Maurik (dorp)
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Gelderland
| ||
| Gemeente |  Buren
| ||
| Coördinaten | 51° 58′ NB, 5° 25′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (2006) |
3.300 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Locatie in de gemeente Buren | |||
| |||
Maurik is een dorp in de Nederlandse gemeente Buren, provincie Gelderland. Het ligt in de Betuwe tussen Tiel en Wijk bij Duurstede. Tot 1999 vormde de plaats met de dorpen Eck en Wiel, Ravenswaaij en Rijswijk de gemeente Maurik, toen de gemeente werd opgeheven en opging in de gemeente Buren.
Geschiedenis
Over het ontstaan van de naam Maurik is niets met zekerheid bekend. A.J. van der Aa schrijft in 1846 [1] dat Mannaricium, genoemd in het reisboek van Keizer Antonius, het huidige Maurik zou zijn. Zijn bron noemt hij echter niet. A.P. de Kleuver gaat in zijn gelegenheidswerkje uit 1967[2] nog een stap verder en neemt een Keltische oorsprong aan.
Nu is (zeer) oude bewoning bewezen: in 1967 zijn enkele geringe resten aangetroffen die wijzen op bewoning in de Bronstijd (1700-700 v.Chr.). Aan het begin van de jaartelling heeft op de Woerd bij Maurik een grote boerderij gestaan; deze hoeve werd tegen het eind van de 3e eeuw verlaten: De Franken begonnen met hun invallen en het werd onveilig. In de 4e eeuw was de grond te drassig voor bewoning en Romeinse schrijvers noteerden dat de grond in de Betuwe zo nat was, dat het bijna geen grond meer mocht heten. In de daarop volgende eeuwen, de 5e tot de 7e, was er sprake van geringe bewoning in de Betuwe, het meest in de Over-Betuwe, aldus Dr. A.R. Hol[3] in haar standaardwerk De Betuwe, waaraan een groot deel van het bovenstaande is ontleend.
Een veilige conclusie is, dat de permanente bewoning van Maurik waarschijnlijk pas van na de 7e eeuw dateert. Vroegere datering steunt slechts op speculatie. Op grond van archeologisch onderzoek concludeert Dr. P.J.R. Modderman [4] dat permanente bewoning van plaatsen tussen de Rijn en de Waal met de uitgang -ik (zoals Maurik, Varik) nergens verder gaat dan tot de vroege middeleeuwen. Een andere geleerde, Dr. D.P. Blok[5], betoogt dat de vroeg-middeleeuwse vestiging van bewoners van de West-Betuwe zich van Brabant uit voltrokken heeft en ca. 900 voltooid was.
In ieder geval wordt Maurik voor het eerst in een oorkonde van 997 genoemd en wel als Maldericke. Keizer Otto III schenkt dan een in Maurik gelegen goed aan een klooster. De vestiging van de nieuwe bewoners zal, gelet op de conclusie van Dr. Blok, enige generaties eerder hebben plaatsgevonden. De eerste bewoner van naam treedt ons een kleine drie eeuwen later tegemoet: Saffatijn van Mauderic, ridder, die in 1270 zijn burcht bij de rivier bouwde (op het terrein waar nu de molen staat). Lang heeft hij daarvan geen plezier gehad: hij sneuvelt in 1288 in de Slag bij Woeringen.
Een verklaring voor de naam Maurik is er evenwel nog steeds niet. Een ontlening aan het Keltisch, zoals A.P. de Kleuver heeft aangenomen (Maleriacum of Mannaricium, wat weer een afleiding zou zijn van de persoonsnaam Malerius), mist bewijs.
Van 1811 tot 1999 is Maurik een zelfstandige gemeente in de Neder-Betuwe, waaronder ook de dorpen Eck en Wiel, Ingen (1811-1817) en sinds 1818 ook Ravenswaaij en Rijswijk vallen. In 1999 gaat de gemeente Maurik op in de gemeente Buren. Het voormalige gemeentehuis is september 2006 als restaurant in gebruik genomen.
Door de bouw van de stuw in de Nederrijn bij Amerongen is de rivier die oorspronkelijk langs het dorp liep een paar honderd meter naar het noorden verlegd. Ter hoogte van Maurik ontstond een dode rivierarm. Het gebied ertussen wordt het Eiland van Maurik genoemd. Het is vooral watersport recreatiegebied en natuurgebied. De resten van de bedrijvigheid van vroeger zijn hier in de vorm van drie vervallen steenfabrieken nog terug te vinden.
Door de bouw van het industrieterrein bij Eck en Wiel is er de laatste jaren nieuwe bedrijvigheid ontstaan in de omgeving van Maurik. Verder werken veel inwoners in naburige plaatsen of bij de lokale fruit- en transportbedrijven. Ook wonen in Maurik inmiddels veel forenzen die in de Randstad werken.
Een belangrijk gegeven in de recente geschiedenis van Maurik is de evacuatie van de Betuwe in de maanden januari en februari 1995. Vanwege de extreem hoge waterstand in de rivieren en de daardoor dreigende dijkdoorbraken werd het gehele dorp verplicht geëvacueerd. De Betuwe bleef uiteindelijk droog, maar pas na enkele weken konden de bewoners terugkeren naar hun huizen.
Religie
Er is een nederlands hervormde kerk in Maurik, de kerk bevat 15e eeuwse wandschilderingen. Er is ook een rooms-katholieke kerk. De katholieke gemeenschap is veel kleiner dan de hervormde.
Toerisme
Maurik kent verder een watersport recreatiepark (Eiland van Maurik) en een waterkrachtcentrale. Het recreatiepark biedt mogelijkheden tot varen, zeilen, surfen en andere vormen van watersport. Tevens is er een camping aanwezig.
Voorzieningen
Maurik kent een winkelaanbod dat gebruikelijk is bij een kern van deze grootte. Er is verder een beperkt aanbod in horeca.
Het verenigingsleven bestaat onder andere uit een harmonie, een korfbalvereniging en een voetbalvereniging. Volleybalvereniging TVCM moest in 2008 wegens gebrek aan leden na 34 jaar worden opgeheven. Ook is er een particulier geëxploiteerd zwembad.
In Maurik bevinden zich 2 basisscholen, te weten Openbare Basisschool de Boogerd en Christelijke Basisschool de Hoeksteen. Deze scholen delen vanaf de voorjaarsvakantie 2010 samen een gebouw aan de rand van het dorp. Voor middelbaar onderwijs is Maurik aangewezen op kernen in de omgeving als Tiel, Wijk bij Duurstede en Culemborg.
Gemeentehuis
Het gemeentehuis van Buren, in de volksmond het gemeentepaleis genoemd, is gevestigd aan De Wetering te Maurik. Het pand, ontworpen door het architectenbureau Alberts & Van Huut, heeft ruime afmetingen. Alberts & Van Huut ontwerpen volgens de ideeën van het organische bouwen. De architecten werden vooral bekend door hun ontwerpen voor de NMB-bank in Amsterdam Zuidoost, het kantoor van de Gasunie in Groningen en het gemeentehuis van Ommen. Rond dit pand is een park aangelegd.
Zie ook
· 
· 
- ↑ Aa van der A J, Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden, 1846
- ↑ Kleuver de A P, De gemeente Maurik, 1967
- ↑ Hol A R, De Betuwe
- ↑ Modderman P J R, Over de perceelsnamen van het Nederlandse rivierengebied, 1949
- ↑ Blok D P, in: Bijdragen en Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen, nr. XLVII