Project X Haren
Project X Haren | ||||
---|---|---|---|---|
![]() | ||||
Plaats | Haren, Groningen | |||
Coördinaten | 53° 10′ NB, 6° 37′ OL | |||
Datum | 21 september 2012 | |||
Gewonden | meer dan 30 | |||
Schade | Minimaal € 1.000.000,-[1] | |||
|
Project X Haren (ook wel Facebookfeest) was een gebeurtenis die begon met een uitnodiging voor een verjaardagsfeest van een meisje op de sociale media, maar uitmondde in een bijeenkomst van duizenden jongeren en rellen in het Groningse dorp Haren.
Aanleiding
Een 15-jarig meisje uit Haren stuurde op 6 september 2012 een openbare uitnodiging voor haar Sweet Sixteen Party via de sociaalnetwerksite Facebook naar 78 vrienden. Ze koost bewust voor de optie 'openbaar', zodat vrienden andere vrienden konden meenemen. Het meisje hoopte zo van tevoren te weten hoeveel mensen naar haar verjaardagsfeestje kwamen. Een vriend van een vriend misbruikte de uitnodiging en nodigde 500 mensen uit. Via het bekende sneeuwbaleffect kwamen daar in in korte tijd duizenden mensen bij. Aan het einde van vrijdagmiddag 7 september waren al 16.000 aanmeldingen. Het meisje verwijderde het evenement in overleg met haar ouders. Daarna 'kaapten' anderen het feestje en werden via sociale media nieuwe evenementen geopend met namen als Project X (naam van het meisje), Project X Stationsweg en Project X Haren.[2] Project X is een verwijzing naar de filmkomedie Project X van regisseur Nima Nourizadeh.[3][4]
Het Project X Haren evenement viel onder beheer van een 21-jarige man uit Christchurch (Nieuw-Zeeland) en een onbekend persoon uit Berlijn die zichzelf "Ibe Der Fuhrer" noemt. De 21-jarige man is volgens eigen zeggen ingegaan op een oproep van iemand uit Nederland, die vroeg of iemand buiten Nederland het evenement op Facebook wilde hosten. De vader vroeg de twee 'organisatoren' om het evenement te verwijderen, maar hier werd geen gehoor aan gegeven.[5][6]
Er werd over gesproken op Twitter, er werden filmpjes geüpload naar YouTube en er werden links gepost op weblogs en fora. De nieuwe evenementen hadden na een week al 24.000 genodigden, waarvan ongeveer 2.400 aangaven te komen. De ouders van het meisje bezorgden op 14 september een brief aan de bewoners van de straat met informatie over de ontstane belangstelling. De brief verscheen al snel op Facebook en later ook op diverse websites, waaronder Joop.nl.[7][8]
De gemeente Haren trad op 18 september in overleg met de politie. Er werd een noodverordening opgesteld, die ingezet zou worden als het 'feest' zou escaleren. De landelijke media hadden het nieuws inmiddels opgepakt. Er waren toen 55.000 uitnodigingen verspreid, waarvan 6.000 aangaven te komen. Ondernemers maakten van de gelegenheid gebruik en kondigden afterparty's aan in de naburige stad Groningen, waar in die stad ook flyers voor werden verspreid. Project X Haren werd in vrijwel heel Nederland het gesprek van de dag; de gemeente was het middelpunt geworden van een jongerenhype.[9][10]
Op 19 september 2012 waren er ongeveer 80.000 mensen uitgenodigd, waarvan 8.000 hadden aangegeven te komen. Tussen 19 en 21 september groeide het naar 250.000 genodigden, waarvan 30.000 aangaven te komen. Omdat er duidelijk een exponentiële groei van het aantal genodigden te zien was vanaf het moment dat het bericht landelijk nieuws werd, ontstonden er discussies over de rol van de traditionele media ten opzichte van die van het internet (sociale media in het bijzonder) bij de verspreiding en het uitvergroten van het nieuws. De hype nam in de sociale media zeer grote afmetingen aan. Op Twitter werden op 21 september circa 400.000 berichten over Project X Haren gepost.[11][12]
Rob Bats, de toenmalige burgemeester van Haren, ging in gesprek met de familie van het jarige meisje. Uit voorzorg werd de directe omgeving rond de woning van het jarige meisje op 21 september afgezet en vertrok de familie tijdelijk naar een andere locatie. Het gemeentebestuur van Haren liet weten dat uit veiligheidsoverwegingen geen feest georganiseerd zou worden en deed een oproep om niet naar Haren te komen.[13][14] Een nabijgelegen voetbalveld werd ingericht als opvang- en uitwijkmogelijkheid indien er toch veel mensen zouden komen. De politie pleegde overleg met collega's in Duitsland, waar eerder een soortgelijke massale Project X-samenkomst had plaatsgevonden.[15]
Verloop
