Patrouillenboot 41

VlagPatrouillenboot 41Vlag
	Patrouillenboot 41 Spiez in het ‘Verkehrshaus der Schweiz’ transportmuseum in Luzern
Overzicht
Type	Patrouillevaartuig
Eenheden	9
Geschiedenis
Werf	Werner Risch AG, Zürich-Wolishofen
In dienst gesteld	1944
Uit dienst gesteld	1983
Algemene kenmerken
Waterverplaatsing	7-8 ton
Lengte	12 m
Breedte	3,3 m
Diepgang	1 m
Bemanning	7 man (commandant, stuurman, monteur, 4 schutters)
Techniek en uitrusting
Aandrijving	Hispano Suiza 12MB 6 cilinder benzinemotor
Machinevermogen	280 pk (206 kW)
Snelheid	23 kn (42,6 km/h)
Bewapening	*t/m 1971 24 mm Tankbüchse 41 (Tb41); 2× 7,5 mm machinegeweer Mg38 op luchtdoeldubbelaffuit (Flab Doppel-Mg 38); na 1971:; 2× 7,5 mm machinegeweer Mg51;
Portaal	Marine

De Patrouillenboot 41 klasse (P41) (du: Patrouillenboot 41, fr: Canot Patrouilleur 41, it: Battello Pattugliatore 41^{[noot 4]}) was een klasse van 9 patrouilleschepen die in gebruik waren bij motorbooteenheden van de Zwitserse krijgsmacht die de Zwitserse waterwegen, rivieren en meren bewaakten en beveiligden.^{[noot 5]} De schepen werden in dienst genomen tijdens de Tweede Wereldoorlog om te patrouilleren op de grens meren van Zwitserland. Ze werden in drie series in gebruik genomen tussen 1941 en 1944.

Geschiedenis en prototype[bewerken | brontekst bewerken]

Omdat Zwitserland een geheel door land omgeven natie is middenin de Alpen beschikte de Zwitserse krijgsmacht aan het begin van de Tweede Wereldoorlog niet over schepen, maar vanwege de oorlogsdreiging eind jaren ‘30 gaf de Zwitserse Generalstabsabteilung in 1938 opdracht aan de Kriegstechnische Abteilung Bern (KTA Bern) om te onderzoeken wat voor een schepen gebruikt zouden kunnen voor de grensbewaking.

Men ontving drie aanbiedingen waaronder een van Werner Risch Schiffsbau AG/Packard Automobile AG Zürich. Werner Risch was ontwerper en bezat verschillende octrooien in de scheepsbouw.

Risch bood zijn eigen speedboot „Risch II” aan, die een door Risch gepatenteerd geschroefd aluminium profiel had. Het schip was voorzien van een gemodificeerde Hispano Suiza 12MB (of 1929) vliegtuigmotor die in 1929 ontwikkeld was en die 280 pk leverde bij 2.100 tpm. Deze motor werd in Zwitserland HS 57 genoemd. De Zwitserse regering kocht de boot voor 75.000 Zwitserse frank (ƒ 31.633 of BF 497.252 in 1939).^[4]

De „Risch II” werd bewapend met een 20 mm Solothurn S18/100^{[noot 6]} antitankgeweer^{[noot 7]} op de boeg en twee 7,5 mm Mg 29/38 mitrailleurs op een dubbelaffuit. Beproevingen leidden tot aanpassingen en vormden de basis voor het „Risch-Boote III”-ontwerp, een grotere en gemilitariseerde versie van de Risch II met een stuurhuis. Dit werd in productie genomen en in gebruik gesteld als "Patrouillenboot 41", waarbij "41" staat voor het jaartal.

Nadat de eerste productieserie begin 1942 in gebruik was genomen werd ook prototype „Risch II” in 1942 in dienst gesteld en kreeg toen de naam „Uri”.^[1]. Ook kreeg het vaartuig dezelfde bewapening als de productieboten: de tweeling-Mg38 bleef, en de 20 mm Solothurn werd vervangen door een 24 mm Tankbüchse 41, een halfautomatisch licht antitankgeweer.

