Supergroep (biologie)

De hiërarchie van de acht belangrijkste taxonomische rangen. Tussenliggende rangen zijn niet afgebeeld.

Een supergroep is een van de hoogste taxonomische rangen, boven dat van een rijk en fylum en onder dat van een domein. Een supergroep is een zeer grote, monofyletische groep van organismen die een gemeenschappelijke voorouder delen.

Tot aan de jaren 2010 was het lastig de verwantschappen te bestuderen tussen de hogere taxa (domeinen, rijken en stammen). Op grond van moderne genetische technieken, de DNA-sequencing, heeft er een fundamentele herschikking plaatsgevonden van deze taxa. Zodoende werd een nieuwe taxonomische rang in het leven geroepen, de supergroep. In recente literatuur wordt de term algemeen gebruikt.^[1]

De supergroep kwam tot stand als een informele taxonomische rang, doordat het extreem ver uit elkaar gelegen taxa verenigde waarvoor redelijke aanwijzingen bestonden dat deze een gemeenschappelijke afstamming hadden.^[2] Traditionele rijken als dieren (Metazoa) en schimmels (Fungi) werden hierin als subclades geplaatst. De supergroep wordt voornamelijk toegepast bij de classificatie van eukaryoten.

Indeling met domeinen en supergroepen[bewerken | brontekst bewerken]

Een moderne indeling van het leven is te vinden onder anderen bij J.R. Holt & C.A. Iudica (2013)^[3]. De ontwikkelingen van het laatste decennium zijn hierin verwerkt. Binnen de Eukarya worden vier supergroepen (met de Rhizaria soms als vijfde supergroep, maar anders opgenomen in de Chromalveolata) onderscheiden:

**Fylogenetische stamboom van het leven**
Domein Eubacteria (Ehrenberg 1828) (→ prokaryoten) Domein Archaea (Woese et al. 1990) (→ prokaryoten) Domein Eukaryota Supergroep Unikonta (Cavalier-Smith 2002) Supergroep Excavata (Cavalier-Smith 2002) (→ protisten) Bikonta (Cavalier-Smith 2002) Supergroep Chromalveolata (Adl et al. 2005) (→ protisten) Supergroep Archaeplastida (Adl et al. 2005)
(→ behoort tot de ...) wordt ook gerekend tot een polyfyletische groep

De protozoa en de protisten worden niet meer erkend als groep maar zijn verdeeld over alle supergroepen.

Linnaeus (1735) 2 rijken	Haeckel (1894) 3 rijken	Whittaker (1969) 5 rijken	Woese (1977) 6 rijken	Woese (1990)^[4] 3 domeinen	Cavalier-Smith (1998) 2 domeinen en 6 rijken		Keeling (2004) 3 domeinen en 5 supergroepen
Animalia	Animalia	Animalia	Animalia	Eucarya	Eukaryota	Animalia	Eukaryota	Unikonta
Vegetabilia	Plantae	Fungi	Fungi			Fungi		Excavata
		Plantae	Plantae			Plantae		Archaeplastida
		Protista	Protista			Chromista		Chromalveolata
niet behandeld	Protista	Protista	Protista			Protozoa		Rhizaria
		Monera	Archaebacteria	Archaea	Prokaryota	Bacteria	Archaea
		Monera	Eubacteria	Bacteria	Prokaryota	Bacteria	Bacteria

Samengevat tot de niveaus stam, rijk, supergroep en domein ziet de stamboom van het leven er als volgt uit:

Fylogenetische stamboom van het cellulaire leven

LUCA

Domein Eubacteria (Ehrenberg 1828) (→ prokaryoten)
- Rijk Thermotogae
- - Rijk Firmicutae
  - - Rijk Oxyphotobacteria
    - Rijk Chloroflexae
      
