Jozef Van der Meulen

Josephus Petrus (Jozef/Jef) Van der Meulen (ook: Vander Meulen en Vandermeulen) (Gent, 24 maart 1869 – aldaar, 26 september 1931) was een Belgisch componist, muziekpedagoog, muziekcriticus en dirigent.

Levensloop

Hij is zoon van tapper Joannes Baptista Vandermeulen en Rosalie Wante. Van der Meulen studeerde aan het Koninklijk Conservatorium te Gent bij onder andere Karel Miry en Adolphe Samuel (compositie). Hij behaalde eerste prijzen voor notenleer en altviool (1887), harmonieleer, contrapunt (1888) en fuga (1889). Aan de prestigieuze Rome-Prijs nam hij driemaal deel, in 1891 kreeg hij voor zijn werk Andromède een eervolle vermelding, in 1893 behaalde hij met Lady Macbeth een tweede prijs en in 1897 met Comala eveneens een tweede prijs.

Vanaf 1896 werd hij leraar aan het Koninklijk Conservatorium te Gent, eerst voor solfège, en vanaf 1919 voor harmonieleer.

Als componist was Van der Meulen een geestdriftig bewonderaar van Peter Benoit: hij componeerde talrijke volkscantates en -oratoria waarin hij de strijd van de socialistische arbeiders schetste. Afkomstig uit een arbeidersfamilie, bleef hij zijn hele carrière als componist en dirigent actief binnen de socialistische beweging. Hij ondersteunde ze met veel gelegenheidswerken zoals Voor 't volk geofferd (1911), een zangspel over het leven van Emiel Moyson, op tekst van de Vlaamse socialist Johan Lefèvre, maar ook marsen, koren, liederen en cantates (Op de Groeninghekouter (1902)). Hij werd dirigent van verschillende socialistische muziekverenigingen: de Van Artevelde's Zonen, het Van Crombrugghe's Genootschap, de Victoria, de Marxkring, de Nelliekring en in 1892 van de socialistische Harmonie Vooruit Gent (sinds 1892).

Samen met Florimond Van Duyse stichtte hij de Liederenavonden voor het Volk en bracht de arbeiders in contact met Ludwig van Beethoven en Richard Wagner. Aan de laatstgenoemde wijdde hij verschillende artikelen, zoals Levensbeschrijving van Richard Wagner en analyse van "Tannhaüser" (1897) en Richard Wagner als revolutionair (1913). Hij werkte ook als muziekcriticus voor de krant "Vooruit".

Als componist schreef hij binnen verschillende genres en was actief in het muziektheater.

Werklijst

Werken voor orkest

1900 Sheherazade, symfonisch gedicht
Jubel-ouverture

Werken voor harmonieorkest

1906 Feestmars, voor harmonieorkest

Missen en gewijde muziek

Ave Maria, voor zangstem en piano

Oratoria en cantates

1887 De val van Wodan, cantate
1891 Andromède, cantate
1892 Werelds(ch) Requiem, cantate
1893 Cassandre, oratorium
1893 Lady Macbeth, cantate - tekst: J.B. de Snerck
1894 Pro memoria, oratorium
1894 Ter eere der communehelden, oratorium
1895 Ons forum, cantate
1897 Comala, cantate - tekst: Paul Gilson
1902 Op de Groeninghekouter, cantate - tekst: Léonce du Castillon
1902 Vooruit's Roem, cantate - tekst: A. Boogaerts
1925 Socialistische Vlasbewerkingsvereniging, cantate
De arbeid, oratorium
Le nouveau Messie, oratorium

Muziektheater

Opera's

Voltooid in	titel	aktes	première	libretto
1885	Poets wederom poets
1886	Het reistasje
1886	Aan 't strand terug
1890	De vlinder
1890	Freija
1898	Keizer Tiberius
1902	Liva
1905	De Vlasgaard (Au Pays du lin)	3 aktes, 4 taferelen	8 oktober 1905, Gent, De Nederlandse Schouwburg	Alfons (Pieter Lodewijk Ferdinand) Sevens naar een verhaal van René De Clercq; Gustave Lagye
1905	Le dolmen		1905, Gent
1907	Sire Halewyn	5 bedrijven, 6 taferelen	1927, Gent, Vlaamse Opera	René De Clercq, Gustave Lagye