Patrouillenboot 16 protoype “Uri”
Werf	Werner Risch Schiffsbau AG/Packard Automobile AG Zürich
Ontwerper	Werner Risch
Bouwjaar	1939
Lengte	11,80 m
Breedte	2,45 m
Diepgang	0,65 m
Romp:	Peraluman^{[noot 8]}, geschroefd
Dek	mahonie
Motor	Sterling 225 hp, zescilinder, 12,5 liter capaciteit, 2150 rpm
Snelheid	waarschijnlijk ca. 50 km/h (snelheid wordt niet vermeld)

Schepen in de klasse[bewerken | brontekst bewerken]

De schepen werden allemaal genoemd naar een Zwitserse landstreek.

Schepen in de Patrouillenboot 16-klasse
Naam	genoemd naar	In dienst
Uri (prototype)	kanton Uri	1942
Thun	district Thun	dec 1941
Brienz	gemeente Brienz	dec 1941
Sargans	gemeente Sargans	jul 1943
Schwyz	kanton Schwyz	jul 1943
Unterwalden	kanton Unterwalden	jul 1943
Spiez	gemeente Spiez	apr 1944
Boningen	gemeente Boningen	apr 1944
Brunnen	gemeente Brunnen	apr 1944

De bewapening van de boten bestond uit een 24 mm Tankbüchse 41^{[noot 1]} op het voordek^[2] en een 7,5 mm Fliegerabwehr-Doppelmaschinengewehr Modell 1938 (Flab Doppel-Mg 38)^[3]^{[noot 2]} op het achterdek.^[1]

In 1961/’62 werden de schepen gemodificeerd en voorzien van een generatoraggregaat, radar en radio's. In 1969 werd de 6 cilinder Stirlingmotor benzinemotor van 225 pk vervangen door een nieuwe Palmer Marine V8 SH-V549 benzinemotor van 300 pk bij 3600 rpm. In 1971 kregen de schepen een nieuwe bewapening die bestond uit twee MG 51 machinegeweren 7,5 mm^[3]^{[noot 3]}, één op het voordek en één op het achterdek.

Organisatie[bewerken | brontekst bewerken]

Na het gebruik van watervliegtuigen door de Duitse Wehrmacht bij de invasies van Noorwegen en Nederland in 1940 vorderde het Zwitserse leger op verschillende meren particuliere boten die werden uitgerust met machinegeweren.

Vanaf 1941 werden de eerste geïmproviseerde Kampfboot-, Seetransport- und Seeverbindungs-Detachemente opgericht.

Begin 1942 werden de eerste Patrouillenboot 41’s in gebruik genomen. Zo ontstond in 1942/1943 een militaire vloot die werd ingezet op de grenswateren en de meren in het binnenland. De 9 Patrouillenboot 41’s waren samen met zo’n 50 gevorderde schepen verdeeld over 13 Motorbootdetachementen (du: Motorbootdetachement, fr: Detachement de canots à moteur, it: Distaccamento motoscafi) )die waren ingedeeld bij verschillende divisies.^{[noot 9]}

In 1947 werden de dertien motorbootdetachementen) samengevoegd in een nieuw opgerichte Motorbootkompanie 1 (Mot Boot Kp 1) (fr: Detachement de canots à moteur 1 (Det canon mot 1), it: Compagnia motoscafi 1 (Cp motoscafi 1)), bestaande uit 13 pelotons verdeeld over negen meren.^{[noot 9]} Omdat de Zwitserse krijgsmacht niet over een zelfstandige marine beschikt zijn de motorbooteenheden onderdeel van de genie van de Zwitserse landmacht.

Bij de reorganisatie in 1961 (“Armee 61”) werden de motorbootdetachementen over drie compagnies verdeeld:

Mot Boot Kp III/47 (Bodenmeer), Genieabteilung 47, Grenzbrigade 7 (Gz Br 7)
Cp motoscafi V/49 (Lago Maggiore en Meer van Lugano), Genieabteilung 49, Grenzbrigade 1 (Gz Br 1)
Mot Boot Kp V/50 (Meer van Genève) Genieabteilung 50, Grenzbrigade 9 (Gz Br 9)

Begin jaren ‘80 werden de 9 Patrouillenboot 41’s vervangen door 11 Patrouillenboot 80’s.

