Discriminatie

Discriminatie is letterlijk "het maken van onderscheid". In de huidige maatschappelijke en juridische context betekent discriminatie: "het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen" oftewel "het niet gelijk behandelen van gelijke gevallen", bijvoorbeeld bij sollicitaties op de arbeidsmarkt.

Begripsbepaling

Toegangsbord uit de tijd van de Apartheid

Onder discriminatie wordt verstaan het, zonder rechtvaardiging, anders behandelen van mensen of (minderheids)groepen vanwege bijvoorbeeld afkomst, politieke of religieuze overtuigingen, sociale gewoonten, sekse, seksuele geaardheid, taal, handicap, leeftijd. Discriminatie staat haaks op het grondbeginsel dat alle mensen gelijkwaardig zijn.

Discriminatie komt voort uit onverdraagzaamheid, een vooroordeel wordt in een daad omgezet. Discriminatie kan als persoonlijke en als geïnstitutionaliseerde discriminatie voorkomen.

Ook de weigering om naargelang de behoefte (bijvoorbeeld door een handicap) doeltreffende aanpassingen te verrichten, terwijl deze aanpassingen geen onevenredige belasting vormen kan opgevat als een vorm van discriminatie.

Discriminatie beperkt degene die het overkomt in zijn ontplooiingsmogelijkheden, zoals de deelname aan het openbaar leven, het recht van vrije vestiging, het volgen van onderwijs, het uitoefenen van een beroep.

Belangenconflict

In een belangenconflict tussen duidelijk gescheiden groepen (bijvoorbeeld rokers versus niet-rokers) is de grens tussen een discriminerende (benadelende) inperking van de zelfbeschikking en de bescherming van anderen een afweging die voortdurend opnieuw moet worden gemaakt. Ook aangaande de godsdienstvrijheid, schoolplicht en (de beperking van) vrije godsdienstuitoefening op school spelen dergelijke belangenconflicten.

Grond van discriminatie

Discriminatie op basis van seksuele geaardheid

Discriminatie op basis van religie in Saoedi-Arabië

Er kan worden gediscrimineerd op basis van:

• afkomst (racisme)
  • nationaliteit (xenofobie)
  • dialect
• geslacht (seksisme)
  • zwangerschap
• seksueel gedrag en seksuele geaardheid
• geslachtsidentiteit of transseksualiteit (transfobie)
• godsdienst
• uiterlijk
  • handicap (validisme)
  • huidskleur
  • haarkleur (bijvoorbeeld roscisme jegens roodharigen)
• maatschappelijke klasse, met bijbehorend sociolect (klassisme)
• scholingsgraad (verdringing van lageropgeleiden door hogeropgeleiden voor laaggeschoold werk)
• leeftijd
• politieke voorkeur
• sociaal gedrag
• subcultuur (bijvoorbeeld punk, hippie, gothic)

Discriminatie door associatie

Wanneer een persoon gediscrimineerd wordt, niet omdat hij of zij zelf enig afwijkend kenmerk vertoont maar wel een andere persoon die met hem of haar wordt geassocieerd, dan spreekt men van discriminatie door associatie. Vaak gaat het dan over een kind van een betrokkene met bijvoorbeeld een uitgesproken handicap. De wetgeving in de meeste landen stelt deze vorm van discriminatie gelijk met rechtstreekse discriminatie, wat ook door rechtspraak bevestigd wordt.

Bij een juridische klacht over deze vorm van discriminatie moeten drie elementen worden aangetoond:

• De discriminatie die betrokkene ondervindt
• De associatie tussen de betrokkene en de derde persoon die "anders" is
• Het oorzakelijk verband tussen het "anders" zijn van die derde en het discriminerend optreden

Vooral dat derde element is in de praktijk vaak moeilijker aan te tonen voor een rechtbank dan bij een rechtstreekse discriminatie.

Voornaamste vormen

Arbeidsmarktdiscriminatie

Er is sprake van discriminatie op de arbeidsmarkt als bepaalde groepen, zonder rechtvaardiging, minder vaak worden uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek of minder vaak worden aangeworven. Zo is er wetenschappelijk bewijs voor discriminatie op vlak van – onder andere – afkomst, geslacht, seksuele geaardheid, godsdienst, handicap en leeftijd.

Huizenmarktdiscriminatie

Er is sprake van discriminatie op de huizenmarkt als bepaalde groepen, zonder rechtvaardiging, minder vaak worden uitgenodigd om een woning te komen bezichtigen om die te huren of aan te kopen.

Juridisch

België

Zie voor meer informatie het artikel Discriminatiewetgeving in België.

De formulering in de Belgische grondwet is enerzijds algemener (er worden geen voorbeelden van terreinen van gedrag aangegeven) anderzijds beperkter (de rechten en vrijheden worden slechts aan 'Belgen' toegekend, niet aan ieder die in België verblijft) van aard.

Nederland

Een overzicht van in Nederland geldende wetten en wetsartikelen op het gebied van Discriminatie is te vinden in het artikel Discriminatiewetgeving in Nederland.

Een algeheel verbod op discriminatie is opgenomen in artikel 1 van de Nederlandse Grondwet. Dit artikel luidt: "Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan."

Een belangrijk uitgangspunt om te bepalen, of een gemaakt onderscheid discriminatie inhoud, vormt de omschrijving zoals gegeven in artikel 90quater van het Nederlands Wetboek van Strafrecht:

"Onder discriminatie of discrimineren wordt verstaan elke vorm van onderscheid, elke uitsluiting, beperking of voorkeur, die ten doel heeft of ten gevolge kan hebben dat de erkenning, het genot of de uitoefening op voet van gelijkheid van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden op politiek, economisch, sociaal of cultureel terrein of op andere terreinen van het maatschappelijk leven, wordt tenietgedaan of aangetast."

Discriminatie in beroep of bedrijf wegens ras (waaronder ook huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming), godsdienst, levensovertuiging, geslacht, hetero- of homoseksuele gerichtheid of lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap is strafbaar als overtreding. Indien dit opzettelijk gebeurt op basis van ras geldt dit als misdrijf.

In artikel 137d lid 1 Sr. is strafbaar gesteld hij/zij die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, aanzet tot haat tegen of discriminatie van mensen of gewelddadig optreden tegen persoon of goed van mensen wegens hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun geslacht, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap.

Ook het zich opzettelijk beledigend uitlaten over een groepen mensen op basis van hun ras, hun godsdienst of levensovertuiging, hun hetero- of homoseksuele gerichtheid of hun lichamelijke, psychische of verstandelijke handicap is strafbaar als misdrijf.

Op 16 februari 2006 meldde minister Donner van justitie aan de Tweede Kamer dat elke aangifte van discriminatie voortaan moet worden opgenomen. Hij erkende dat mensen weleens het politiebureau werden uitgestuurd. Soms werden mensen zelfs vervolgd wegens het persisteren van het willen doen van aangifte (lokaalvredebreuk) wegens discriminatie.

Nederland is partij bij meerdere verdragen die tot doel hebben om discriminatie op verschillende gronden en in verschillende gebieden tegen te gaan.

De organisatie Meldpunt Discriminatie Internet is, naar eigen zeggen opgericht om discriminatie op het internet te bestrijden.

Zie ook

• Gelijke behandeling
• Gelijkwaardige behandeling
• Positieve discriminatie
• Stereotype
• Vervolging
• Vooroordeel

Externe link

• Artikel over discriminatie in de Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Discrimination van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.