Toneelmuziek

1911 Voor 't volk geofferd, zangspel over het leven van Emiel Moyson - tekst: Johan Lefèvre

Vocale muziek

1892 Lief kind! gij wilt dat ik u melde, voor zangstem en piano - tekst: K.L. Ledeganck
1894 Lente-wandellied, voor zangstem en piano - tekst: J. Vuylsteke
1899 Zomermorgen, voor zangstem en piano - tekst: F.L. Hemkes
1899 Bij Petrus, voor zangstem en piano - tekst: M. van Loghem
1901 Melodie, voor zangstem en piano - tekst: Louis Couperus
1901 Ne brise pas le coeur, voor zangstem en piano - tekst: Julien Vanden Bossche
1901 Si j'étais, voor zangstem en piano - tekst: Joseph Beels
1904 Wiegelied, voor zangstem en piano - tekst: Johan Lefèvre
1905 Stoeipartij, voor zangstem en piano - tekst: J. P. Heije
1907 Na den regen, voor zangstem en piano - tekst: S. Rana
1909 Troostliedeken, voor zangstem en piano - tekst: René de Clercq
1910 Petite fleur, voor zangstem en piano - tekst: Julien Vanden Bossche
De voorspelling van den koekoek, voor zangstem en piano - tekst: Lambrecht Lambrechts
Een Traan, voor zangstem en piano - tekst: Hilda Ram
Ik bin van den buiten, lied uit de opera "De Vlasgaard" voor tenor en piano
Meizang, voor zangstem en piano
Souvenirs, voor zangstem en piano - tekst: Julien Vanden Bossche
Viens, Myrco!, voor zangstem en piano - tekst: Julien Vanden Bossche
Weefliedje, voor zangstem en piano

Publicaties

Levensbeschrijving van Richard Wagner en analyse van "Tannhaüser", 1897
Richard Wagner als revolutionair, 1913

Bibliografie

Charles Bergmans: La musique et les musiciens, BiblioBazaar, LLC, 2008. 464 p., ISBN 978-0-559-74298-9
Flavie Roquet: Lexicon Vlaamse componisten geboren na 1800, Roeselare, Roularta Books, 2007, 946 p., ISBN 978-90-8679-090-6
Thierry Levaux: Dictionnaire des Componistes de Belgique du Moyen Âge à nos jours, Consiel de la Musique de la Communauté Française de Belgique, Ohain-Lasne: Édition Art in Belgium sprl, 2006. 736 p., ISBN 2-930338-37-7
Hugo De Backer, André Van Ryckeghem: Jozef Van der Meulen, in: Woorden worden Klanken - Liederen op de gedichten van René De Clercq - 144 Componisten, Deerlijk: Stichting René De Clercq, 2003. 187 p.
G. VanSchoenbeek: Jozef Vandermeulen, in: Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, dl. 3, Tielt, 1998, p. 3156.
Marie-Rose Van Driessche: Jozef Van der Meulen, in: Aspecten van het muziekleven te Gent in de 19e eeuw - Proeve tot een systematisch-biografische benadering, Universiteit Gent, Els: Van Leeuwe, 1997-1998.
Geïllustreerd muzieklexicon, onder redactie van Mr. G. Keller en Philip Kruseman, medewerking van Sem Dresden, Wouter Hutschenruijter (1859-1943), Willem Landré, Alexander Voormolen en Henri Zagwijn; uitgegeven in 1932/1949 bij J. Philip Kruseman, Den Haag; pagina 841
Jozef Robijns, Miep Zijlstra: Algemene muziek encyclopedie, Haarlem: De Haan, 1979-1984, ISBN 978-90-228-4930-9, deel 6, pagina 301
A. Bracke: Een vergeten Gentse toondichter : Jef Vandermeulen, in: De vrienden van de lyrische kunst, IV, 1974, p. 1-3.
A. Bracke: Jef Vandermeulen en de Vlaamse socialistische beweging, in: Mens en taak, jrg. 4, 1972, p. 102 – 110.
Karel De Schrijver: Bibliografie der Belgische Toonkunstenaars sedert 1800, Leuven : Vlaamse Drukkerij, 1958, 152 p.
Charles van den Borren: Jozef Van der Meulen, in: Geschiedenis van de muziek in de Nederlanden: deel 2, Van de 17e eeuw tot heden, Amsterdam, Wereldbibliotheek NV. 1949-1951. deel I: 429 pp. deel II: 1951, 409 pp.
Ed. De Vynck: Jef Van der Meulen, in: Muziek-Warande, jg. 5, nr. 8, 1926, pp. 205
Ed. De Vynck: Jef Van der Meulen, in: Muziek-Warande, jg. 2, nr. 12, 1923, pp. 254–255

Externe link

Biografie door Jan Dewilde op de internetpagina van het Studiecentrum Vlaamse Muziek (gearchiveerd)