Bij de reorganisatie in 1995 (“Armeereform 95”) bleven de drie motorbootcompagnies, die inmiddels Mot Boot Kp 15 (Meer van Genève), Mot Boot Kp 43 (Bodenmeer) en Cp motoscafi 96 (Lago Maggiore en Meer van Lugano) heetten, behouden ter ondersteuning van Territorialdivisionen en het Grenzwachtkorps, en om maritieme bewaking, verkenningen (o.a. radarbewaking en het verzamelen van inlichtingen) en scheepscontroles uit te voeren.

Bij de reorganisatie in 2004 (“Armeereform XXI”) werden de drie compagnies samengevoegd tot één: Mot Bootkp 10.

Maritieme vlag[bewerken | brontekst bewerken]

De patrouilleboten van de Motorbootkompanie de op binnenwateren patrouilleren, voeren in plaats van de gewone vierkante Zwitserse vlag de rechthoekige (2:3) Zwitserse maritieme vlag, die ook gevoerd wordt door koopvaardijschepen die onder Zwitserse vlag varen.^[13]

Museumexemplaren[bewerken | brontekst bewerken]

Patrouillenboot 41 Spiez staat tentoongesteld in het ‘Verkehrshaus der Schweiz’ transportmuseum in Luzern.^[14]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Patrouillenboot 80 (1982)
Patrouillenboot 16 (2019)

Bronnen, referenties en voetnoten[bewerken | brontekst bewerken]

Bronvermeldingen

Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Type 41 class patrol boat op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Motorbootkompanie op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
(de) Patrouillenboot Uri, Geschichte
(en) A. Aruon, 8 december 2019, Patrouillenboot 41 class and prototype Uri
(de) Regional Historische Waffentechnische Armeemuseum, Die Neuzeit; Die Schweizer Marine

Referenties

↑ ^a ^b ^c ^d Uri
↑ ^a ^b ^c Zie 24 mm Tankbüchse 41 op de duitstalige Wikipedia
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (de) Schweizer Armeemuseum, InfoBulletinNr. 1/07, Maschinengewehre undleichte Fliegerabwehr
↑ Historical statistics, Currency converter
↑ Zie Solothurn S18/100 op de Duitstalige Wikipedia.
↑ ^a ^b NMM.nl, Halfautomatisch antitankkanon/antitankgeweer, Solothurn S18-1000, Nederlands model 'geweer tp', kaliber 20 x 138 B
↑ ^a ^b Brongers, E.H., De Oorlog in Zuid-Limburg mei 1940 (“… Het Nederlandse leger kocht in 1939 zes buksen van het type S18-150 om te testen. (...) Tussen december 1939 en vier mei 1940 zouden er met alle mogelijke vertragingen van de 340 buksen slechts 125 geleverd worden. …”)
↑ Zie Panzerbüchse op de Duitstalige Wikipedia.
↑ (en) Peraluman: what it is and where we use it
↑ Zie 24 mm Tankbüchse 41 op de Duitstalige Wikipedia.
↑ ^a ^b Het Meer van Luzern bestaat uit meerdere meerbekkens en baaien met eigen namen
↑ Zie Schweizer Réduit (fr: Réduit National, it: Ridotto Nazionale) op de duitstalige Wikipedia
↑ (de) Schweizer Armee, Der Umgang mit Fahnen, Standarten und Fanions. (Fahnenreglement). Reglement 51.340 d. (2008) p22
↑ Swiss type 41 patrol boat Spiez in Swiss Museum of Transport

