Achaltsiche (stad)

**Achaltsiche**
ახალციხე
Stad in Georgië
	;
Situering
Regio	Samtsche-Dzjavacheti
Gemeente	Achaltsiche
Coördinaten	41° 38′ NB, 42° 59′ OL
Algemeen
Inwoners ; (2022)	16.955
Hoogte	975 m
Stad sinds	1840
Overig
Website	akhaltsikhe.gov.ge
Foto's
	Blik op Achaltsiche
Portaal	Georgië

Achaltsiche (Georgisch: ახალციხე; Armeens: Ախալցխա, Achaltscha, vertaalt als 'Nieuwe Burcht') is een stad in het zuidwesten van Georgië met 16.955 inwoners (2022), gelegen in de regio Samtsche-Dzjavacheti, hemelsbreed 150 kilometer ten westen van hoofdstad Tbilisi en 15 kilometer van de grensovergang met Turkije. De stad is regiohoofdstad en het bestuurlijk centrum van de gelijknamige gemeente en ligt op 975 meter boven zeeniveau aan de Potschovi die buiten de stad in de Mtkvari uitmondt. De rivier verdeelt Achaltische in de oude stad in het westen en de nieuwe stad in het oosten. De stad is een van de centra van de Armeense minderheid in Georgië. In de oude stad, Rabati, bevindt zich de middeleeuwse vesting die de stad domineert. De gefortificeerde stad werd in de periode 2010-12 grondig gerestaureerd en is sindsdien een populaire toeristische bestemming.^[2]

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Achaltsiche in 19e eeuw

Achaltsiche werd voor het eerst vermeld in 12e eeuwse kronieken. In de 12e en 13e eeuw was het de zetel van de Achaltsitsjeli's, de heersers van het middeleeuwse vorstendom Samtsche (Samtsche-Saatabago, of ook wel Mescheti). Van de 13e tot de 17e eeuw werden de stad en Samtsche geregeerd door de feodale familie van de Dzjakeli's.^[3] In de 15e eeuw werd Samtsche onafhankelijk van het Koninkrijk Georgië, maar in de 16e eeuw werd het door zowel het Ottomaanse Rijk als Safavidisch Perzië bevochten, met name in de omgeving van Achaltsiche en Adigeni. Met de Vrede van Amasya in 1555 kwam Achaltsiche in Perzisch gecontroleerd gebied te liggen niet ver van de bestandslijn met het Ottomaanse Rijk.^[5] Niet lang daarna, in 1579, kwam Achaltsiche alsnog onder Ottomaanse controle,^[7]^[8] en werd het onderdeel van het Eyalet van Çıldır (of ook Pasjalik Achaltsiche).^[9]

In de 18e eeuw werd Achaltsiche wederom betwist toen het Georgische Koninkrijk Kartli-Kachetië zich los probeerde te worstelen van zowel de Perzen als de Turken. Dit liep met Russische steun uit op een fiasco bij Aspindza en bleef Achaltsiche onder Turks gezag.^[10] Gedurende de eerste fase van de Russische annexatie van Georgische gebieden in het begin van de 19e eeuw lag Achaltsiche nog in het Ottomaanse Rijk. De stad werd onder leiding van Ivan Paskevitsj door tsaristisch Rusland veroverd tijdens de Russisch-Turkse Oorlog (1828-1829). Met het Verdrag van Adrianopel kwam Achaltsiche en omgeving onder Russisch gezag te staan.^[11] Armeniërs die in Ottomaans overheerste gebieden woonden waren tijdens deze oorlog gaven steun aan de Russen die zij als bevrijders zagen. Na de oorlog zagen zij zich genoodzaakt naar Russisch gecontroleerde gebieden te vluchten, waaronder naar Achaltsiche.^[7]

Uitzicht op Rabati-burcht

De stad werd vervolgens vanaf 1829 opnieuw opgebouwd en werd in 1840 het centrum van het Oejezd Achaltsiche, dat korte tijd deel uitmaakte van het samengestelde Gouvernement Georgië-Imeretië. In datzelfde jaar kreeg Achaltsiche opnieuw stadsrechten.^[12] Met de splitsing van het Gouvernement Georgië-Imeretië in 1846 werd Achaltsiche bij het Gouvernement Koetais ingedeeld, om vervolgens in 1867 bij het Gouvernement Tiflis ingedeeld te worden.^[13]^[14] Na de Sovjet verovering van de Democratische Republiek Georgië in 1921 en de administratieve hervorming in 1930 bleef Achaltsiche het centrum van een kleiner rajon. Tussen 2014 en 2017 was de stad Achaltsiche een aparte bestuurseenheid, een zogeheten "stad met zelfbestuur", naast de rest van de gemeente. In 2017 werd dat net als bij zes andere steden teruggedraaid omdat deze constructie te duur en inefficiënt bleek.^[15]