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Project-X_Haren_B%26W_4.jpg/260px-Project-X_Haren_B%26W_4.jpg)
In de loop van de dag kwamen een paar honderd nieuwsgierigen naar Haren, maar het bezoekersaantal leek aan het begin van de avond af te nemen. Rond half acht stroomden echter duizenden bezoekers toe. De sfeer was aanvankelijk nog gemoedelijk, maar tegen negen uur sloeg dit om en ontstonden er rellen. Er bleken relschoppers uit het hele land aanwezig te zijn. Deze begonnen vernielingen aan te richten en waren volgens de politie zeer gewelddadig en goed voorbereid en zochten bewust de confrontatie.[16][17]
Vanaf half tien 's avonds werd vanwege de rellen op straat de Mobiele Eenheid ingezet. In de ravage moesten onder meer auto's, fietsen, (winkel)ruiten en straatmeubilair het ontgelden en werd een supermarkt geplunderd. Om elf uur kwam er extra versterking voor de ME uit de provincies Friesland en Drenthe. Er zijn zesendertig omstanders/relschoppers gewond geraakt. Daarnaast zijn ook vijftien agenten gewond geraakt. Mensen melden zich in het ziekenhuis voornamelijk met snij- en hoofdwonden en kneuzingen. In een enkel geval was er sprake van een botbreuk. Een bejaarde man werd in zijn woning overvallen en raakte zwaargewond. In totaal is er 500 man politie ingezet, waarvan 250 man van de Mobiele Eenheid. De politie kreeg hulp van korpsen uit Friesland, Drenthe, Noord-Oost Gelderland, Twente en Noord-Holland-Noord. Tijdens de rellen werd opgeschaald naar GRIP 3, waarbij ook een SIGMA-team en een extra traumahelikopter uit Amsterdam werden opgeroepen.[12][18][19][20][21][22]
Er werden bussen ingezet van Arriva, Drenthe Tours en Qbuzz om mensen uit Haren weg te krijgen en te vervoeren naar de stad Groningen, enkele kilometers verderop. Twaalf van de tweeëntwintig ingezette bussen raakten beschadigd door toedoen van de relschoppers.[23][24]
De rellen in Haren kregen, behalve in Nederland, aandacht van de media in België, Duitsland, Polen, Japan, Finland, Groot-Brittannië, Zuid-Afrika, de Verenigde Staten en de Arabische landen (Al Jazeera).[25][26]
De gebeurtenis kende in Nederland geen precedent, wel daarbuiten. In Duitsland liep in juni 2011 een soortgelijke oproep uit de hand. In dat geval was er sprake van een jarig meisje in Hamburg. Er kwamen honderden, vooral aangeschoten jongeren naar haar straat. Deze richtten een ravage aan en gingen op de vuist met de politie.
Nasleep
Project Clean X
Na de rellen werd op Facebook een oproep gedaan om op zaterdag 22 september 2012 te helpen met het opruimen en schoonmaken.[27][28]
Aangiftes en arrestaties
- Op de avond en de nacht zelf werden 34 relschoppers gearresteerd.[29] Er werden 25 rechercheurs op de zaak gezet, later werd dat uitgebreid naar 30 man. Twee relschoppers meldden zich een dag na de rellen zelf, waaronder een tiener onder begeleiding van de ouders. Volgens het Openbaar Ministerie waren de verdachten afkomstig uit verschillende plaatsen in Nederland. De leeftijden varieerden tussen de 15 en de 40 jaar, waarvan de meesten 18 en 19 jaar oud waren. Elf relschoppers waren minderjarig.[30][31][32]
- Eén persoon werd op 22 september vrijgelaten, maar werd nog wel verdacht. 25 van de 35 relschoppers werden op 24 september in vrijheid gesteld met een dagvaarding; 6 personen die werden verdacht van ernstigste delicten werden op 25 september voorgeleid aan de rechter-commissaris, waarvan één persoon met een dagvaarding in vrijheid werd gesteld. De andere 5 bleven in hechtenis tot de rechtszaak. Alle 35 verdachten zijn in oktober 2012 middels het snelrecht berecht.[33][34][35]
- Er kwamen honderden tips binnen en er werden 50 aangiftes van vernieling gedaan.[36][37] Ook kwam er, na diverse oproepen op Twitter en in de media, heel veel beeldmateriaal van de rellen binnen bij de politie en de nationale recherche. Aan de hand van de beelden werden later nog meer aanhoudingen verricht. Tot en met 12 oktober 2012 heeft de politie in totaliteit 54 arrestaties verricht. Het betrof voornamelijk personen uit het noorden van het land en iemand uit Amstelveen.[38][39][40]
- Twee journalisten, een van RTV Noord en een van RTV Drenthe, hebben na de rellen aangifte tegen de politie gedaan. Dit omdat zij beiden klappen hebben gekregen van de ME, terwijl ze (herkenbaar) hun beroep aan het uitoefenen waren.
