Saphir (trein)

Saphir
VT 11.5, 1959
Soort	FT (1954–57)/ Trans Europ Express (TEE) (1957–79)/ InterCity (IC) (1979–87)
Land(en)	België /  Duitsland
Eerste rit	23 mei 1954
Laatste rit	30 mei 1987
Spoorwegmaatschappij(en)
Voormalige	Deutsche Bundesbahn
Treindienst
Startpunt	Oostende
Eindpunt	Dortmund
Technische gegevens
Spoorwijdte	1435 mm
Elektrificatie	3000 V = / 15 kV 16 2/3 Hz
Routekaart
TEE Saphir (rood) en TEE Rhein Main (blauw) in het TEE net van 1957
Portaal    Verkeer & Vervoer

De Saphir was een Europese internationale trein voor de verbinding Dortmund - Oostende. De naam Saphir (safier) verwijst naar de in België gevestigde edelsteenindustrie.

Boottrein

In 1954 is de Saphir in dienst gekomen als boottrein in aansluiting op de veerboot tussen Dover en Oostende voor de verbinding tussen Londen en het Ruhrgebied. Het was de opvolger van de Ostende-Köln Pullman Express, die tussen 1929 en 1940 deze verbinding verzorgde. De Saphir werd gereden met een VT08 van de Deutsche Bundesbahn met treinnummers F74 en F75.

Trans Europ Express

Op 2 juni 1957 werd de Saphir in het TEE-net opgenomen. Het was de voortzetting van de bestaande boottrein die in Oostende aansloot op de boot naar Engeland en werd de eerste weken ook nog steeds gereden met een VT 08 voorzien van een TEE-logo. Na een wijziging van de route werd tussen Frankfurt en Keulen gekoppeld gereden met TEE Rhein-Main. De twee VT 11.5 treinstellen werden in Keulen gesplitst of gekoppeld. Vanaf de zomerdienst 1959 reden de treinen weer apart.

Rollend materieel

Na afloop van de inzet van de VT 08 was de Saphir op 15 juli 1957 de eerste Duitse TEE die verzorgd werd door VT 11.5 treinstellen van de DB. De inzet van de dieseltreinstellen werd beëindigd op 26 september 1971 toen werd overgeschakeld op getrokken treinen met elektrische tractie.

tractie

In Duitsland werd de trein getrokken door de series 110 en 112 en later de serie 103, in België werd de reeks 18 als trekkracht ingezet.

rijtuigen

Als rijtuigen werden de vervolgseries van de Rheingold gebruikt en voor de restauratie zelfs de WRm-131, die waren vrijgekomen door de vernieuwing van de restauratierijtuigen in de TEE Rheingold

Route en dienstregeling

De TEE Saphir startte op 2 juni 1957 onder de treinnummers TEE 74 en TEE 75. De dienstregeling kende aanvankelijk een stop in Herbesthal in maar één richting, pas vanaf 31 mei 1959 werd in beide richtingen gestopt.

TEE 75	land	station	km	TEE 74
08:15	Duitsland	Dortmund	0	21:52
08:28	Duitsland	Bochum	18	21:37
08:43	Duitsland	Essen	34	21:24
08:59	Duitsland	Duisburg	54	21:08
09:17	Duitsland	Düsseldorf	77	20:50
09:52	Duitsland	Keulen	117	20:18
10:39	Duitsland	Aken	187	19:31
**:**	België	Herbesthal	203	19:16
11:09	België	Verviers	217	19:04
11:34	België	Luik	242	18:43
12:38	België	Brussel Noord	342	17:29
12:46	België	Brussel Zuid	348	17:22
13:18	België	Gent	401	16:50
13:43	België	Brugge	441	16:26
13:59	België	Oostende	464	16:10

De route in Duitsland werd al op 1 juni 1958 gewijzigd in Frankfurt - Mainz - Koblenz - Bonn - Keulen - Aken. Hierbij zijn ook de treinnummers gewijzigd, TEE 75 werd TEE 19 en TEE 74 werd TEE 20. Vanaf 31 mei 1959 werd de stop in Mainz vervangen door een stop in Wiesbaden en werd in Herbesthal in beide richtingen gestopt. Op 27 mei 1962 vervielen de stops in Verviers en Herbesthal voor de treinen richting Duitsland. Op 22 mei 1966 is het Belgische traject ingekort tot Brussel-Zuid en daarbij verviel Herbesthal definitief, de trein stopte weer wel in beide richtingen te Verviers. De Europese treinnummering van 23 mei 1971 leidde ook voor de Saphir tot een wijziging en wel zo dat de treinnummers met één werden verhoogd. Op 26 september 1971 is het Duitse eindpunt verplaatst naar Neurenberg en reed de Saphir richting Frankfurt via Mainz en richting Brussel via Wiesbaden.

TEE 21	land	station	km	TEE 20
18:07	België	Brussel Zuid	0	13:28
18:16	België	Brussel Noord	6	13:20
19:19	België	Luik	106	12:26
19:37	België	Verviers	131	12:08
20:05	Duitsland	Aken	161	11:46
20:55	Duitsland	Keulen	231	10:53
21:22	Duitsland	Bonn	264	10:32
21:58	Duitsland	Koblenz	324	09:58
↓	Duitsland	Wiesbaden	422	09:00
22:49	Duitsland	Mainz	425	↑
23:14	Duitsland	Frankfurt am Main	463	08:22
*	Duitsland	Würzburg	599	07:04
*	Duitsland	Neurenberg	701	06:06

Neurenberg was alleen startpunt richting België, in de andere richting was Frankfurt het laatste station. Vanaf 1 juni 1975 werd ook gestopt in Brussel Centraal. Op 28 mei 1978 is de verlenging tot Neurenberg ongedaan gemaakt en op 27 mei 1979 is de exploitatie voortgezet als Intercity (IC 128/129) met twee klassen, nu met Würzburg en Neurenberg in beide richtingen.

· ·

 Trans Europ Express-treinen

Bronnen, noten en/of referenties

• Centrum voor publicrelations UIC, TEE, Parijs 1972
• Ufficio Pubblicità FS, Relazioni TEE tra 160 città Europee, Rome 1973
• J. Hajt, Das grosse TEE Buch, Königswinter 2001
• P. Goette, TEE-Züge in Deutschland, Freiburg 2008