Klinische chemie
Klinische chemie (ook pathologische chemie genoemd) is dat gedeelte van de analytische chemie dat zich bezighoudt met de analyse van patiëntenmateriaal zoals bloed en ander lichaamsvocht ten behoeve van de diagnose en preventie van ziekte en het vervolgen van de effecten van behandeling. Het onderzoek wordt uitgevoerd in een laboratorium meestal in opdracht van huisarts, verloskundige of medisch specialist, soms in rechtstreekse opdracht van de betrokkene. Vanaf het moment van bloedafname of afname van ander lichaamsvocht totdat de uitslag van de test bij de aanvrager arriveert, valt dit materiaal onder de verantwoordelijkheid van de laboratoriumspecialist. Dit kan een klinisch chemicus of arts klinische chemie zijn.
Het vakgebied klinische chemie omvat de deelgebieden algemene klinische chemie, endocrinologie en hematologie. In België valt de klinische chemie onder het vakgebied klinische biologie. De testen worden uitgevoerd in laboratoria die al dan niet verbonden zijn aan een ziekenhuis. In deze laboratoria werken analisten of laboranten die opgeleid zijn in de klinische chemie. Aan het hoofd van het laboratorium staat de klinisch chemicus. Aan de grotere laboratoria zijn meerdere klinisch chemici verbonden die zich in een deelgebied hebben gespecialiseerd. Dit varieert van endocrinologie en fertiliteit tot hematologie en metabole ziekten. De klinisch chemicus is verantwoordelijk voor de kwaliteit van de testen, de ontwikkeling van nieuwe testen en de uitgifte van bloedproducten zoals nodig bij bloedtransfusie. Daarnaast adviseert hij/zij de aanvragend arts bij de interpretatie van de laboratoriumuitslagen. Een deel van de testen variërend van verschillende zouten, eiwitten, gassen, hormonen tot de analyse van bloedcellen worden hieronder genoemd.
Klinische testen
In onderstaande lijst zijn de testen alfabetisch gerangschikt. De lijst heeft niet de pretentie volledig te zijn.
A
Activated partial thromboplastin time (APTT) · Adrenocorticotroop hormoon (ACTH/Corticotropine) · Alanine-aminotransferase (ALAT) · Albumine · Alcoholtest · Aldosteron · a-foetoproteïne (AFP) · a1-antitrypsine · 17-a-hydroxyprogesteron · Alkalische fosfatase · allergie · Aminozuur · Ammonium · Amylase · Amylase-iso-enzymen · Angiotensine-converterend enzym · Anti-cyclisch citrulline peptide antistoffen · Anti-cardiolipine antistoffen · Antidiuretisch hormoon in bloed · Antifactor Xa · Antiglobulinetesten · Antineutrofiele cytoplasmatische antistoffen · Antinucleaire antistoffen · antistof · Antistoffen tegen acetylcholinereceptoren · Antistoffen tegen bijnierschors · Antistoffen tegen eilandjes van Langerhans · Antistoffen tegen glomerulaire basale membraan · Antistoffen tegen glutaminezuur decarboxylase · Antistoffen tegen intrinsic factor · Antistoffen tegen mitochondriën · Antistoffen tegen pariëtale cellen · antistoffen tegen tissuetransglutaminase · Antistolling · Antitrombine · AP50/*CH50 · Apolipoproteïnen · Aspartaat-aminotransferase
B
β2-microglobuline · Bezinking · Bilirubine · Bloedanalyse · Bloedcel · Bloedgassen · Bloedgroep · Bloedingstijd · Bloedstolling · Bloedtransfusie · BNP of NT-proBNP
C
13C-Ureumademtest · CA 15-3 · CA 19-9 · CA 125 · Calcitonine · Calcium · Cannabinoïden · Carcino-embryonaal antigeen (CEA) · Caroteen · Catecholaminen en metabolieten · CDT · CEA · Ceruloplasmine · C1-esteraseremmer · Chloride · Cholesterol · Cholinesterase · Circulerende Immuuncomplexen · Cocaïne · Colloïd-osmotische druk · Complementfactor C3 · Complementfactor C3d · Complementfactor C4 · Cortisol · C-peptide · C-reactief proteïne CRP · C-reactief proteïne (CRP), ultra-sensitief · Creatinekinase (CK) · Creatinekinase-iso-enzymen · Creatinine · Cryoglobulinen · Cytochemisch onderzoek · Creatinine · GFR
D