- Op 30 oktober 2012 liet de politie herkenbare foto's van ruim tien relschoppers zien in Opsporing Verzocht. Zeven van hen werden direct herkend. Een week eerder liet de politie al zes foto's zien, maar de verdachten daarop waren bewust onherkenbaar gemaakt om hen de gelegenheid te geven zich te melden. Als de verdachten zich niet zouden melden, dan zouden ze herkenbaar in beeld worden gebracht. Na deze waarschuwing meldden acht relschoppers zichzelf.[41]
- op 25 juli 2013 veroordeelde de rechter in Leeuwarden in hoger beroep twaalf relschoppers tot celstraffen en werkstraffen. Er werden ook twee verdachten vrijgesproken die door de rechtbank in Groningen waren veroordeeld. De veroordeelden moeten naast de opgelegde straf ook een storting doen in een schadefonds voor gedupeerde inwoners.[42]
Alert op herhaling
Na afloop werden er diverse andere Project X-oproepen gedaan, onder andere voor Gouda, Alkmaar en Amersfoort. Op 22 september werd in Schiedam een aantal jongeren, die bij een treinstation bijeen waren gekomen na een Project X-oproep, wegens opruiing aangehouden. De gemeente Arnhem sloot op 28 september de belangrijkste toegangswegen naar Arnhem af na een aankondiging van een Project X feest in de wijk Klarendal. Er gold een noodbevel[43] en de politie stuurde enkele personen de stad uit en hield er een aantal aan. Verder bleef het rustig. In Uden werd een 15-jarige jongen gearresteerd nadat deze een oproep had gedaan op Twitter voor een Project X-feest.[44][45][46]
Onderzoek
Kort na de gebeurtenissen in Haren werd een onderzoek aangekondigd. Dit onderzoek werd uitgevoerd door een commissie bestaande uit:
- Voorzitter: Job Cohen, oud-PvdA-leider en oud-burgemeester van Amsterdam;
- Gabriël van den Brink, hoogleraar Bestuurskunde aan de Universiteit Tilburg;
- Otto Adang, lector Openbare orde en Gevaarbeheersing aan de Politieacademie;
- Jan van Dijk, hoogleraar Communicatiewetenschappen en Nieuwe media aan de Universiteit Twente;
- Thomas Boeschoten, student Nieuwe media aan de Universiteit Utrecht.[47]
De evaluatie had meerdere doelen. Als eerste het verantwoorden aan de overheid met betrekking tot de gebeurtenissen. Daarnaast werd geprobeerd om meer inzicht te krijgen in dit fenomeen om escalatie in de toekomst te voorkomen. De opdrachtgever van dit onderzoek was de gemeente Haren, maar ook op nationaal niveau werd dit onderzoek nauw gevolgd in verband met (toekomstige) vergelijkbare gevallen.
Op 8 maart 2013 heeft de commissie zijn bevindingen bekendgemaakt.[48] De conclusies waren:
- Er waren voornamelijk jongeren uit het Noorden van Nederland naar Haren gekomen.
- Hooligans speelden geen rol van betekenis.
- Alcohol was de voornaamste boosdoener voor het ontstaan van de rellen
- De autoriteiten hadden vanaf het begin geen grip gehad op de gebeurtenissen en hadden geen heldere strategie, waardoor agenten niet precies wisten wat ze moesten doen.
- Burgemeester Rob Bats heeft te weinig gedaan met zijn bevoegdheden en heeft veel te lang gewacht met het inschakelen van (extra) hulp.
Naar aanleiding van het verschenen rapport legde Rob Bats per 1 april 2013 zijn functie als burgemeester neer.
Speelfilm
Eind mei 2013 werd bekend dat de gebeurtenis in Haren onderwerp wordt van een speelfilm. Producent Paul Voorthuysen en regisseur Pim Hoeve gaan een scenario ontwikkelen, dat als werktitel "Geen Feest in Haren" heeft gekregen.[49]
- ↑ Schade Haren zeker 1 miljoen, Telegraaf.nl (22 september 2012)
- ↑ Feestje Merthe werd 'gekaapt', AD.nl, 8 maart 2013
- ↑ Verspreid het woord en wees erbij!
