Meidoorn-berkenbos

Meidoorn-berkenbos
	Meidoorn-berkenbos met eenstijlige meidoorn
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Querco-Fagetea; (klasse van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond)
Orde:	Fagetalia sylvaticae; (orde van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond)
Verbond:	Alno-Padion; (verbond van els en gewone vogelkers)
Associatie
	Crataego-Betuletum; Van Der Werf 1991
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Het meidoorn-berkenbos of duin-berkenbos (Crataego-Betuletum) is een associatie uit het verbond van els en gewone vogelkers (Alno-Padion). Het is een bos- of struweelgemeenschap die voorkomt in jonge, kalkrijke duinvalleien, en die gekenmerkt wordt door een zeer goed ontwikkelde struiklaag met vooral eenstijlige meidoorn, en een soortenrijke kruid- en moslaag.

Deze associatie is aan de Vlaamse en Nederlandse kust vrij zeldzaam. Ze omvat twee subassociaties.

Naamgeving en codering[bewerken | brontekst bewerken]

Synoniem: Crataego-Betuletum pubescentis Boerboom 1960
Frans: Bois de Bouleaux de dunes
Engels: Dune birch woods
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r46Aa03
Corine-code: 41.B16 : Bois de Bouleaux de dunes

De wetenschappelijke naam Crataego-Betuletum is afgeleid van de botanische namen van twee belangrijke soorten binnen deze klasse, de eenstijlige meidoorn (Crataegus monogyna) en de zachte berk (Betula pubescens).

Fysiognomie[bewerken | brontekst bewerken]

Het meidoorn-berkenbos is een laagblijvend loofbos, dat het midden houdt tussen een struweel en een 'echt' bos. De boomlaag, vooral bestaande uit berken, wordt nooit veel hoger dan 10 m, en blijft veel lager waar de zeewind vrij spel heeft. De struiklaag is opvallend goed ontwikkeld, meer dan de boomlaag, met veel in het voorjaar bloeiende struiken. De kruidlaag en de moslaag zijn beide aanwezig en divers.

Ecologie[bewerken | brontekst bewerken]

Het meidoorn-berkenbos is een jong bos dat voorkomt in jonge, vochtige, humusarme maar vrij kalkrijke duinen en in beschutte duinvalleien van achter- en middenduinen. Het bodemprofiel is nog weinig ontwikkeld en de strooisellaag slechts enkele cm dik. De grondwaterspiegel is vooral in de winter hoog waardoor het kalkgehalte relatief constant blijft.

Het wordt beschouwd als een overgangsvorm tussen de duinstruwelen van het liguster-verbond en het duin-eikenbos, een overgang die echter zeer traag verloopt.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Van het meidoorn-berkenbos worden in Nederland en Vlaanderen twee subassociaties onderscheiden, die wijzen op verschillen in het vochtgehalte van de bodem.

Typische subassociatie[bewerken | brontekst bewerken]

De typische subassociatie (Crataego-Betuletum typicum) zoals hieronder beschreven. De syntaxoncode voor Nederland is r46Aa03a.

Subassociatie met watermunt[bewerken | brontekst bewerken]

Een subassociatie met watermunt (Crataego-Betuletum menthetosum) is typisch voor zeer natte standplaatsen met vochtindicatoren als de watermunt (Mentha aquatica), kale jonker en echte valeriaan. De syntaxoncode voor Nederland is r46Aa03b.

Verspreiding[bewerken | brontekst bewerken]

Het meidoorn-berkenbos heeft een heel beperkt verspreidingsgebied, in essentie de duinenkusten van de Franse kanaalkust, België, Nederland en de Oostzee.

In Nederland vinden we dit zeldzame bostype enkel in het renodunaal district, zoals op Voorne, in de Kennemerduinen, in Meijendel en in de Verbrande Pan bij Bergen.