Voetnoten

↑ ^a ^b De 24 mm Tankbüchse 41 (Tb 41) is een zwaar antitankgeweer^{[noot 7]} dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Zwitserse leger werd gebruikt. Waffenfabrik Bern produceerde 3581 exemplaren. Het wapen was vanaf mei 1941 in gebruik bij o.a. de infanterie. Het bleef tot in de jaren ‘50 in gebruik.^[2]^[10]
↑ ^a ^b Het 7,5 mm Fliegerabwehr-MaschinengewehrModell 1938 (Flab Mg 38) is een variant van Maschinengewehr 29^[3]^{: p7}
↑ ^a ^b Het 7,5 mm Maschinengewehr Modell 1951 (Mg 51) werd na de Tweede Wereldoorlog door de Waffenfabrik Bern ontwikkeld uit het Duitse machinegeweer MG42 met nokkenvergrendeling.^[3]^{: p8}
↑ ^a ^b
Benaming weergegeven in de drie belangrijkste van de vier nationale en officiële talen van Zwitserland:
- Duits, als hoofdtaal gesproken door 63,0% van de bevolking
- Frans, als hoofdtaal gesproken door 22,7% van de bevolking
- Italiaans, als hoofdtaal gesproken door 8,1% van de bevolking
- Reto-Romaans, als hoofdtaal gesproken door 0,5% van de bevolking
Zie Talen in Zwitserland
↑ Na verschillende eerdere reorganisaties werden in 2004 alle motorbooteenheden samengevoegd tot één: Mot Bootkp 10 (zie organisatie).
↑ ^a ^b De Solothurn S-18/100 is een Zwitsers 20 mm semi-automatisch antitankgeweer dat gebruikt werd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door de krachtige munitie had het wapen een enorme terugslag, en de grootte maakte het lastig om het wapen te verplaatsen. Het wapen had een magazijn voor 5 of 10 patronen dat horizontaal links aan het wapen bevestigd was. Varianten van het wapen was behalve in Zwitserland, Duitsland en Finland ook als ‘Geweer TP’ (de zwaardere variant S18-150) in mei 1940 bij het Nederlandse leger in gebruik.^[5]^[6]^[7]
↑ ^a ^b Een antitankgeweer is een wapen dat werd gebruikt om tanks en gepantserde voertuigen te bestrijden. Antitankgeweren werden ontwikkeld tussen de twee wereldoorlogen, kort na het verschijnen van de eerste tanks in de Eerste Wereldoorlog. Het zijn zware geweren van groot kaliber die pantserdoorborende projectielen afvuren met een bijzonder krachtige drijflading. Voorbeelden zijn de britse Boys mk1 de Duitse Panzerbüchse 38, de Finse Lahti L-39 en de Zwitserse Solothurn S18-100^{[noot 6]} waarvan de zwaardere variant S18-150 als ‘Geweer TP’ in mei 1940 bij het Nederlandse leger in gebruik was.^[6]^[7]^[8]
↑ Peraluman is de handelsnaam van een reeks aluminiumlegeringen (5000-serie) waarvan het belangrijkste legeringselement magnesium is. De toevoeging van magnesium geeft een uitstekende corrosiebestendigheid, zelfs in maritieme omgevingen, en maakt het geschikt om door koude plastische vervorming te verharden^[9]
↑ ^a ^b
De dertien motorbootdetachementen (na de Tweede Wereldoorlog motorbootpelotons) waren verdeeld over negen meren:
- Bodenmeer (du: Bodensee, fr: Lac de Constance, it: Lago di Costanza^{[noot 4]})
- Lago Maggiore (du: Langensee, fr: Lac Majeur, it: Lago Maggiore)
- Meer van Lugano (du: Luganersee, fr: Lac de Lugano, it: Lago di Lugano)
- Meer van Genève (du: Genfersee, fr: Lac Léman, it: Lago Lemano)
- Meer van Thun (du: Thunersee, fr: Lac de Thoune, it: Lago di Thun)
- Meer van Brienz (du: Brienzersee, fr: Lac de Brienz; it: Lago di Brienz)
- Meer van Luzern zuid^[11] (Urnersee/Gersauer See) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni)
- Meer van Luzern ) noord^[11] (Chrüztrichter/Alpnachersee) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni
- Walenmeer (du: Walensee, fr: Lac de Walenstadt, it: Lago di Walenstadt)
Sommige van deze meren zijn grensmeren, andere zijn binnenmeren. Bij een vijandelijke aanval zouden de Zwitserse troepen zich terugtrekken binnen het Zwitserse Nationale Reduit, waarvan de rand langs die binnenmeren liep.^[12]

