Naar inhoud springen

Domein (biologie)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Verschillende niveaus van het wetenschappelijk classificatiesysteem.LevenDomein (biologie)Rijk (biologie)Stam (biologie)Klasse (biologie)Orde (biologie)Familie (biologie)Geslacht (biologie)Soort
Verschillende niveaus van het wetenschappelijk classificatiesysteem.

De hiërarchie van de acht belangrijkste taxonomische rangen. Het leven is verdeeld in domeinen, die weer onderverdeeld zijn in andere groepen. Tussenliggende rangen zijn niet afgebeeld.

In de biologie is het domein de hoogste taxonomische rang, het hoogste taxonomische niveau waarin het leven wordt ingedeeld. Omdat er behoefte bestond aan nog een hoge rang onder dat van domein wordt daarvoor in moderne studieboeken supergroep gebruikt.[1]

Het domein werd in 1990 door Carl Woese en zijn team voorgesteld.[2] Volgens het driedomeinensysteem van Woese is het leven te verdelen in drie domeinen: Archaea, Bacteria en Eukaryota. De eerste twee zijn micro-organismen met een eenvoudige cellulaire organisatie, dus prokaryoten. Alle organismen die over een celkern en organellen beschikken, worden ingedeeld bij de eukaryoten. Een argument voor het driedomeinensysteem is de uniciteit van het rRNA bij ieder domein.[2]

Er werd eerst op het hoogste niveau een tweedeling in rijken gehanteerd: het dierenrijk en het plantenrijk. Dit systeem bleek echter voor microscopisch kleine organismen en voor schimmels niet goed te werken, de indeling hiervan in dieren en planten leek bij tijden willekeurig. Daarom werd een derde rijk, dat van de protisten, toegevoegd. Later kregen ook de schimmels of fungi en de bacteriën of bacteria een eigen rijk.

Tegenwoordig wordt op grond van fylogenie algemeen een indeling gebruikt, waarbij rijken niet meer het hoogste taxon of indelingsniveau zijn, maar worden de organismen in drie domeinen ingedeeld:

  1. de bacteriën, waartoe ook de cyanobacteriën worden gerekend.
  2. de archaea, die samen met de bacteriën de prokaryoten vormen, vroeger nog met de naam bacteriën aangeduid. Archaea hebben in tegenstelling tot bacteriën een membraan van etherlipiden en zijn hierdoor in staat om in extreme omstandigheden te overleven.
  3. de eukaryoten omvat de organismen van de traditionele, meestal grondig heringedeelde, maar alweer achterhaalde rijken: de planten, protisten, dieren, Chromista en schimmels.

Domeinen en rijken

[bewerken | brontekst bewerken]

Binnen deze domeinen werden volgens iets oudere opvattingen rijken onderscheiden, waarbij dieren, planten en schimmels ieder een rijk vormden, maar vooral de verdeling van de eukaryotische protisten nog steeds een onderwerp van discussie was.

Linnaeus
1735
Haeckel
1866
Chatton
1925
Copeland
1938[3]
Whittaker
1969[4]
Woese e.a.
1990[5]
Cavalier-Smith
1998[6]
2 rijken 3 rijken 2 rijken 4 rijken 5 rijken 3 domeinen 6/7 rijken
(niet behandeld)  Protista Prokaryota Monera Monera Bacteria Bacteria
Archaea Archaea
Eukaryota Protoctista Protista Eucarya "Protozoa"
"Chromista"
Vegetabilia Plantae Plantae Plantae Plantae
Fungi Fungi
Animalia Animalia Animalia Animalia Animalia

Domeinen en supergroepen

[bewerken | brontekst bewerken]

In de meer moderne indelingen op grond van de fylogenie worden de eukaryoten onderverdeeld in vijf supergroepen. Deze supergroepen hebben een minder intuïtieve omgrenzing dan de hierboven genoemde rijken. Binnen de vijf supergroepen zijn dan ongeveer elf rijken ondergebracht. De groep van de protisten is nu over alle vijf supergroepen verdeeld. De rijken van de dieren en de schimmels komen in de supergroep Unikonta bij elkaar, de planten komen samen met de roodwieren in de supergroep Archaeplastida. De verschillende groepen van de algen zijn verspreid over verschillende supergroepen.

Er zijn binnen de eukaryoten vier of vijf supergroepen, die van de:

  1. Unikonta met de dieren, schimmels en amoeben,
  2. Excavata,

De systematiek van deze hogere taxa is nog niet uitgekristalliseerd.

Linnaeus
(1735)
2 rijken
Haeckel
(1894)
3 rijken
Whittaker
(1969)
5 rijken
Woese
(1977)
6 rijken
Woese
(1990)[7]
3 domeinen
Cavalier-Smith (1998)
2 domeinen en
6 rijken
Keeling (2004)
3 domeinen en
5 supergroepen
Animalia Animalia Animalia Animalia Eucarya Eukaryota Animalia Eukaryota Unikonta
Vegetabilia Plantae Fungi Fungi Fungi Excavata
Plantae Plantae Plantae Archaeplastida
Protista Protista Chromista Chromalveolata
niet
behandeld
Protista Protozoa Rhizaria
Monera Archaebacteria Archaea Prokaryota Bacteria Archaea
Eubacteria Bacteria Bacteria