In Vlaanderen komt het enkel voor in het maritiem district, zoals in het Duinbos in De Haan, het Hannecartbos in Oostduinkerke en het Calmeynbos en het gemeentebos De Oosthoekduinen in De Panne.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Het meidoorn-berkenbos heeft in België en Nederland geen eigen kensoorten. Het kan is herkenbaar aan de combinatie van zachte berk in de boomlaag, en een goed ontwikkelde struiklaag met vooral veel eenstijlige meidoorn, wilde liguster en wilde kamperfoelie.

De ondergroei is zeer soortenrijk met een combinatie van bosplanten als dagkoekoeksbloem en kruipend zenegroen, ruigtekruiden als de grote brandnetel en de dauwbraam, duinplanten als het duinriet en vochtminnende soorten als de watermunt, kale jonker en echte valeriaan (vooral in de subassociatie met watermunt).

De moslaag is goed vertegenwoordigd, met vooral bladmossen als het gewoon dikkopmos, het groot laddermos en het fijn snavelmos.

Het kan onderscheiden worden van de voorlopers, de duinstruwelen uit het liguster-verbond, door de aanwezigheid van echte bosplanten, naast de al genoemde dagkoekoeksbloem eveneens het geel nagelkruid en het bleeksporig bosviooltje.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste diagnostische taxa van het meidoorn-berkenbos voor Nederland en Vlaanderen.

Boomlaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kV		gewone esdoorn	Acer pseudoplatanus
	> 70%	zachte berk	Betula pubescens
	> 60%	zomereik	Quercus robur
		ruwe berk	Betula pendula
		ratelpopulier	Populus tremula

Struiklaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kV	> 20%	gewone vogelkers	Prunus padus
kO	> 50%	Gelderse roos	Viburnum opulus
	> 90%	eenstijlige meidoorn	Crataegus monogyna
	> 70%	wilde kamperfoelie	Lonicera periclymenum
	> 70%	wilde liguster	Ligustrum vulgare
	> 60%	wilde kardinaalsmuts	Euonymus europaeus
	> 50%	hondsroos	Rosa canina
	> 40%	egelantier	Rosa rubiginosa
	> 40%	wilde lijsterbes	Sorbus aucuparia
		Spaanse aak	Acer campestre
		wegedoorn	Rhamnus cathartica

Kruidlaag

Kentaxon	Diff.soort	Presentie	Triviale naam	Botanische naam	Opmerking
kV		> 40%	dagkoekoeksbloem	Silene dioica
kK		> 40%	kruipend zenegroen	Ajuga reptans
kK		> 20%	grote keverorchis	Neottia ovata
kK		> 10%	bosandoorn	Stachys sylvatica
kK		> 10%	schaduwgras	Poa nemoralis
kK			gewone salomonszegel	Polygonatum multiflorum
		> 90%	dauwbraam	Rubus caesius
		> 80%	duinriet	Calamagrostis epigejos
		> 80%	grote brandnetel	Urtica dioica
		> 80%	drienerfmuur	Moehringia trinervia
		> 60%	geel nagelkruid	Geum urbanum
		> 50%	bleeksporig bosviooltje	Viola riviniana
	dS		watermunt	Mentha aquatica	subassociatie met watermunt
	dS		kale jonker	Cirsium palustre	subassociatie met watermunt
	dS		echte valeriaan	Valeriana officinalis	subassociatie met watermunt
			robertskruid	Geranium robertianum
			hondsdraf	Glechoma hederacea
			zandzegge	Carex arenaria
			jakobskruiskruid	Jacobaea vulgaris

Moslaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kK	> 40%	gerimpeld boogsterrenmos	Plagiomnium undulatum
kK	> 20%	geplooid snavelmos	Eurhynchium striatum
	> 70%	gewoon dikkopmos	Brachythecium rutabulum
	> 50%	groot laddermos	Pseudoscleropodium purum
	> 50%	fijn snavelmos	Eurhynchium praelongum