Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Gorinchem (1859-1888)

Tweede Kamerverkiezingen in het kiesdistrict Gorinchem (1859-1888) geeft een overzicht van verkiezingen voor de Nederlandse Tweede Kamer in het kiesdistrict Gorinchem in de periode 1859-1888.

Het kiesdistrict Gorinchem was al ingesteld in 1848. De indeling van het kiesdistrict werd in 1859 gewijzigd door een aanpassing van de Kieswet. Tot het kiesdistrict behoorden vanaf dat moment de volgende gemeenten: Almkerk, Ameide, Ammerzoden, Andel, Arkel, Asperen, Beesd, Besoijen, Brakel, Capelle, De Werken en Sleeuwijk, Driel, Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren, Dussen, Emmikhoven en Waardhuizen^[1], Everdingen, Gameren, Heesbeen, Eethen en Genderen, Giessen, Giessen-Nieuwkerk, Giessendam, Gorinchem, Goudriaan, Hagestein, Hardinxveld, Hedel, Hedikhuizen, Heerewaarden, Hei- en Boeicop, Herpt, Herwijnen, Heukelum, Heusden, Hoogblokland, Hoornaar, Hurwenen, Kedichem, Kerkwijk, Leerbroek, Leerdam, Lexmond, Meerkerk, Meeuwen, Nederhemert, Nieuwland, Noordeloos, Ottoland, Oudheusden, Peursum, Poederoijen, Rijswijk, Rossum, Schelluinen, Schoonrewoerd, Sliedrecht, Tienhoven, Veen, Vianen, Vuren, Werkendam, Wijk en Aalburg, Woudrichem, Zaltbommel en Zuilichem.

In 1869 werd de indeling van het kiesdistrict gewijzigd. De gemeente Sliedrecht werd toegevoegd aan het kiesdistrict Dordrecht en de gemeenten Brakel en Poederoijen aan het kiesdistrict Tiel. Tevens werd een gedeelte van de kiesdistricten Gouda (de gemeenten Benschop, Groot-Ammers, Hoenkoop, Jaarsveld, Langerak, Lopik, Nieuwpoort, Polsbroek en Willige Langerak), Tiel (de gemeente Haaften) en Utrecht (de gemeenten IJsselstein, Schalkwijk, Tull en 't Waal en Vreeswijk) toegevoegd aan het kiesdistrict Gorinchem.

In 1878 werd de indeling van het kiesdistrict wederom gewijzigd. De gemeente Haaften werd toegevoegd aan het kiesdistrict Tiel en de gemeenten Drongelen, Haagoort, Gansoijen en Doeveren, Dussen en Meeuwen aan het kiesdistrict Zevenbergen. Tevens werd een gedeelte van de kiesdistricten Dordrecht (de gemeenten Bleskensgraaf, Brandwijk, Molenaarsgraaf, Oud-Alblas en Streefkerk) en Utrecht (de gemeenten Houten en Jutphaas) toegevoegd aan het kiesdistrict Gorinchem.

Het kiesdistrict Gorinchem was in deze periode een meervoudig^[2] kiesdistrict: het vaardigde twee leden af naar de Tweede Kamer. Om de twee jaar trad één van de leden af; er werd dan een periodieke verkiezing gehouden voor de vrijgevallen zetel. Bij algemene verkiezingen (na ontbinding van de Tweede Kamer) bracht elke kiezer twee stemmen uit. Om in de eerste verkiezingsronde gekozen te worden moest een kandidaat minimaal de districtskiesdrempel^[3] behalen; indien nodig werd een tweede ronde gehouden.

Legenda

cursief: in de eerste verkiezingsronde geplaatst voor de tweede ronde;
vet: gekozen als lid van de Tweede Kamer.