Demografie[bewerken | brontekst bewerken]

Synagoge uit 1863

Begin 2022 had Achaltsiche 16.955 inwoners,^[1] een daling van ruim 5% ten opzichte van de volkstelling in 2014. De bevolking van Achaltsiche bestond volgens de volkstelling van 2014 uit met name Georgiërs (72%) en Armeniërs (27%). Verder woonden er enkele tientallen Russen, Azerbeidzjanen, Pontische Grieken, Osseten, Oekraïners en Joden.^[16]

Jaar	1897	1922	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2002	2014	2021	2022
Aantal	15.357	10.153	12.328	12.180	16.868	18.972	19.742	24.570	18.452	17.903	17.070	16.955
Verantwoording data: Bevolkingsstatistiek Georgië 1897 tot heden.^[17]^[18]^[20]

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

De belangrijkste bezienswaardigheid in Achaltsiche is het Rabati fort op een rots aan de westkant van de stad. Deze middeleeuwse burcht met verschillende bouwperiodes werd in 2010-12 grondig gerestaureerd.^[2] Daarnaast zijn er verschillende Armeense kerken, twee synagogen (de oude synagoge werd in 2012 gerenoveerd), een grote joodse begraafplaats en talrijke, grotendeels verwoeste moskeeën (ooit 28). Een van hen is zeer goed bewaard gebleven in het fort. Het werd in de 19e eeuw omgebouwd tot een orthodoxe kerk en is verbonden met een instelling voor hoger onderwijs.

Vervoer[bewerken | brontekst bewerken]

De belangrijkste wegen door de stad zijn de Georgische routes van internationaal belang S8 en S11. De S8 verbindt centraal Georgië en Tbilisi met Turkije via de stad Achaltsiche. De S11 begint in Achaltsiche en gaat via Achalkalaki en Ninotsminda naar Armenië. De Europese weg E692 valt samen met de S11 en het stukje S8 van Achaltsiche naar de Turkse grensovergang bij Vale. Deze grensovergang ligt formeel in de gemeente Adigeni.

Het oostelijk uiteinde van de nationale route Sh1 ligt net buiten de stad. Deze regionale hoofdroute van "nationaal belang" verbindt Achaltsiche met Batoemi via de 2.027 meter hoge Goderdzi-pas. In de late Sovjet periode was deze weg onderdeel van de A306 Sovjet nationale hoofdroute.

In Achaltsiche is sinds eind jaren 1940 een treinstation, maar sinds 2013 rijden er geen passagierstreinen meer over het traject Bordzjomi - Achaltsiche - Vale.

Stedenbanden[bewerken | brontekst bewerken]

Achaltsiche heeft stedenbanden met:

Ardahan (Turkije)^[21]

Geboren[bewerken | brontekst bewerken]

Hovhannes Katchaznouni (1868–1938), de eerste leider van de Republiek Armenië (1918-1920).
Vardges Sureniants (1860-1921), kunstschilder, illustrator en decorontwerper.
Vahram Gaifejian (1879-1960), kunstschilder, kunstcriticus en decorontwerper.
Krikor Agagianian (1895-1971), geestelijke van de Armeens-Katholieke Kerk.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

(ka) Website Akhaltsiche

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2021). Geraadpleegd op 18 januari 2022.
↑ ^a ^b (en) Rabati. Georgian Travel Guide. Geraadpleegd op 21 februari 2022.
↑ (ka) Topoarchaeologisch woordenboek van Kartli - Achaltsiche. National Parliamentary Library of Georgia. Geraadpleegd op 17 oktober 2022.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e (en) Skinner, Peter F., Georgia, the Land Below the Caucasus - A narrative history, 1e druk. Narikala Publications, New York, Londen, Tbilisi (2014). ISBN 978-0-9914232-0-0. Geraadpleegd op 17 januari 2022.
↑ Skinner, Hoofdstuk 12 "Georgia in the 16th Century: Surviving Turkish and Persian Invasions", p.210-231^[4]
↑ (en) Karpetian, Samvel, Javakh, 1e druk. Research On Armenian Architecture (RAA) Foundation, Jerevan (2011). ISBN 978-99941-875-7-7. Geraadpleegd op 2 maart 2022.
↑ ^a ^b Karpetian, "A Historical Introduction", p.13^[6]
↑ Skinner, Hoofdstuk 13 "Georgia in the 17th Century: The Persian Ascendancy", p.258^[4]
↑ Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.356^[4]
↑ Skinner, Hoofdstuk 15 "Teimuraz II and Erekle II: Triumph and Tragedy", p.301-304^[4]
↑ Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.353, 355, 356^[4]
↑ (ka) deel I. Census.ge, National Statistics Office of Georgia (Geostat) p.94 (2003). Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (ru) Gouvernement Tiflis. Grote Russische Encyclopedie. Geraadpleegd op 17 oktober 2022.
↑ (ru) Gouvernement Tiflis. Geografisch en statistisch woordenboek van het Russische rijk, deel V p.128 (1885). Geraadpleegd op 17 oktober 2022.
↑ (en) Parliament Reduces Number of Self-Governing Cities. Civil.ge (3 juli 2017). Geraadpleegd op 30 januari 2022.
↑ (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.
↑ (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 1 januari 2022.
↑ (en) Ethnic composition rural Georgia 1923. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 18 januari 2022.
↑ (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.
↑ Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie ^[19], "1. Introduction", Pagina 1.
↑ (tr) Over Ardahan. Website gemeente Ardahan. Geraadpleegd op 2 maart 2022.