Zie de categorie Patrol vessels of Switzerland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[uri-1] Uri

[tb41-2] Zie 24 mm Tankbüchse 41 op de duitstalige Wikipedia

[inbu-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f (de) Schweizer Armeemuseum, InfoBulletinNr. 1/07, Maschinengewehre undleichte Fliegerabwehr

[9] Historical statistics, Currency converter

[10] Zie Solothurn S18/100 op de Duitstalige Wikipedia.

[nmmst-11] NMM.nl, Halfautomatisch antitankkanon/antitankgeweer, Solothurn S18-1000, Nederlands model 'geweer tp', kaliber 20 x 138 B

[brongers-12] Brongers, E.H., De Oorlog in Zuid-Limburg mei 1940 (“… Het Nederlandse leger kocht in 1939 zes buksen van het type S18-150 om te testen. (...) Tussen december 1939 en vier mei 1940 zouden er met alle mogelijke vertragingen van de 340 buksen slechts 125 geleverd worden. …”)

[14] Zie Panzerbüchse op de Duitstalige Wikipedia.

[peral-16] (en) Peraluman: what it is and where we use it

[18] Zie 24 mm Tankbüchse 41 op de Duitstalige Wikipedia.

[luzern-19] Het Meer van Luzern bestaat uit meerdere meerbekkens en baaien met eigen namen

[20] Zie Schweizer Réduit (fr: Réduit National, it: Ridotto Nazionale) op de duitstalige Wikipedia

[22] (de) Schweizer Armee, Der Umgang mit Fahnen, Standarten und Fanions. (Fahnenreglement). Reglement 51.340 d. (2008) p22

[23] Swiss type 41 patrol boat Spiez in Swiss Museum of Transport

[tabu41-3] De 24 mm Tankbüchse 41 (Tb 41) is een zwaar antitankgeweer^{[noot 7]} dat tijdens de Tweede Wereldoorlog door het Zwitserse leger werd gebruikt. Waffenfabrik Bern produceerde 3581 exemplaren. Het wapen was vanaf mei 1941 in gebruik bij o.a. de infanterie. Het bleef tot in de jaren ‘50 in gebruik.^[2]^[10]

[mg38-5] Het 7,5 mm Fliegerabwehr-MaschinengewehrModell 1938 (Flab Mg 38) is een variant van Maschinengewehr 29^[3]^{: p7}

[mg51-6] Het 7,5 mm Maschinengewehr Modell 1951 (Mg 51) werd na de Tweede Wereldoorlog door de Waffenfabrik Bern ontwikkeld uit het Duitse machinegeweer MG42 met nokkenvergrendeling.^[3]^{: p8}

[talen-7] Benaming weergegeven in de drie belangrijkste van de vier nationale en officiële talen van Zwitserland:
Duits, als hoofdtaal gesproken door 63,0% van de bevolking

Frans, als hoofdtaal gesproken door 22,7% van de bevolking

Italiaans, als hoofdtaal gesproken door 8,1% van de bevolking

Reto-Romaans, als hoofdtaal gesproken door 0,5% van de bevolking
Zie Talen in Zwitserland

[19] Duits, als hoofdtaal gesproken door 63,0% van de bevolking

[20] Frans, als hoofdtaal gesproken door 22,7% van de bevolking

[21] Italiaans, als hoofdtaal gesproken door 8,1% van de bevolking

[22] Reto-Romaans, als hoofdtaal gesproken door 0,5% van de bevolking

[org-8] Na verschillende eerdere reorganisaties werden in 2004 alle motorbooteenheden samengevoegd tot één: Mot Bootkp 10 (zie organisatie).

