Dophei-berkenbroek

Dophei-berkenbroek
	Dophei-berkenbroek met zomereik en ruwe berk
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Vaccinio-Betuletea pubescentis (Berkenbroekbossen)
Orde:	Vaccinio-Betuletalia pubescentis
Verbond:	Betulion pubescentis (Berkenbroekbossen)
Associatie
	Erico-Betuletum pubescentis; Hueck ex Tüxen, 1937
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Het dophei-berkenbroek (Erico-Betuletum pubescentis), kortweg berkenbroek of berkenbroekbos, is een voor Nederland en Vlaanderen zeldzame associatie uit de klasse van de berkenbroekbossen, een bostype dat voorkomt op natte, venige standplaatsen waar uitsluitend zuur en voedselarm regenwater beschikbaar is.

Naamgeving, etymologie en codering

Nederlands: Berkenbroek, berkenbroekbos
Syntaxoncode (Nederland): 40Aa1

De naam Erico-Betuletum pubescentis is afgeleid van de wetenschappelijke namen van twee kensoorten, de dophei (Erica tetralix) en de zachte berk (Betula pubescens).

Kenmerken

Het dophei-berkenbroek is een voor Nederland en Vlaanderen zeldzaam bostype, dat voorkomt op natte, venige standplaatsen waar uitsluitend zuur en voedselarm regenwater beschikbaar is. De pH is tussen 2.0 en 2.5.

Structuur

De vegetatie blijft laag, de boomlaag bestaat praktisch volledig uit laagblijvende exemplaren van zachte berk. Deze groeit zeer langzaam en wordt maar 5 tot 10 meter hoog. De dode stammen worden verteerd door de berkenzwam en de echte tonderzwam. Afhankelijk van de subassociatie bestaat de ondergroei uit dwergstruiken als gagel en dophei, uit wintergroene grasachtige planten als eenarig wollegras of uit hoge grassen als pijpenstrootje. De moslaag is dikwijls goed ontwikkeld met diverse veenmossoorten en bulthaarmos.

Bedreigingen voor dit milieu vormen verdroging en de aanvoer van voedselrijk oppervlaktewater.

Onderverdeling

In het dophei-berkenbroek worden in Nederland drie sub-associaties onderscheiden.

Sub-associatie eriophoretosum vaginati

Deze subassociatie wordt gekenmerkt door een groot aandeel van het eenarig wollegras (Eriophorum vaginatum) en andere soorten uit de klasse van de hoogveenbulten en natte heiden. Ze komt vooral voor in verlande veenputten. Syntaxoncode voor Nederland is 40Aa1a.

Sub-associatie callenutosum

Een sub-associaties met een hogere abundantie van dwergstruiken als struikhei (Calluna vulgaris) en de zeldzame rijsbes (Vaccinium uliginosum), die voorkomt op veendijken. Syntaxoncode voor Nederland is 40Aa1b.

Sub-associatie inops

Een soortenarme sub-associatie die optreedt bij verdroging, met een groter aandeel van pijpenstrootje (Molinia caerulea) en gewoon sterrenmos (Mnium hornum). Syntaxoncode voor Nederland is 40Aa1c.

Soortensamenstelling

De associatie heeft slechts één kensoort, de rijsbes. De voor België en Nederland belangrijkste soorten zijn:

Boomlaag

Kensoort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam
kK	100%	Zachte berk	Betula pubescens
	>40%	Zomereik	Quercus robur
	>40%	Grove den	Pinus sylvestris

Struiklaag

Kensoort	Diff.soort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam	Opmerking
		>50%	Sporkehout	Rhamnus frangula
		>30%	Wilde lijsterbes	Sorbus aucuparia

Kruidlaag

Kensoort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam
kA	>20%	Rijsbes	Vaccinium uliginosum
	>80%	Pijpenstrootje	Molinia caerulea
	>60%	Gewone dophei	Erica tetralix
	>50%	Eenarig wollegras	Eriophorum vaginatum
	>40%	Struikhei	Calluna vulgaris
	>30%	Veenpluis	Eriophorum angustifolium
	>30%	Blauwe bosbes	Vaccinium myrtillus
	>20%	Kleine veenbes	Vaccinium oxycoccos
	>20%	Smalle stekelvaren	Dryopteris carthusiana
	>20%	Bochtige smele	Deschampsia flexuosa
	>20%	Rode bosbes	Vaccinium vitis-idaea
	>10%	Kraaihei	Empetrum nigrum

Moslaag

Kensoort	Presentie	Nederlandse naam	Wetenschappelijke naam
kK	>1%	Gerafeld veenmos	Sphagnum girgensohnii
	>30%	Gewoon peermos	Pohlia nutans
	>30%	Gewimperd veenmos	Sphagnum fimbriatum
	>20%	Roodviltmos	Aulacomnium palustre
	>20%	Gewoon gaffeltandmos	Dicranum scoparium
	>20%	Breekblaadje	Campylopus pyriformis
	>20%	Slank veenmos	Sphagnum flexuosum
	>20%	Gewoon klauwtjesmos	Hypnum cupressiforme
	>20%	Heideklauwtjesmos	Hypnum jutlandicum
	>20%	Bronsmos	Pleurozium schreberi
	>10%	Fraai veenmos	Sphagnum fallax
	>10%	Boskronkelsteeltje	Campylopus flexuosus
	>10%	Geelsteeltje	Orthodontium lineare
	>10%	Glanzend maanmos	Cephalozia connivens
	>10%	Waterveenmos	Sphagnum cuspidatum
	>10%	Gewoon haarmos	Polytrichum commune

Bronnen, noten en/of referenties

J.Schaminée, K.Sýkora, N.Smits & M.Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
De Broekbossen van Nederland