Dehydro-epiandrosteron (sulfaat) · d-4-androsteendion · d-aminolevulinezuur · D-dimeer · Dexamethasonremmingstest · Differentiële telling van bloedcellen · DNA-onderzoek · Dorstproef
E
Eiwitspectrum · Electrolieten · Endocrinologie · Endomysium antistoffen · Eosinofiele granulocyten · Erytrocyten · Erytropoëtine
F
Factor V mutatie-'Leiden' · Ferritine · Fertiliteit · Fibrinedegradatieproduct · Fibrinogeen · Flowcytometrie · Foliumzuur · Follikelstimulerend hormoon · Fosfaat · Fructose · Fructosamine
G
Galactose · Gamma-glutamyltransferase · GGT · Gastrine · Gewrichtsvloeistofonderzoek · Gliadine antistoffen · Glucagon · Glucose · Glucose-6-fosfaatdehydrogenase · Glucosetolerantietest · Glutathionreductase · Glycohemoglobine · Groeihormoon
H
Haptoglobine · Hartmarkers · Hematologie · HbA1c · HDL · Hematocriet · Hemoglobine · Hepcidine · Hielprik · High-density-lipoproteïne · HLA-klasse I · HLA-klasse II · HLA-antilichaamscreening · Homocysteïne · Humaan choriongonadotrofine hCG · 5-hydroxy-3-indolazijnzuur
I
IDL · IJzer in beenmerg · IJzerbindingscapaciteit · Immunofixatie · Immunoglobuline A · Immunoglobuline D · Immunoglobuline E · Immunoglobuline G · Immunoglobuline-index · Immunoglobuline M · International Normalized Ratio (INR) · Insuline · Insuline-achtige groeifactor 1 · Intermediate-density-lipoproteïne · Irregulaire antistoffen
K
Kalium · Ketonen · Kleihauer-Betke-test · Koolhydraatdeficiënt transferrine CDT · Koolmonoxide/Carboxyhemoglobine · Koper
L
Lactaat · LDL · Leverfunctie · ketonen · Lactaatdehydrogenase (LDH) · Lactosetolerantietest · Leukocyten · Lipase · Lipidenprofiel · Lipoproteïne-a · Lipoproteïnen • Liquor cerebrospinalis • Lithium · LKM antistoffen · Lood · Low-density-lipoproteïne · Luteïniserend hormoon · Lupus anticoagulans · Lymfocytensubtypering · Lysozym
M
Magnesium · MDRD · Mean corpuscular volume (MCV) · Mean corpuscular hemoglobin (MCH) · Methemalbumine · Methemoglobuline · Metopiron-(metyrapon-)test · Methioninebelastingstest · microalbumine · Moleculaire classificatie van leukemieën · Moleculaire classificatie van lymfomen · Moleculaire klonaliteitsdiagnostiek van lymfoproliferaties · Monoklonale (M)-proteïne · Myoglobine
N
Natrium · Neuronspecifiek enolase · Nierstenen
O
Occult-bloedtest · Oestradiol · Opiaat · Osmolaliteit · Osmotische fragiliteit van erytrocyten
P
Pancreas-elastase · Parathyreoïdhormoon · Plasminogeenactivator inhibitor · Plasma Renine Activiteit · Point of care test (POCT) · Porfyrinen · Porfobilinogeen · Porfobilinogeen deaminase · Prealbumine · Pregnancy associated plasmaprotein A · Progesteron · Prolactine · Prostaatspecifiek antigen PSAin bloed · Proteïne C · Proteïne S · Protrombinetijd · Pyruvaat-Acetoacetaat-ratio · Pyruvaatkinase
R
Red cell distribution width · Referentiewaarden · Renine · Rhesus bloedgroepen · Reticulocyten · Reumafactoren
S
S-100-proteïne · SCC-antigeen · Schildklierautoantistoffen · sediment in urine · Serotonine · serumijzer · Sikkelceltest · Sporenelementen · Stollingsfactoren · Suikersresorptie · Suikertolerantietest · Sulfhemoglobine
T
T3 · T4 · Testosteron · Totaal eiwit · Transferrine · Thyreoïdstimulerend hormoon TSH • Thyreoglobuline • Thyrotropin releasing hormone-test · Thyroxine · Thyroxinebindend globuline TBG · TmP · Glomerulaire filtratiesnelheid · Triglyceriden · Tri-joodthyronine · Trombinetijd · Trombocyten • Trombocytenaggregatie · Trombotest · Troponine · Tumormarker
U
Ureum · Urine · Urine-onderzoek · Urinezuur
V
Very-low-density-lipoproteïne · Vet · Viscositeit · Vitamine A · Vitamine B1 · Vitamine B2 · Vitamine B3 · Vitamine B6 · Vitamine B12 · Vitamine C · Vitamine D · Vitamine E · Vitamine K1 · VLDL
W
X
Z
Zink · Zweetproef · Zwangerschapstest
Zie ook
Voor interpretatie van diagnostiek of bloedonderzoek zie ook: