William Shakespeare

Koppelingen bewerken
Beluister (info)
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Dit is een oude versie van deze pagina, bewerkt door Dandy (overleg | bijdragen) op 25 jun 2006 om 04:15. (+ geluid)
Deze versie kan sterk verschillen van de huidige versie van deze pagina.
William Shakespeare, in een prent van Martin Droeshout op de titelpagina van de First Folio

William Shakespeare (geboren 23 april 1564, gedoopt 26 april 1564, overleden 23 april, 1616) is een Engels toneelschrijver en dichter. Hij wordt door velen gezien als de beste schrijver die Engeland ooit heeft voortgebracht. Shakespeare schreef tragedies en komedies. Daarnaast schreef hij 154 sonnetten en een aantal langere gedichten.

Over het algemeen wordt gedacht dat de meeste van de aan hem toegeschreven stukken zijn geschreven in de periode 1585–1610.

Leven

De galerijen in het (gereconstrueerde) Globe Theatre, London, waaraan Shakespeare verbonden was.

Shakespeare wordt geboren in 1564 in Stratford-upon-Avon, Engeland. Er wordt vermeld dat hij op 26 april is gedoopt, en daarom wordt 23 april over het algemeen gezien als zijn geboortedatum. Dit omdat men normaal 3 dagen na de geboorte werd gedoopt. Hij trouwt met Anne Hathaway in 1582, waarschijnlijk naar aanleiding van een zwangerschap. Er is uit deze tijd verder weinig van hem bekend. Dit wordt anders vanaf het moment dat hij opduikt in de theaters van Londen. Shakespeare was vader van 2 dochters (Sussanah en Judith) en een zoon (Hamnet).

Shakespeare wordt acteur, schrijver en uiteindelijk mede-eigenaar van een toneelgezelschap dat bekend stond als The Lord Chamberlain's Men, genoemd naar de aristocraat die hen sponsorde. Jacobus I van Engeland adopteerde het gezelschap later. Daarna stond het gezelschap bekend als The King's Men. Uit verschillende documenten uit die tijd blijkt dat Shakespeare een rijk man werd in de jaren dat hij in Londen woonde en werkte. Hij stopte met werken rond 1611 en hij overleed op 23 april 1616 - wellicht is dit de reden dat zijn geboortedatum ook op die dag wordt gezet. Over de religie van Shakespeare is altijd veel discussie en onzekerheid geweest. De Nederlandstalige onderzoeker drs. M.W.J. van Hout beargumenteert dat hij in het geheim katholiek moet zijn geweest [1].

Werken

De exacte data waarop de stukken geschreven zijn en ook de chronologische volgorde zijn niet allemaal met zekerheid bekend.

Overzicht

  • Historische stukken
    • The First Part of King Henry the Sixth (1592)
    • The Second Part of King Henry the Sixth (1593)
    • The Tragedy of Richard the Third, With the Landing of Earl Richmond and the Battle at Bosworth Field (1593)
    • The Third Part of King Henry the Sixth (1595)
    • The Life and Death of King John (1596)
    • The Tragedy of King Richard the Second (1597)
    • The First Part of King Henry the Fourth (1597)
    • The Second Part of King Henry the Fourth (1597)
    • The Life of Henry the Fifth (1599)
    • The History of Troilus and Cressida (1602)
    • The Life of King Henry the Eighth (1613)


Daarnaast schreef hij ook sonnetten, de langere gedichten A Lover's Complaint, The Passionate Pilgrim, The Phoenix and the Turtle, The Rape of Lucrece en Venus and Adonis en een of twee scènes in de herziene uitgave van het toneelstuk Sir Thomas More.

Folio en Quarto Uitgaven

In 1623, zeven jaar na Shakespeares dood, werden al zijn stukken (op twee na) uitgegeven in wat nu bekend staat als de zgn. First Folio uitgave. Deze bijzonder waardevolle uitgave wordt meestal als basistekst gebruikt. Van achttien stukken bestaan er oudere, zgn. quarto uitgaven, die vaak zonder medewerking van Shakespeare tot stand waren gekomen en waarvan er acht heel corrupt zijn, wellicht omdat ze uit de mond van acteurs werden opgetekend. Toch zijn ook deze quarto's heel interessant voor vergelijkende studies.

Folio en quarto verwijst naar het papierformaat waarop ze gedrukt waren. Folio= 1 X gevouwen papiervel (maakt 2 bladen / 4 bladzijden, ongeveer 38 cm hoog); Quarto= 2 X gevouwen papiervel (maakt 4 bladen / 8 bladzijden, en kleiner dan folio, ongeveer 23 cm hoog).

Het Chandos-portret van William Shakespeare

Bronnen

Shakespeare verzon slechts zelden het verhaal. Meestal baseerde hij zich op bekende verhalen. Van Romeo en Julia bijvoorbeeld circuleerden in zijn tijd verschillende toneelversies van andere auteurs, en het verhaal was ten minste honderd jaar oud. Voor zijn historische stukken haalde hij zijn inspiratie bij klassieke geschiedschrijvers en Britse kroniekschrijvers, of hij bewerkte oude, bestaande toneelstukken.