      Rijk Proteobacteria
      
      Rijk Spirochaetae
      
      Rijk Pirellae
      
      Rijk Chlorosulphatae
      
      Rijk Saprospirae
- Domein Archaea (Woese et al. 1990) (→ prokaryoten)
  - Rijk Crenarchaeota
    Crenarchaea
    Rijk Thermoprotei
  - Rijk Euryarchaeota
    Eurythermea
    Rijk Thermoplasmobacteria (Thermoplasmata, Reysenbach 2001)
    
    Rijk Thermobacteria (Thermococci, Zillig & Reysenbach 2001)
    
    Neobacteria
    Rijk Methanobacteria
    
    Rijk Halobacteria
- Domein Eukaryota
  - Supergroep Unikonta (Cavalier-Smith 2002)
    Opisthokonta (Copeland 1956, emend. Cavalier-Smith 1987, emend. Adl et al. 2005)
    Rijk Fungi (Linnaeus 1753)
    Microsporidiomycota (Balbiani 1882)
    
    Chytridiomycota (Powell 2007)
    
    Neocallimastigomycota (James et al. 2007)
    
    Blastocladiomycota (James et al. 2007)
    
    Kickxellomycota (em. Benny 2007)
    
    Entomophthoromycota (Humber 2012)
    
    Mucoromycota (em. Benny 2007) Euzygomycota
    
    Glomeromycota (James et al. 2006)
    
    Dikarya (Hibbett, T.Y.James & Vilgalys 2007)
    Ascomycota (James et al. 2006)
    
    Basidiomycota (Moore 1980)
    
    Holozoa
    Ichthyosporea
    
    Filozoa
    Filasterea
    
    Animalia (Linnaeus 1758)
    Choanozoa (Cavalier-Smith 1993)
    
    Metazoa (Haeckel 1866)
    Porifera
    
    Eumetazoa (Buetschli 1910)
    Ctenophora
    
    Placozoa
    
    Cnidaria (Diploblastea)
    
    Bilateria (Hatscheck 1888)
    Acoelomorpha (Ehlers 1986)
    
    Protostomata (MacAlister 1879)
    
    Chaetognatha
    
    Ecdysozoa (Aguinaldo et al. 1997)
    Nematozoa
    
    Panarthropoda
    
    Scalidophora (Cephalorhyncha)
    
    Spiralia (Giribet 2002)
    Polyzoa (Thompson 1830)
    
    Trochozoa (Roule 1891)
    
    Platyzoa (Cavalier-Smith 1998)
    
    Deuterostomata (MacAlister 1876)
    Chordata
    
    Ambulacraria
    
    Rijk Amoebozoae (Lühe 1913, em. Corliss 1984) (→ protisten)
  - Supergroep Excavata (Cavalier-Smith 2002) (→ protisten)
    Rijk Euexcavatae (Holt & Iudica)
    
    Rijk Discicristatae (Cavalier-Smith 2002)
  - Bikonta (Cavalier-Smith 2002)
    Supergroep Chromalveolata (Adl et al. 2005) (→ protisten)
    Rijk Hacrobiae (Cavalier-Smith 2010)
    
    Harosa (Cavalier-Smith 2010) (SAR, RAS)
    Rijk Rhizariae (Cavalier-Smith 1993) (Rhizaria)
    
    Rijk Alveolatae (Cavalier-Smith 1991)
    
    Rijk Heterokontae (Cavalier-Smith 1986) (Stramenopiles)
    
    Supergroep Archaeplastida (Adl et al. 2005)
    Rijk Rhodoplantae (Saunders & Hommersand 2004)
    
    Stam Rhodophyta (Wettstein 1922), roodwieren
    
    Stam Cyanidiophyta (Saunders & Hommersand 2004)
    
    ? Glaucophyta (Skuja 1954)
    
    Rijk Viridiplantae (Cavalier-Smith 1981)
    Onderrijk Chlorobionta, groene algen
    Prasinophyta (Christiansen 1962) (Prasinophyceae 1-9)
    
