Van den Bulcke (familienaam)

Zegel van de schepen van de Lierse bijvang voor Nijlen - Jan Van den Bulcke (1464)

Zegel van Pauwel Van den Bulcke (1555)

Wapen van Lier

Van den Bulcke en Bulckaert, hun diverse schrijfwijzen en Franse versies zijn Vlaamse familienamen die verwijzen naar de herkomst vanuit de historische Heerlijkheid ten Bulcke die gelegen was op gronden van de huidige deelgemeente Rekkem van de stad Menen in de Belgische provincie West-Vlaanderen.

Betekenis

Bulck is het toponiem voor een hoger gelegen met water omsloten of omheind agrarisch perceel.

Geschiedenis

Na de splitsing van Rechem in diverse heerlijkheden ontstond de dorpsheerlijkheid ten Bulcke als leen van burg en kasselrij Kortrijk. De heerlijkheid behoorde samen met 12 andere parochies tot de Roede der Dertien Parochieën.

Tot ongeveer 1400 komen de verwante familienamen buiten Rekkem enkel voor in Aalbeke, Lauwe en Kortrijk.

Bewoners van ten Bulcke reisden rond voor handel of arbeid en verwezen naar zichzelf met voornaam en afkomst. Zo zien we Lambert Van den Bulcke (c. 1385-1430) aankomen in het Kempische Nijlen. Hij had minstens 2 zonen en overleed op latere leeftijd te Lier. Zijn nageslacht zou zich de eeuwen nadien verder verspreiden in de provincie Antwerpen als Van den Bulck.

Rond Rekkem blijven de herkomstfamilienamen nog steeds sterk aanwezig. Net over de Franse grens in Neuville-en-Ferrain en Tourcoing herkennen we familienamen als Buelque en van den Buelque.

Door landherindeling (Zeeuws-Vlaanderen) en migraties zien we de familienamen ook in Nederland. Oorlogen dreven familieleden al dan niet tijdelijk naar Frankrijk en Engeland. Eind 19de en begin 20ste eeuw zochten afstammelingen hun economisch geluk in Canada en de Verenigde staten.

Nijlen

Lambert Van den Bulcke arriveerde begin 1400 vanuit de kasselrij Kortrijk in Nijlen. Het is niet geweten of hij een afstammeling was van een heer van de Heerlijkheid ten Bulcke in Rekkem en daardoor al een eigen familiewapen bezat. Meer waarschijnlijk was hij een ervaren landbouwer met kennis van waterloopbeheer. Er bestaat ook een verhaal dat hij zich in de streek zou gevestigd hebben na een reis naar Jeruzalem. Hiervan werd nog geen documentatie gevonden.

Kort na zijn aankomst had zijn nageslacht al zeker een wapen. Twee zegels met (ambts)wapen voor enerzijds Jan Van den Bulcke (1464) en familie (1459-1522) en anderzijds voor Pauwel Van den Bulcke (1555) verschenen in 1910 in het boek 'Geschiedenis der gemeenten Kessel, Bevel, Nylen, Emblehem en Gestel' . Nota's van de auteur J.B. Stockmans worden bewaard in het Rijksarchief te Antwerpen.

De drie kepers in beide zegels verwijzen waarschijnlijk naar het wapen van de stad Lier al verschijnt dit ook regelmatig in de wapens van de abdij van Tongerlo. De andere helft van het wapen van Jan kan een kerkelijke wapen zijn. Het schild heeft al zeker de kenmerken van het wapen van Joannes Gerardi van Sichem, abt van Tongerlo (drie sterren van goud, twee in het hoofd en eene in de basis middelwaarts, waarop eene gekroonde ekster insgelijks van goud).

In 1626 koopt Peter Van den Bulcke, ook een schepen en tevens kerkmeester van Nijlen de nu verdwenen Tieboersschrans. We zien dus een lange generatie aan schepenen die het ambt soms ook combineren met kerkelijke of kapittel functies. Schepenen werden in die tijd gekozen uit de adel of grondbezitters.

