Gebruiker:Chescargot/Slak en milieu
De relatie tussen landslak en milieu wordt grootschalig onderkent door de slak zijn welhaast onzichtbaar doch cruciale rol in de ecologie. Zijn rol van plantaardige verteerder en voedselbron in het ecologische systeem is onmisbaar. Behalve dat het zich in de basis van de voedselpiramide bevindt, vormt het tevens een eindstation van vrijwel alle voedselketens.
De landslak is een van de oudste diersoorten op aarde. Ondanks dat van de slak gezegd wordt dat het niet volledig geëvolueerd zou zijn, bestaan er van hem vele soorten en grote aantallen over de hele wereld. Het diertje is juist door evolutie zo gediversifieerd dat er voor elke klimaatzone op aarde geschikte soorten zijn. Anno 2022 zijn van de landslak tenminste 40,000 soorten bekend.
Het bestaan van diverse slakkensoorten is onder druk gekomen en sommige soorten staan zelfs op het punt te verdwijnen door verstedelijking, gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen in de landbouw, onduurzame bosbouw en overbejaging.
Sommige slakkensoorten, zoals de wijngaardslak, zijn dan ook op de beschermingslijst gekomen. Op de lijst of niet, de verminderde hoeveelheden slakken en de toenemende arbeidskosten voor de jacht op slakken maakt slakkenkweek als alternatieve economische bron interessant. Behalve dat met slakkenkweek de druk op natuurlijke slakkenvoorraad afgenomen wordt, kan slakkenkweek een bijzonder milieuvriendelijke en dus potentieel zeer duurzame alternatief voor veeteelt zijn voor de productie van gezond voedsel. Mede hierdoor wordt de landslak ook wel gezien als voedsel van de toekomst.[1][2]
Slakkenkweek van farm to fork[bewerken | brontekst bewerken]
Slakkenvlees is qua voedingswaarde (proteïne, mineralen en omega-vetzuren) een gelijkwaardig, zo niet beter alternatief voor conventionele producten als rundvlees, kip en vis. In marketingtermen wordt het dan ook wel een superfood genoemd.[3] Daar bovenop komt dat het milieueffect van slakkenkweek van boer tot bord (farm-to-fork) in het niets valt met de productie van conventionele vleesproducten, in het bijzonder de productie van rundvlees. Escargot is daarom een typisch voorbeeld van voedsel van de toekomst. De potentie hiervan wordt opgezocht door slakkenkwekers als de Nederlandse Slow Escargots et Oostenrijkse Gugumuck, die hun technologie hier helemaal op ingesteld hebben.
Hieronder de milieu-effecten van de productie van een kilo escargot en in vergelijking met die van de productie van een kilo rundvlees.
Kweek[bewerken | brontekst bewerken]
Slakken worden met een biomassa van 2,5 tot 5 kg/m2 gecultiveerd. De dieren zijn volgroeid en dus klaar voor de slacht in 6 tot 12 maanden. Voor de productie van een slachtrijpe koe van 720 kg wordt 2 acres als minimum ruimtebehoefte beschouwd. Dit dier is volgroeid en dus slachtrijp in 18-24 maanden. Hieruit volgt dat er jaarlijks per hectare gemiddeld ruim 30 ton slakkenvlees geproduceerd kan worden, tegenover 600 kilogram rundvlees. De jaarlijkse oogst aan slakkenvlees over een gegeven stuk land ligt dus vijftig keer hoger dan rundvlees. In andere woorden, om dezelfde hoeveelheid vlees te produceren is voor rundvee vijftig keer zo veel land nodig.
Het is een bekend feit dat grootvee-industrie een van de grootste bijdragers is aan het broeikaseffect. Zo wordt over de levenscyclus van een slachtkoe per kilogram vlees ca. 221 kg CO2eq aan broeikasgassen uitgestoten.[4] Voor de kweek van een kilo slakkenvlees daarentegen komt 0,64 kg CO2eq per kilogram vlees vrij.[5] Dit is met een factor 345 slechts een fractie van voorgenoemde uitstoot.
Hoewel de slak dagelijks water nodig heeft, is de absolute hoeveelheid water over een levenscyclus door bemisting en druppelsgewijze toevoer relatief laag. Per vierkante meter wordt in de openlucht gerekend op dagelijks 1,5 tot 5 liter water per vierkante meter waterverbruik[6], hetgeen minder is in regenachtige weersomstandigheden en bij indoorkweek waar het vocht niet zo snel in de atmosfeer verloren gaat. Dit komt neer op tussen 50 en 150 liter water per kilogram vlees. Dit is honderd keer zo weinig dan de waterbehoefte bij rundvlees, waar voor de productie van een kilogram vlees 16 ton water nodig is.[7]
De voederconversie-factor (FCR) geeft aan hoeveel voedsel nodig is om een kilo vlees te kweken. De waarde is een indicatie van niet alleen de kosten die met voederen gepaard gaan, maar ook de hoeveel grondstoffen en energie die er extra in de kweek van een dier gestopt moet worden om tot een slachtrijp product te komen. De FCR van de slak is met een waarde van tussen 1,0 (in geval van mengvoeders) en 2,0 (in geval van vers voer) bijzonder laag. Het is minstens vier keer zo laag als de FCR van runderen, welke minimaal 8,0 is en tot 16 op kan lopen.