25 januari 1859[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren tussentijdse verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de omzetting van het kiesdistrict Gorinchem in een meervoudig kiesdistrict waardoor een tweede zetel beschikbaar kwam.^[4]

	25 januari	8 februari^[5]
Kiesgerechtigden	2.810	2.810
Opkomst	1.993	1.925
Geldige stemmen	1.984	1.899
Blanco stemmen	4	14
Kandidaten
W.C.M. Begram	410	1.043
G. Groen van Prinsterer	534	856
A.J. Korteweg	389
C. Schiffer	361
B. van Merlen	138
L. Metman	117

12 juni 1860[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni	26 juni^[5]
Kiesgerechtigden	2.868	2.868
Opkomst	1.608	1.720
Geldige stemmen	1.592	1.690
Blanco stemmen	10	18
Kandidaten
P.J. Elout van Soeterwoude^[6]	581	885
A.J. Korteweg	641	805
C. Schiffer	333

10 juni 1862[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	2.969
Opkomst	1.557
Geldige stemmen	1.536
Blanco stemmen	11
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.031
C. Schiffer	405
G. Groen van Prinsterer	41

16 september 1862[bewerken | brontekst bewerken]

Pieter Elout van Soeterwoude, gekozen bij de verkiezingen van 12 juni 1860, trad op 15 september 1862 af vanwege zijn benoeming als rechter bij het Provinciaal Gerechtshof van 's-Gravenhage. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	16 september	30 september^[5]
Kiesgerechtigden	2.969	2.969
Opkomst	1.862	2.154
Geldige stemmen	1.852	2.132
Blanco stemmen	8	14
Kandidaten
C.W.J. van Boetzelaer van Dubbeldam	566	1.201
W.A. Viruly Verbrugge	544	931
J.D. van der Poel	431
C. Schiffer	298

10 november 1862[bewerken | brontekst bewerken]

Christiaan van Boetzelaer van Dubbeldam, gekozen bij de verkiezingen van 16 september 1862, nam zijn benoeming niet aan. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	10 november	24 november^[5]
Kiesgerechtigden	2.969	2.969
Opkomst	1.630	1.882
Geldige stemmen	1.622	1.867
Blanco stemmen	8	11
Kandidaten
J.D. van der Poel	639	970
W.A. Viruly Verbrugge	636	897
C. Schiffer	324

14 juni 1864[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	14 juni	28 juni^[5]
Kiesgerechtigden	3.029	3.029
Opkomst	1.888	1.903
Geldige stemmen	1.869	1.870
Blanco stemmen	10	25
Kandidaten
G. Simons	731	989
J.W. van Loon	513	881
R.J.C. Metelerkamp	331
C. Schiffer	270

12 juni 1866[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.009
Opkomst	1.510
Geldige stemmen	1.467
Blanco stemmen	29
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.147
P.P. van Bosse	235

30 oktober 1866[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[7]

	30 oktober	13 november^[8]
Kiesgerechtigden	3.009	3.009
Opkomst	2.332	2.128
Geldige stemmen	4.562	2.104
Blanco stemmen	40	15
Kiesdrempel	1.141	1.052
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.429
G. Simons^[6]	1.057	1.286
P.P. van Bosse	671	818
G. Groen van Prinsterer	470
W.J. Knoop	417
I. Capadose	404

22 januari 1868[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[9]

	22 januari
Kiesgerechtigden	3.101
Opkomst	2.109
Geldige stemmen	4.142
Blanco stemmen	64
Kiesdrempel	1.036
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.288
G. Simons^[6]	1.074
J.W. van Loon	639
W.J. Knoop	494
J.W. Gefken	458
I. Esser	394
L.A.J.W. van Sloet van de Beele	253
G.H. Betz	102
J. van Heusde	44

15 december 1868[bewerken | brontekst bewerken]

Gerrit Simons, gekozen bij de verkiezingen van 22 januari 1868, overleed op 17 november 1868. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	15 december	29 december^[5]
Kiesgerechtigden	3.101	3.101
Opkomst	2.215	2.161
Geldige stemmen	2.190	2.105
Blanco stemmen	12	48
Kandidaten
J. Heemskerk	977	1.157
J.W. van Loon	639	948
W.J. Knoop	559

8 juni 1869[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	3.102
Opkomst	1.802
Geldige stemmen	1.769
Blanco stemmen	19
Kandidaten
J. Heemskerk^[6]	1.088
M.M. van Asch van Wijck	380
J.P. Bredius	262

13 juni 1871[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	13 juni
Kiesgerechtigden	3.169
Opkomst	1.346
Geldige stemmen	1.275
Blanco stemmen	63
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.155
A. Kuyper	63

10 juni 1873[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni	24 juni^[5]
Kiesgerechtigden	3.230	3.230
Opkomst	2.217	2.400
Geldige stemmen	2.206	2.374
Blanco stemmen	9	25
Kandidaten
J.J. Teding van Berkhout	841	1.325
J. Heemskerk^[6]	874	1.049
H.J. Dijckmeester	486