Shakespeare in Nederlandse vertaling/bewerking

Van Shakespeare verschenen in de loop der geschiedenis goede vertalingen in de Nederlandse taal. De eerste complete vertaling was van Leendert Burgersdijk en werd uitgegeven bij Brill te Leiden in 1886. Willy Courteaux vertaalde het volledige Verzameld Werk. Tom Lanoye liet zich voor zijn moderne, gewaagde trilogie Ten Oorlog inspireren door Shakespeares koningsdrama's:

Citaten ter vergelijking (uit Richard III):

  • "Catesby: Te hulp, Lord Norfolk, vlug, te hulp, te hulp!/ De koning doet meer wondren dan een mens/ En stort zich in het heetst van elk gevaar./ Zijn Paard is dood en hij vecht voort te voet/ En zoekt naar Richmond in de muil des doods./ Te hulp, mylord, of alles is verloren.// K.Richard: Een paard, een paard, mijn koninkrijk voor 'n paard." (Willy Courteaux, Richard III, 1966)
  • "Sweet Modder die mij in de wereld scheet:/ De lafheid van je liefde liet mij leven/ Waar echte liefde me gewurgd zou hebben./ Ik vraag je schoon, verlos mij, help mij please,/ Zoals ik jou verlost heb uit jouw lijden./ Ik rijd naar jou en cut je kut aan stukken/ Waarin ik rotten moest, voor ik mocht rijpen.../ A horse! Mijn fokking kroon voor maar één paard." (Tom Lanoye, Ten Oorlog, 1997)

Het zal duidelijk zijn dat Courteaux dichter bij het origineel blijft. Tom Lanoye wijkt sterker af, en Ten Oorlog moet daarom als een adaptatie beschouwd worden.

Legendarische Shakespeare-acteurs en -regisseurs

Shakespeare zelf nam in zijn tijd zelden de hoofdrol voor zijn rekening. Hij speelde vaak de rol van een minder belangrijk personage. Zo is bekend dat hij in Hamlet de rol van het spook speelde. Heel wat legendarische acteurs hebben zijn stukken op het witte doek gebracht. De bekendste hedendaagse Shakespeare-vertolkers zijn Laurence Olivier, John Gielgud, Orson Welles, Kenneth Branagh, Emma Thompson, Mel Gibson, Leonardo diCaprio, Claire Danes, Ian McKellen.

Verfilmingen

Veel van Shakespeares werken zijn (herhaaldelijk) verfilmd. De bekendste hiervan zijn:

De romantische komedie 'Shakespeare in Love' (1998, teksten van Marc Norman en Tom Stoppard, regie: John Madden) bevat vele verwijzingen naar zijn werk.

Shakespeare en muziek

Vele componisten werden geïnspireerd door leven en werk van William Shakespeare. Deze lijst geeft aan welke componist, wat voor werk heeft gecomponeerd op welk werk van Shakespeare. Deze lijst is niet volledig.

  • Henry V
    • Saverio Mercadante – Opera, La gioventu di Enrico V
    • Ralph Vaughan-Williams – Incidental music
    • William Walton – Filmmuziek
  • The Merchant of Venice
    • Hector Berlioz - Les Troyens
    • Boris Blacher – Der Mohr von Venedig, Ballet in 8 Szenen, op.50
    • Mario Castelnuvo-Tedesco – Opera en Il mercante di Venezia, op.76 – Overture
    • Buhuslav Foerster – Opera (Jessika)
    • Engelbert Humperdinck – Incidental Music
    • Gösta Nystroem – Köpmannen i Venedig
    • Arthur Sullivan – Incidental music
    • Ralph Vaughan Williams – Serenade to Music
    • Johan Wagenaar – Opera
  • Much Ado About Nothing
    • Hector Berlioz – Béatrice et Bénédict, Opera comique
    • Mario Castelnuovo-Tedesco – Overture op.164
    • Erich Korngold – Toneelmuziek
    • Charles Villiers Stanford - Much Ado about nothing, op.76a (The marriage of a Hero), opera
  • Romeo and Juliet
    • Hector Berlioz – Symphonie Dramatique
    • Leonard Bernstein – West Side Story, Musical & Symphonic Dances from …
    • Boris Blacher – Kameropera
    • Charles Gounod – Opera
    • Dmitri Kabalevsky – Toneelmuziek
    • Geoffrey Pierson – Overture
    • Sergej Prokofjev – Ballet
    • Joachim Raff – Overture
    • Wilhelm Stenhammar – Toneelmuziek
    • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Overture
    • Dire Straits - Romeo and Juliet (Pop/Rock)
  • Twelfth Night
    • Mario Castelnuovo-Tedesco – La dodicesima notte, op. 73, Ouverture
    • Alexander Mackenzie – Incidental music
    • Johan Wagenaar, Ouverture Driekoningenavond
  • The Tempest
    • Kurt Atterberg – Toneelmuziek
    • Lennox Berkeley – Incidental music
    • Hector Berlioz - Fantaisie sur la Tempête
    • Arthur Bliss – Incidental music
    • Engelbert Humperdinck – Toneelmuziek
    • Zdeněk Fibich – Symfonisch gedicht ‘Boure’ op. 46
    • Arthur Honegger – La tempête, prelude
    • Frank Martin – Opera & Suite uit de Opera ‘Der Sturm’
    • Gösta Nystroem – Toneelmuziek
    • Joseph Raff – Overture
    • Jean Sibelius – Toneelmuziek op. 119
    • Pjotr Iljitsj Tsjaikovski – Symfonische fantasie ‘Burya’ op. 18
    • Felix Weingartner – Der Sturm: Ouverture & Suite
    • Egon Wellesz – Prosperos Beschwörungen, 5 Symphonische Stücke op. 53

De Engelse jazz-zangeres Cleo Laine nam met haar man en bandleider John Dankworth in 1964 een succesvol album op met de titel Shakespeare and All that Jazz.

Externe links

Sjabloon:Shakespeare

noicon
 Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie verder info over deze opname of download de opname direct. (Meer info over gesproken Wikipedia)
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=William_Shakespeare&oldid=4435847"