Velzeke

**Velzeke**
Dorp in België
	;
Situering
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Oost-Vlaanderen
Gemeente	Zottegem
Coördinaten	50° 53′ NB, 03° 47′ OL
Detailkaart
	; Locatie in Oost-Vlaanderen
Portaal	België

Velzeke is een dorp in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen. Samen met Ruddershove vormt het Velzeke-Ruddershove, een deelgemeente van Zottegem. Velzeke was een zelfstandige gemeente tot in het begin de 19de eeuw. Het dorp ligt in de Vlaamse Ardennen en is een van de 50 mooiste dorpen van Vlaanderen.

De dorpskern ligt in het zuiden van het grondgebied. In het landelijk noordelijke deel liggen een aantal vooral lintvormige gehuchten en verschillende grote hoeven.

Geschiedenis

Opgravingen wijzen op oude bewoning in de streek. Zo werden sporen van begraafplaatsen uit de Hallstat-periode teruggevonden. Later zou hier een Romeinse vicus geweest zijn en verschillende sporen uit die tijd werden teruggevonden. Ook uit de Merovingische periode werd een begraafplaats aangetroffen.

In de middeleeuwen was de plaats afhankelijk van het Land van Zottegem. Een oude vermelding van de plaats gaat terug tot 1015 als Felsecum. De kerk was in 963 geschonken aan de abdij van Saint-Vanne bij Verdun en in 1065 aan de abdij van Hasnon. In 1249 werd voor het Velzeekse gehucht Bochoute (aan de grens met Dikkele,Dikkelvenne en Scheldewindeke) de Schepenbrief van Bochoute geschreven, het oudste officiële document dat geheel in het Nederlands is geschreven. In 1344 richten de Grauwe Zusters-Penitenten hier een godshuis, later een hospitaal, op (het huidige Grauwzustersklooster. In de 16de eeuw werd het door de geuzen verwoest maar opnieuw opgericht en er kwam ook een onderwijsafdeling.

De Ferrariskaart uit de jaren 1770 toont hier het dorp Velsique, net ten zuiden van de grote weg van Oudenaarde naar Aalst (huidige N46). Ook de Driesmolen op de Molenbeek is weergegeven. Ten noorden van de dorpskern zijn ook de gehuchten Leeghwormen, Hooghwormen, Puttestraete, Steenbeke aangeduid.

Op het einde van het ancien régime werden de gemeenten gecreëerd en Velzeke werd een zelfstandig gemeente. In 1825 werd gemeente als samengevoegd met de kleine buurgemeente Ruddershove tot Velzeke-Ruddershove, die in 1971 bij Zottegem werd gevoegd.

Bezienswaardigheden

De Sint-Martinuskerk, waarvan de bouwgeschiedenis teruggaat tot de 11de eeuw.
Het Grauwzustersklooster.
Het Schaliënhof, dat deels teruggaat tot de 17de eeuw.
De omgeving van het Grauwzustersklooster en het Schaliënhof, wat met een groot stuk van de dorpskern overeenkomt, is als dorpsgezicht beschermd^[1].
De beschermde watermolen Driesmolen, waarvan ook de omgeving beschermd werd als dorpsgezicht. In het begin van de 18de eeuw stond in de buurt van de Driesmolen ook de ouderlijke hut van de beruchte bendeleider Jan de Lichte.
Het Hof de Moriaan
Het Hof ter Linden, een voormalig pachthof van de abdij van Hasnon. De bouwgeschiedenis klimt mogelijk op tot de 17de eeuw.
Het beschermde 19de-eeuwse herenhuis aan de Provinciebaan 245.
De Munkboshoeven, vroeger in het bezit van de abdij van Ninove. De hoeven (waaronder de Ferme de la sucrerie, een voormalige hoeve, later suikerfabriek in de 19de eeuw) en de omgeving zijn beschermd.
De beschermde hoeve Hof van Oranje.
Het Verkeerd Hof en de Steenbekehoeve.
Het Provinciaal Archeocentrum Velzeke (AVE).
De Paddestraat en Lippenhovestraat, als monument beschermde kasseiwegen, die gekend zijn van de Vlaamse wielerklassiekers.
Het natuurgebied Wachtspaarbekken Bettelhovebeek aan het Jan de Lichtepad op de grens met Strijpen