Verwerking[bewerken | brontekst bewerken]
Hoewel bovenstaande cijfers vanuit milieukundig oogpunt zeer gunstig zijn voor de slakkenkweek, dienen ze enigszins gecorrigeerd worden met verliezen die tijdens de verwerking plaatsvinden. Door kook en verwijdering van het huisje, blijft slechts 25% van het oorspronkelijke gewicht over. In dat opzicht is rundvlees rendabeler: van een koe wordt na verwerking van het dier (verwijdering botten, ingewanden, huid) blijft 60% van het gewicht aan eetbaar vlees over.[8] Dat is 2.4 keer meer vlees per kilogram levend dier.
Totale milieueffecten[bewerken | brontekst bewerken]
Om hetzelfde hoeveelheid escargotvlees als rundvlees te verkrijgen, moet de slakkenkweek dus met een factor 2.4 opgeschroefd worden. Het verschil in milieueffecten blijft desalniettemin groot: de productie van rundvlees heeft een 140 keer grotere koolstofvoetafdruk; vereist 40 keer meer waterverbruik; heeft een driemaal zo hoge voederconversie en behoeft 16 keer meer land.
| Slak | Rund | FactorΔ | |
|---|---|---|---|
| Koolstofvoetafdruk (kg CO2 eq/kg vlees) | 1,54 | 221 | x140 |
| Waterverbruik (lt/kg vlees) | 367 | 16.000 | x40 |
| Voederconversie (FCR i.e. kg voedsel/kg vlees) | 2.4- 4.8 | 8-15 | x3 |
| Ruimtebehoefte: oogst per hectare (kg/jaar)
/ 2.4 |
25.000-
40.000 |
600 | x16 |
Consumptie[bewerken | brontekst bewerken]
Consumptie van escargot als alternatief voor vlees is dus niet alleen gezond, maar leidt ook tot een veel kleinere impact op het milieu. De arbeid die gemoeid gaat met de bereiding van escargot en de culturele waarde die al dan niet gehecht wordt, maakt het echter dat de consumptie van escargot vooralsnog tot slechts in beperkte en dan vooral zuideuropese plattelandsgebieden voorkomt en het elders slechts in mondjesmaat als delicatesse en als alternatief voedselbron zijn weg vindt.
Terzijde: investerings-, exploitatie- en verwerkingskosten[bewerken | brontekst bewerken]
Hoewel het vanuit het oogpunt van milieu nauwelijks impact heeft (het verwerkingsproces is vergelijkbaar met de verwerking van visproducten), vereist de verwerking van slakken naar escargot en andere slakkenproducten vereist relatief veel arbeid en is daarom kostbaar en tijdrovend.
Een vergelijking met andere vleesproducten[bewerken | brontekst bewerken]
Qua voedingswaarden als proteïnen, mineralen en omegavetzuren per kilogram vlees is escargot gelijkwaardig aan of zelfs beter dan rundvlees. Zie Voedingswaarde van escargot voor meer details en vergelijking met andere dierlijke producten.
| Slak | Rund | FactorΔ | |
|---|---|---|---|
| 5 kg slak / m2, volgroeid in 6-12 maanden | 1 koe (720 kg) / 2 acres, volgroeid in 18-24 maanden | ||
| Investeringskosten per hectare | |||
| Operationele kosten per hectare | |||
| Koolstofvoetafdruk (kg CO2 eq/kg vlees) | 0,64[5] | 221[4] | x345 |
| Waterverbruik (lt/kg vlees) | 153 | 16.000 | x100 |
| Voederconversie (FCR i.e. kg voedsel/kg vlees) | 1-2 | 8-15 | x5 |
| Ruimtebehoefte: oogst per hectare (kg/jaar) | 25.000-
40.000 |
600 | x40 |
| Gewichtsverlies tot halffabrikaat (eerste kook slak; kant en klaar rauw rundvlees voor de kook) | -75% | -40% | x2,5 |
Rol van de slak in het ecologische systeem[bewerken | brontekst bewerken]
Biomassaverteerder[bewerken | brontekst bewerken]
Energiepiramide / voedselpiramide[bewerken | brontekst bewerken]
De slak bevindt zich op de bodem van de energiepiramide. Dit betekent
De mens heeft dagelijks gemiddeld 2,000 (1,900 tot 2,300) kcal/dag aan energie nodig.[9] Van de energie die hij opneemt kan het menselijke metabolisme 25% effectief in mechanische energie omzetten, de rest gaat verloren aan ontlasting en warmte.[10]
Aangenomen dat een slak 67 calorieën per 100 gram geeft, is een kleine drie kilo slakkenvlees energetisch voldoende zijn om aan deze energiebehoefte te voldoen. Ter vergelijking: aangenomen dat rundvlees 214 calorieën per 100 gram geeft, is een kleine kilo rundvlees energetisch voldoende. Voor de productie van drie kilo consumptieklaar (lees: gekookt) slakkenvlees zal 12 kg levende slakken nodig zijn.
Dus om aan de dagelijkse energiebehoefte van de mens te voldoen dient het 12 keer zoveel slak als rund geproduceerd te worden.
Bio-indicator[bewerken | brontekst bewerken]
De gevoeligheid ten aanzien van (giftige) producten maakt van de slak een bruikbare bio-indicator voor natuurkwaliteit, ofwel het is een indicatorsoort.
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 