8 juni 1875[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	8 juni
Kiesgerechtigden	3.340
Opkomst	2.225
Geldige stemmen	2.211
Blanco stemmen	11
Kandidaten
W.C.M. Begram^[6]	1.281
A.F. de Savornin Lohman	536
F.G.E. Merkes van Gendt	389

12 juni 1877[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.496
Opkomst	2.120
Geldige stemmen	2.106
Blanco stemmen	12
Kandidaten
J.J. Teding van Berkhout^[6]	1.059
J.J. van Tienhoven van den Boogaard	602
J.H. s' Jacob	432

10 juni 1879[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	10 juni
Kiesgerechtigden	3.594
Opkomst	1.972
Geldige stemmen	1.956
Blanco stemmen	13
Kandidaten
L.W.C. Keuchenius	1.105
G.J.G. Klerck	821

17 augustus 1880[bewerken | brontekst bewerken]

James John Teding van Berkhout, gekozen bij de verkiezingen van 12 juni 1877, overleed op 27 juli 1880. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	17 augustus
Kiesgerechtigden	3.654
Opkomst	1.688
Geldige stemmen	1.601
Blanco stemmen	81
Kandidaten
M.A. de Savornin Lohman	1.127
J.A.A. Waldorp	389
J.J. van Tienhoven van den Boogaard	85

23 september 1880[bewerken | brontekst bewerken]

Maurits de Savornin Lohman, gekozen bij de verkiezingen van 17 augustus 1880, nam zijn benoeming niet aan. Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	23 september
Kiesgerechtigden	3.654
Opkomst	2.206
Geldige stemmen	2.181
Blanco stemmen	23
Kandidaten
H. Seret	1.248
J.A.A. Waldorp	920

14 juni 1881[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	14 juni
Kiesgerechtigden	3.761
Opkomst	2.505
Geldige stemmen	2.490
Blanco stemmen	14
Kandidaten
H. Seret^[6]	1.716
H.J. van der Heim	770

14 februari 1882[bewerken | brontekst bewerken]

Hendrik Seret, gekozen bij de verkiezingen van 14 juni 1881, trad op 18 januari 1882 af vanwege zijn bevordering tot kapitein.^[10] Om in de ontstane vacature te voorzien werd een tussentijdse verkiezing gehouden.

	14 februari
Kiesgerechtigden	3.761
Opkomst	1.451
Geldige stemmen	1.365
Blanco stemmen	71
Kandidaten
H. Seret^[6]	1.300

12 juni 1883[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren periodieke verkiezingen; zij werden gehouden vanwege de afloop van de zittingstermijn van een gekozen lid.

	12 juni
Kiesgerechtigden	3.858
Opkomst	2.123
Geldige stemmen	2.107
Blanco stemmen	13
Kandidaten
L.W.C. Keuchenius^[6]	1.449
G.J.G. Klerck	644

28 oktober 1884[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[11]

	28 oktober
Kiesgerechtigden	3.900
Opkomst	2.570
Geldige stemmen	5.068
Blanco stemmen	38
Kiesdrempel	1.267
Kandidaten
H. Seret^[6]	1.747
L.W.C. Keuchenius^[6]	1.676
J.J. van Tienhoven van den Boogaard	803
C.A. Jeekel	783

28 november 1884[bewerken | brontekst bewerken]

Levinus Keuchenius was bij de verkiezingen van 28 oktober 1884 gekozen in twee kiesdistricten, Gorinchem en Middelburg. Hij opteerde voor Middelburg, als gevolg waarvan in Gorinchem een naverkiezing gehouden werd.

	28 november
Kiesgerechtigden	3.900
Opkomst	2.951
Geldige stemmen	2.928
Blanco stemmen	12
Kandidaten
B.J.L. de Geer van Jutphaas	1.930
C.A. Jeekel	983

15 juni 1886[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[12]

	15 juni
Kiesgerechtigden	4.088
Opkomst	3.211
Geldige stemmen	6.348
Blanco stemmen	70
Kiesdrempel	1.587
Kandidaten
H. Seret^[6]	2.058
B.J.L. de Geer van Jutphaas^[6]	2.034
H.P. de Kanter	1.127
C. van Andel	1.112

1 september 1887[bewerken | brontekst bewerken]

De verkiezingen waren algemene verkiezingen; zij werden gehouden na ontbinding van de Tweede Kamer.^[13]