- ↑ Project X Haren - wat je vraagt is wat je krijgt, Dutchcowboys.nl, 23 september 2012
- ↑ 'Project X Haren leek me een leuke grap'. Hoe een winkelbediende uit Nieuw-Zeeland duizenden jongeren naar Haren kreeg, Joop.nl, 26 september 2012
- ↑ Interview: Jesse Hobson verwacht politie: ‘Ik heb Project X Haren alleen gefaciliteerd’, Harener Weekblad, 25 september 2012
- ↑ Paniek in dorp: Meisje zet verjaardagsparty op Facebook, Joop.nl, 16 september 2012
- ↑ Wordt het druk in Haren na Facebook-grap?, Haren de Krant, 18 september 2012
- ↑ Meer dan 55.000 uitnodigingen voor Facebookfeestje Groningen, Trouw.nl, 18 september 2012
- ↑ Noodverordening in Haren om Facebookfeestje, De Stentor, 18 september 2012
- ↑ Deelnemers aan feest Haren overstijgt 30.000. Algemeen Dagblad (21 september 2012).
- ↑ a b Persbericht politie, politie.nl (22 september 2012)
- ↑ Deelnemers aan feest Haren overstijgt 30.000, DvhN, 21 september 2012
- ↑ Noodverordening in Haren om Facebookfeestje. de Volkskrant (18 september 2012).
- ↑ Hoe Project X-feesten eerder uit de hand liepen, NRC, 21 september 2012
- ↑ Project X Haren mondt uit in complete chaos. de Volkskrant (21 september 2012).
- ↑ Persconferentie, RTV Noord (22 september 2012)
- ↑ Burgemeester Haren: tuig heeft huisgehouden, RTL nieuws.nl, 22 september 2012
- ↑ 15 agenten gewond bij rellen Haren, Telegraaf.nl, 27 september 2012
- ↑ 'Facebook-feest' Haren in puin na Project X, RTV Noord, 22 september 2012
- ↑ Dertig mensen gewond bij rellen, RTV Noord, 22 september 2012
- ↑ Bejaarde man in Haren zwaar mishandeld, Telegraaf.nl, 22 september 2012
- ↑ Tienduizenden euro's schade aan bussen door rellen in Haren, RTV Drenthe, 24 september 2012
- ↑ Van minuut tot minuut: Hoe een Facebookfeest uit de hand liep, RTL nieuws, 22 september 2012
- ↑ Rellen Haren wereldnieuws, Powned, 22 september 2012
- ↑ Wereld kijkt vol ongeloof naar Haren, RTL Nieuws.nl, 22 september 2012
- ↑ "Nieuwe Facebook-oproep: Project Clean X Haren". De Volkskrant. Geraadpleegd op 22 september 2012.
- ↑ "Haren steekt massaal handen uit de mouwen". Parool, 22 september 2012.
- ↑ 34 verdachten vast voor geweld Haren, Haarlems Dagblad, 22 september 2012
- ↑ Harenaars doen aangifte schade, NOS, 23 september 2012
- ↑ Elf minderjarige verdachten Haren, NOS.nl, 24 september 2012
- ↑ Ruim 30 relschoppers Haren voor de rechter, Telegraaf.nl, 24 september 2012
- ↑ Voorarrest vijftal relschoppers Haren verlengd NRC.nl, 25 september 2012
- ↑ Nog tientallen arrestaties verwacht na Haren, Leeuwarder Courant, 24 september 2012
- ↑ Relschoppers Haren melden zich bij politie, RTL Nieuws, 22 september 2012
- ↑ 'Verontwaardiging over Haren' leidt tot 300 tips, RTL nieuws, 25 september 2012
- ↑ 50 aangiftes binnen na rellen Haren, de Stentor, 24 september 2012
- ↑ Opnieuw aanhoudingen na rellen in Haren, RTL Nieuws, 5 oktober 2012
- ↑ Filmbeelden leiden tot aanhoudingen Haren, ED.nl, 27 september 2012
- ↑ Weer aanhoudingen na rellen Project X, de Gelderlander, 12 oktober 2012
- ↑ Relschoppers Project X herkenbaar op tv, Nu.nl, 31 oktober 2012
- ↑ Twaalf relschoppers Haren veroordeeld in hoger beroep, nrc.nl, 25 juli 2013
- ↑ Arrestaties in Schiedam bij 'Project X', Telegraaf.nl, 22 september 2012
- ↑ Arrestatie voor 'Project X-tweet', NOS.nl, 23 september 2012
- ↑ Arnhem alert op Facebook-feestje, De Stentor, 24 september 2012
- ↑ Noodbevel in Arnhem voor Project X-feest, Nu.nl, 28 september 2012
- ↑ Student nieuwe media toegevoegd aan commissie, RTV Noord (13 oktober 2012)
- ↑ Drankgebruik gaf doorslag bij rellen Haren, RTL nieuws, 8 maart 2013
- ↑ Project X Haren wordt onderwerp speelfilm, AD.nl, 29 mei 2013