Etherische olie: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren

← Oudere bewerking Nieuwere bewerking →

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

VisueelWikitekst

In de regel

Versie van 23 dec 2015 10:04

Bestand:TLC-Essential-Oils.jpg

Dunnelaagchromatografie met vluchtige oliën van links naar rechts van bergamot, ceder, Eucalyptus, rozenappel, Malaleuca, lavendel, munt, sinaasappel, Pinus, spar. Geïdentificeerde componenten: B1 en L1 - linalool, B2 en L2 - linalylacetaat, E1 - eucalyptol, G1 - eugenol, G2 - bèta-caryofylleen. Niet met zekerheid geïdentificeerde componenten - C1 - cedrol, M3 - menthol, P1 - limonine.

Etherische olie, vluchtige of aromatische olie is vluchtig, wat wil zeggen dat het olie is die zeer snel kan verdampen. Ze worden gewonnen uit verschillende delen van een plant, bijvoorbeeld de bloesem, de vrucht, het zaad, de bladeren, de schil, de schors of het hout (van stam, takken of wortels). Soms bevatten verschillende delen van een plant verschillende vluchtige oliën. Parfumoliën daarentegen worden chemisch samengesteld en zijn bedoeld om een geur kunstmatig na te bootsen.

Sommige soorten vluchtige olie zijn vrij duur, doordat soms veel planten nodig zijn om een kleine hoeveelheid olie te produceren. Een goedkope olie is bijvoorbeeld sinaasappelolie, omdat de schillen van sinaasappels een afvalproduct van de sapindustrie zijn. Duur is bijvoorbeeld rozenolie, omdat er veel speciaal voor de olie gekweekte rozen nodig zijn om vluchtige olie te produceren. Parfumolie is goedkoper, maar is ook minder sterk.

Naamgeving

Het woord etherisch komt van het Griekse aither. Letterlijk betekent aither lucht van de hemel. Met aither duidden de Grieken de onderste laag van de kosmos aan. Soms wordt het wel "aetherische oliën" gespeld. De etherische oliën zijn net als ether (di-ethylether) vluchtig en sterk geurend.

Etherische olie wordt soms essentiele olie genoemd. De aanduiding essentiële olie is een anglicisme en komt van het Engelse woord essence dat hier extract betekent. De term heeft hier echter niet direct iets te maken met de essentie, het wezen of aard van iets.

Winning

Vluchtige olie wordt op verschillende manieren gewonnen. De meeste vluchtige olie wordt gewonnen door middel van stoomdestillatie. Hierbij wordt stoom door de te verwerken plantendelen geleid. De vluchtige olie vervliegt met de stoom. Nadat de stoom is afgekoeld tot water, en ook de vluchtige olie weer vloeibaar is geworden, kan de vluchtige olie hiervan worden gescheiden door het verschil in polariteit tussen de olie en het water.

Een methode die bij citrusvruchten gebruikt wordt is de persing. De oliehoudende schil van de plant wordt uitgeperst en de olie komt tevoorschijn.

Uit enkele soorten hout wordt vluchtige olie gewonnen door droge destillatie. Hierbij wordt de vaste stof voorzichtig verwarmd, waarbij de vluchtige olie verdampt. Deze damp wordt vervolgens gecondenseerd. Voorbeelden hiervan zijn cadeolie, dat door droge destillatie van jeneverbeshout wordt gemaakt en guaiacolie die gemaakt wordt van guaiachout (Bulnesia sarmientoi).

Andere methodes zijn:

vloeistofextractie, maar strikt genomen ontstaat dan geen vluchtige olie, maar een extract, absolue of concrète
waterdestillatie, hierbij worden de te extraheren delen in water gekookt en wordt de olie van de hierbij ontwijkende damp opgevangen. Dit is gebruikelijk bij bijvoorbeeld kruidnagelolie.
enfleurage, hierbij ontstaat eigenlijk een pommade in plaats van een vluchtige olie. Deze methode wordt niet of nauwelijks meer toegepast vanwege de hoge kosten

Gebruik

Vluchtige olie wordt op verschillende manieren gebruikt:

Als smaakstof: Vele levensmiddelaroma's zijn geheel of gedeeltelijk opgebouwd uit vluchtige olie. Voorbeelden zijn sinaasappelolie voor sinas en andere limonades. Pepermuntolie voor snoepgoed en kruidnagelolie in soepen en sauzen.
Als geurstof: In cosmetica, schoonmaakmiddelen, wasmiddel, Massageolie en luchtverfrissers worden veel vluchtige oliën gebruikt. Een geurstof voor gebruik in cosmetica bestaat gemiddeld voor 8% uit vluchtige olie. Daarnaast wordt vluchtige olie onvermengd of vermengd gebruikt als te verdampen geurstof in een aromabrander, in de sauna of een stoombad. Vluchtige olie om te verdampen op een aromabrander of aromasteen zijn 2 tot 3 druppels voldoende.
Als alternatief geneesmiddel: Er zijn een paar honderd soorten vluchtige oliën die gebruikt worden voor hun al dan niet vermeende geneeskrachtige werking. Met name in de aromatherapie -die helemaal gebaseerd is op het gebruik van vluchtige olie- maar ook daarbuiten.
Als conserveermiddel: Sommige vluchtige oliën hebben een conserverende werking, bijvoorbeeld wintergreenolie.
Als industriële grondstof: Sommige vluchtige oliën bevatten een groot gehalte aan een bepaalde stof, zodat het loont om deze daaruit te winnen. Zo wordt eugenol, een grondstof voor vanilline, uit kruidnagelolie gewonnen. Limoneen, dat als verfafbijtmiddel wordt gebruikt, wordt uit sinaasappelolie gewonnen.

Soorten

Er zijn vele honderden soorten vluchtige oliën, bekende voorbeelden zijn:

Zie de categorie Essential oils van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[Image:TLC-Essential-Oils.jpg|250px|thumb|[[Dunnelaagchromatografie]] met vluchtige oliën van links naar rechts van [[bergamot (citrusvrucht)|bergamot]], [[ceder]], ''[[Eucalyptus]]'', [[syzygium|rozenappel]], ''[[Theeboomolie|Malaleuca]]'', [[lavendel]], [[munt (plant)|munt]], [[sinaasappel]], ''[[Pinus]]'', [[spar]]. Geïdentificeerde componenten: B1 en L1 - [[linalool]], B2 en L2 - [[linalylacetaat]], E1 - [[eucalyptol]], G1 - [[eugenol]], G2 - [[bèta-caryofylleen]]. Niet met zekerheid geïdentificeerde componenten - C1 - [[cedrol]], M3 - [[menthol]], P1 - [[limonine]].]]
-'''Etherische olie''', [[Vluchtigheid (stof)|'''vluchtige''']] of '''[[Geurstof|aromatische]] [[olie]]''' is vluchtig, wat wil zeggen dat het olie is dat zeer snel kan [[verdamping|verdampen]]. Ze worden gewonnen uit verschillende delen van een plant, bijvoorbeeld de bloesem, de vrucht, het zaad, de bladeren, de schil, de schors of het hout (van stam, takken of wortels). Soms bevatten verschillende delen van een plant verschillende vluchtige oliën. [[Parfum]]oliën daarentegen worden [[Scheikunde|chemisch]] samengesteld en zijn bedoeld om een geur kunstmatig na te bootsen.
+'''Etherische olie''', [[Vluchtigheid (stof)|'''vluchtige''']] of '''[[Geurstof|aromatische]] [[olie]]''' is vluchtig, wat wil zeggen dat het olie is die zeer snel kan [[verdamping|verdampen]]. Ze worden gewonnen uit verschillende delen van een plant, bijvoorbeeld de bloesem, de vrucht, het zaad, de bladeren, de schil, de schors of het hout (van stam, takken of wortels). Soms bevatten verschillende delen van een plant verschillende vluchtige oliën. [[Parfum]]oliën daarentegen worden [[Scheikunde|chemisch]] samengesteld en zijn bedoeld om een geur kunstmatig na te bootsen.
 Sommige soorten vluchtige olie zijn vrij duur, doordat soms veel planten nodig zijn om een kleine hoeveelheid olie te produceren. Een goedkope olie is bijvoorbeeld sinaasappelolie, omdat de schillen van sinaasappels een afvalproduct van de sapindustrie zijn. Duur is bijvoorbeeld rozenolie, omdat er veel speciaal voor de olie gekweekte rozen nodig zijn om vluchtige olie te produceren. Parfumolie is goedkoper, maar is ook minder sterk.