	1 september
Kiesgerechtigden	4.071
Opkomst	1.717
Geldige stemmen	3.266
Blanco stemmen	164
Kiesdrempel	817
Kandidaten
H. Seret^[6]	1.499
B.J.L. de Geer van Jutphaas^[6]	1.491
C. van Andel	57

Voortzetting[bewerken | brontekst bewerken]

Na de grondwetsherziening van 1887 werden de meervoudige kiesdistricten opgeheven; het kiesdistrict Gorinchem werd derhalve omgezet in een enkelvoudig kiesdistrict.^[2] Gedeelten van het kiesdistrict Gorinchem werden toegevoegd aan de kiesdistricten Druten (de gemeenten Ammerzoden, Driel, Gameren, Hedel, Heerewaarden, Hurwenen, Kerkwijk, Rossum, Zaltbommel en Zuilichem), Sliedrecht (de gemeenten Ameide, Bleskensgraaf, Brandwijk, Everdingen, Goudriaan, Groot-Ammers, Hagestein, Hei- en Boeicop, Langerak, Leerbroek, Leerdam, Lexmond, Meerkerk, Nieuwpoort, Ottoland, Oud-Alblas, Peursum, Schoonrewoerd, Sliedrecht, Streefkerk, Tienhoven en Vianen), Tiel (de gemeente Beesd), Waalwijk (de gemeenten Almkerk, Besoijen, Capelle, Hedikhuizen, Heesbeen, Eethen en Genderen, Herpt, Heusden en Oudheusden) en Wijk bij Duurstede (de gemeenten Benschop, Culemborg, Hoenkoop, Houten, IJsselstein, Jaarsveld, Jutphaas, Lopik, Polsbroek, Schalkwijk, Snelrewaard, Tull en 't Waal, Vreeswijk en Willige Langerak).

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen

Tweede Kamerverkiezingen kiesdistrict Gorinchem op www.verkiezingsuitslagen.nl
Verkiezingen Tweede Kamer 1848-1918 op huygens.knaw.nl

Noten

↑ De gemeente is opgeheven in 1879.
↑ ^a ^b Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.
↑ De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.
↑ In 1859 werd het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van 68 naar 72. Daarom werden op 25 januari 1859 in vier kiesdistricten tussentijdse verkiezingen gehouden.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Gorinchem.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.
↑ Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.
↑ Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.
↑ De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.
↑ De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[opheffing-1879-1] De gemeente is opgeheven in 1879.

[enkel-meer-2] Een enkelvoudig district vaardigde per zittingsperiode één lid af naar de Tweede Kamer, een meervoudig kiesdistrict twee of meer leden.

[drempel-3] De districtskiesdrempel werd bepaald door de volgende formule: 50% van het aantal uitgebrachte geldige stemmen, gedeeld door het aantal in het district te verkiezen zetels.

[4] In 1859 werd het aantal leden van de Tweede Kamer uitgebreid van 68 naar 72. Daarom werden op 25 januari 1859 in vier kiesdistricten tussentijdse verkiezingen gehouden.

[tweede_ronde-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Omdat geen van de kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[zittend-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u Aftredend en herkiesbaar Tweede Kamerlid voor Gorinchem.

[7] De Tweede Kamer was ontbonden nadat deze een motie had aangenomen waarin het kabinetsbeleid op het gebied van Koloniën werd afgekeurd.

[geen-twee-8] Omdat niet het vereiste aantal kandidaten er in de eerste ronde in slaagde de districtskiesdrempel te overschrijden, was een tweede verkiezingsronde nodig. Deze werd gehouden tussen de twee niet-direct gekozen kandidaten die in de eerste ronde de meeste stemmen behaald hadden.

[9] Nadat de begroting voor Buitenlandse Zaken door de Tweede Kamer verworpen was, bood het kabinet-Van Zuylen van Nijevelt zijn ontslag aan. Hierop ontbond de Koning de Tweede Kamer.

[10] De vigerende wetgeving vereiste het aftreden van een lid van het parlement bij een aantal benoemingen. Het aftredende parlementslid was terstond herkiesbaar.

[11] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[12] De Tweede Kamer was ontbonden nadat het kabinet-Heemskerk Azn.zijn functie ter beschikking had gesteld.

[13] De Tweede Kamer was ontbonden na aanvaarding van een voorstel tot grondwetsherziening in eerste lezing.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]