[solothurn-13] De Solothurn S-18/100 is een Zwitsers 20 mm semi-automatisch antitankgeweer dat gebruikt werd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Door de krachtige munitie had het wapen een enorme terugslag, en de grootte maakte het lastig om het wapen te verplaatsen. Het wapen had een magazijn voor 5 of 10 patronen dat horizontaal links aan het wapen bevestigd was. Varianten van het wapen was behalve in Zwitserland, Duitsland en Finland ook als ‘Geweer TP’ (de zwaardere variant S18-150) in mei 1940 bij het Nederlandse leger in gebruik.^[5]^[6]^[7]

[atg-15] Een antitankgeweer is een wapen dat werd gebruikt om tanks en gepantserde voertuigen te bestrijden. Antitankgeweren werden ontwikkeld tussen de twee wereldoorlogen, kort na het verschijnen van de eerste tanks in de Eerste Wereldoorlog. Het zijn zware geweren van groot kaliber die pantserdoorborende projectielen afvuren met een bijzonder krachtige drijflading. Voorbeelden zijn de britse Boys mk1 de Duitse Panzerbüchse 38, de Finse Lahti L-39 en de Zwitserse Solothurn S18-100^{[noot 6]} waarvan de zwaardere variant S18-150 als ‘Geweer TP’ in mei 1940 bij het Nederlandse leger in gebruik was.^[6]^[7]^[8]

[17] Peraluman is de handelsnaam van een reeks aluminiumlegeringen (5000-serie) waarvan het belangrijkste legeringselement magnesium is. De toevoeging van magnesium geeft een uitstekende corrosiebestendigheid, zelfs in maritieme omgevingen, en maakt het geschikt om door koude plastische vervorming te verharden^[9]

[meren-21] De dertien motorbootdetachementen (na de Tweede Wereldoorlog motorbootpelotons) waren verdeeld over negen meren:
Bodenmeer (du: Bodensee, fr: Lac de Constance, it: Lago di Costanza^{[noot 4]})

Lago Maggiore (du: Langensee, fr: Lac Majeur, it: Lago Maggiore)

Meer van Lugano (du: Luganersee, fr: Lac de Lugano, it: Lago di Lugano)

Meer van Genève (du: Genfersee, fr: Lac Léman, it: Lago Lemano)

Meer van Thun (du: Thunersee, fr: Lac de Thoune, it: Lago di Thun)

Meer van Brienz (du: Brienzersee, fr: Lac de Brienz; it: Lago di Brienz)

Meer van Luzern zuid^[11] (Urnersee/Gersauer See) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni)

Meer van Luzern ) noord^[11] (Chrüztrichter/Alpnachersee) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni

Walenmeer (du: Walensee, fr: Lac de Walenstadt, it: Lago di Walenstadt)
Sommige van deze meren zijn grensmeren, andere zijn binnenmeren. Bij een vijandelijke aanval zouden de Zwitserse troepen zich terugtrekken binnen het Zwitserse Nationale Reduit, waarvan de rand langs die binnenmeren liep.^[12]

[28] Bodenmeer (du: Bodensee, fr: Lac de Constance, it: Lago di Costanza^{[noot 4]})

[29] Lago Maggiore (du: Langensee, fr: Lac Majeur, it: Lago Maggiore)

[30] Meer van Lugano (du: Luganersee, fr: Lac de Lugano, it: Lago di Lugano)

[31] Meer van Genève (du: Genfersee, fr: Lac Léman, it: Lago Lemano)

[32] Meer van Thun (du: Thunersee, fr: Lac de Thoune, it: Lago di Thun)

[33] Meer van Brienz (du: Brienzersee, fr: Lac de Brienz; it: Lago di Brienz)

[34] Meer van Luzern zuid^[11] (Urnersee/Gersauer See) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni)

[35] Meer van Luzern ) noord^[11] (Chrüztrichter/Alpnachersee) (du: Vierwaldstättersee, fr: Lac des Quatre-Cantons; it. Lago dei Quattro Cantoni

[36] Walenmeer (du: Walensee, fr: Lac de Walenstadt, it: Lago di Walenstadt)

[1]

[2]

[noot 1]

[3]

[noot 2]

[noot 3]

[noot 4]

[noot 5]

[4]

[noot 6]

[noot 7]

[noot 8]

[noot 9]

[13]

[14]

[10]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[11]

[12]