    Stam Chlorophyta (Pascher 1914)
    
    Onderrijk Streptobionta
    basale Streptobionta o.a. Charophyta (Karol & al. 2001), kranswieren
    
    Superstam Embryophyta (landplanten)
    Stam Marchantiophyta (Stotler & Crandall-Stotler 1977) (→ mossen s.l., bryofyten)
    
    Stam Bryophyta (Schimper 1836) (→ mossen s.l., bryofyten)
    
    Stam Anthocerotophyta (Stotler & Crandall-Stotler 1977) (→ mossen s.l., bryofyten)
    
    Tracheophyta, vaatplanten

een polyfyletische groep

(→ behoort tot de ...) wordt ook gerekend tot een polyfyletische groep

Alternatieve stamboom[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn voor de eukaryoten ook alternatieve indelingen. Een daarvan wordt hier verkort weergegeven, vanwege de namen van de clades (zie onder andere Bikonta, Cabozoa en Corticata). De plaats van de Apusozoa is veranderd, en daarmee de indeling van de clades van hoger niveau. Doordat de Unikonta gesplitst zijn in twee supergroepen, worden hier in het totaal zes supergroepen onderscheiden.

Domein Eukarya (Eukaryoten)
- clade Unikonta
  - Supergroep Opisthokonta
    - Rijk Animalia (Dieren)
    - Rijk Fungi (Schimmels)
  - Supergroep Amoebozoa (Stammen Rhizopoda, Mycetozoa)
- clade Bikonta
  - ? clade Apusozoa
  - clade Cabozoa
    - Supergroep Rhizaria (Rijk Cercozoae met onder andere Foraminifera, Radiolaria)
    - Supergroep Excavata
  - clade Corticata
    - Supergroep Chromalveolata
      - Rijk Chromista (onder andere Bruinwieren, Diatomeeën)
      - Rijk Alveolata
      - Rijk Heterokontae = Stramenopila = Chromista (met onder andere Ciliata, Dinoflagellaten)
    - Supergroep Primoplantae, Archaeplastida
      - Rijk Rhodoplantae (met onder andere Roodwieren)
      - Rijk Viridiplantae (met onder andere Groenwieren, Planten)

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Fylogenie

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Campbell, N.A. et al. (2008) Biology. 8th edition. Person International Edition, San Francisco. ISBN 978-0-321-53616-7
↑ (en) Burki D., Roger A.J., Brown M., Simpson A. (2020). The New Tree of Eukaryotes. Trends in Ecology and Evolution 35 (1): 43-55. DOI: 10.1016/j.tree.2019.08.008.
↑ Holt, J.R. & C.A. Iudica (2016) Diversity of Life. last modified: 2016-09-04
↑ (en) Woese, C.R., Kandler, O. & Wheelis, M.L. (1990). Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. PMID 2112744. PMC 54159. DOI: 10.1073/pnas.87.12.4576.

[1] Campbell, N.A. et al. (2008) Biology. 8th edition. Person International Edition, San Francisco. ISBN 978-0-321-53616-7

[burki-2] (en) Burki D., Roger A.J., Brown M., Simpson A. (2020). The New Tree of Eukaryotes. Trends in Ecology and Evolution 35 (1): 43-55. DOI: 10.1016/j.tree.2019.08.008.

[3] Holt, J.R. & C.A. Iudica (2016) Diversity of Life. last modified: 2016-09-04

[Woese-4] (en) Woese, C.R., Kandler, O. & Wheelis, M.L. (1990). Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 87 (12): 4576–9. PMID 2112744. PMC 54159. DOI: 10.1073/pnas.87.12.4576.

[1]

[2]

[3]

[4]

Bacteria:	(met ongeveer 9 stammen)
Archaea:	(met ongeveer 5 stammen)
Eukaryota:	Unikonta (Amoebozoa · Opisthokonta) · Excavata · Bikonta (Chromalveolata · Archaeplastida)