[geostatpop-1] (en) Population and Demography - Population by cities and boroughs (daba), as of 1 January. National Statistics Office of Georgia, Geostat (1 januari 2021). Geraadpleegd op 18 januari 2022.

[rabati-2] (en) Rabati. Georgian Travel Guide. Geraadpleegd op 21 februari 2022.

[topoarch-3] (ka) Topoarchaeologisch woordenboek van Kartli - Achaltsiche. National Parliamentary Library of Georgia. Geraadpleegd op 17 oktober 2022.

[skinner-4] (en) Skinner, Peter F., Georgia, the Land Below the Caucasus - A narrative history, 1e druk. Narikala Publications, New York, Londen, Tbilisi (2014). ISBN 978-0-9914232-0-0. Geraadpleegd op 17 januari 2022.

[5] Skinner, Hoofdstuk 12 "Georgia in the 16th Century: Surviving Turkish and Persian Invasions", p.210-231^[4]

[karpetian-6] (en) Karpetian, Samvel, Javakh, 1e druk. Research On Armenian Architecture (RAA) Foundation, Jerevan (2011). ISBN 978-99941-875-7-7. Geraadpleegd op 2 maart 2022.

[akhal13-7] Karpetian, "A Historical Introduction", p.13^[6]

[8] Skinner, Hoofdstuk 13 "Georgia in the 17th Century: The Persian Ascendancy", p.258^[4]

[9] Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.356^[4]

[10] Skinner, Hoofdstuk 15 "Teimuraz II and Erekle II: Triumph and Tragedy", p.301-304^[4]

[11] Skinner, Hoofdstuk 16 "The Iron Fist: The Russian Annexation of Georgia 1801-1845", p.353, 355, 356^[4]

[census2002-12] (ka) deel I. Census.ge, National Statistics Office of Georgia (Geostat) p.94 (2003). Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[13] (ru) Gouvernement Tiflis. Grote Russische Encyclopedie. Geraadpleegd op 17 oktober 2022.

[14] (ru) Gouvernement Tiflis. Geografisch en statistisch woordenboek van het Russische rijk, deel V p.128 (1885). Geraadpleegd op 17 oktober 2022.

[15] (en) Parliament Reduces Number of Self-Governing Cities. Civil.ge (3 juli 2017). Geraadpleegd op 30 januari 2022.

[etn14-16] (en) Ethnic composition of Georgia 2014. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 16 oktober 2022.

[inwplaatsen-17] (en) Population cities & towns of Georgia. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 1 januari 2022.

[etn1923-18] (en) Ethnic composition rural Georgia 1923. Population Statistics Eastern Europe and former USSR. Geraadpleegd op 18 januari 2022.

[retro2017-19] (en) Population Dynamics in Georgia - An Overview Based on the 2014 General Population Census Data (pdf). National Statistics Office of Georgia, Geostat (29 november 2017). Geraadpleegd op 1 januari 2022.

[nootcensus2002-20] Bij de volkstelling van 2014 werd een onverklaarbaar gat ten opzichte van de data van het nationaal statistisch bureau Geostat gevonden. Uit VN begeleid onderzoek is gebleken dat de volkstelling van 2002 ongeveer 8-9 procent te hoog was. Zie ^[19], "1. Introduction", Pagina 1.

[21] (tr) Over Ardahan. Website gemeente Ardahan. Geraadpleegd op 2 maart 2022.

[1]

[2]

[3]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[20]

[21]

[4]

[6]

[19]