Ambtsperiode	Naam	Functie
1464, 1469-1486	Jan Van den Bulcke	schepen van de bijvang van Lier
1474	Willem Van den Bulcke
1502-1511	Michiel Van den Bulcke
1522	Hendric Van den Bulcke
1555-1574	Pauwel Van den Bulcke	schepen van de bijvang, laat van het Kapittel en St-Bernaerts.
1585-1606 en 1624	Gommar Van den Bulck	schepen van de bijvang
1626	Peter Van den Bulcke	schepen van de bijvang en kerkmeester.
1642	Pieter Van den Bulcke
1655	Adriaan Van den Bulcke
1656-1672,1678	Zacharias Van den Bulcke (8 juli 1628-18 juli 1710)	schepen van de bijvang en notaris geadmitteerd door de Raad van Brabant op 15 december 1656
1721-1724	Peeter Van den Bulcke
1742	Jan Van den Bulcke

Historische personen

• 1364 - Zegher van den Beilke, baljuw van heerlijkheid ten Dale te Rekkem.
• Lambert Van den Bulcke (circa 1385 - Lier, 1430), de oudst gekende voorvader in de ononderbroken stamboom. Hij migreerde naar het Kempische Nijlen en ligt aan de basis van de familietak in de provincie Antwerpen die nadien als Van den Bulck verder ontwikkelde. De eerste generaties hielden nog contact met de streek rond Kortrijk en Harelbeke.
• 1398 - Zeger en Jan van den Buelke, geregistreerde poorters van de stad Kortrijk.
• 1464 - Jan Van den Bulcke, schepen van de bijvang van Lier.
• 1486 - Willem Van den Bulck, de eerst gekende Lierse poorter met de naam zonder "e" en mogelijks de kleinzoon van Lambert.
• Cathelyne van den Bulcke (Nijlen, circa 1542 – Lier, 1590), slachtoffer van de heksenjacht in de streek van Nijlen en Lier.
• 1644 - Antoon van den Bulcke, eerste schepen (burgemeester) van Rekkem van 1644 tot 1664.
• 1703 - Jacques Bulckaert, burgemeester van Rekkem vanaf 1703.
• 1759 - Joannes (Jan) Franciscus Van den Bulck (1741) uit het Lierse zou 4 jaar in de leer gaan bij de 'lettergieterije van de drukkerije Plantin' te Antwerpen. De lettergieterij sloot al na enkele maanden en Jan werd vervroegd uitbetaald.
• Charles Vanden Bulck (Antwerpen, 1904 – Stamford (CT), 1962), Belgisch-Amerikaans militair officier, administratief directeur van het Manhattanproject en ambtenaar Atomic Energy Commission.
• Charles Franz VandenBulck (Hoboken (NJ), 1934 - Savannah (GA), 2023), Amerikaans Atlas en Titan rakketingenieur bij de NASA en zelfstandig ingenieur.
• Paul Van den Bulck (Bukavu, Congo 1965), advocaat en eerste gekleurde en onafhankelijke voorzitter van de Belgische voetbalbond.

Bekende personen

• Henry Van den Bulcke (1889–1947), Belgisch ijshockeyer en sportbestuurder
• Luc Vandenbulcke (1971), CEO van de Belgische DEME groep
• Marcel Vandenbulcke (1879-1954), Belgisch volksvertegenwoordiger en senator.
• Michiel Bulckaert (1895-1968), Belgisch advocaat en gedeputeerde van West-Vlaanderen.
• René Van den Bulcke (1913-1987), Luxemburgs politicus

Monumenten

• Wereldoorlog I
  • de Belgische militaire begraafplaats van Oeren te Alveringem.
    • Corneel Van den Bulck (Antwerpen, 26 oktober 1891-2 november 1917), soldaat 8° Artillerie, graf 344
    • Jozef Van den Bulck (Antwerpen, 20 februari 1891-8 november 1917), korporaal 17° Linie, graf 361
    • René Camille (Renaat) Van den Bulcke (Gothem, 20 mei 1894-13 januari 1918), soldaat 5° regiment Jagers te Voet.
  • Sint-Alfonsus Kerk in het Franse Halluin
    • Drie militaire Van den Bulcken gesneuveld in 1915 op diverse locaties, worden vermeld op de grote herdenkingsteen tegen de muur.
• Wereldoorlog II - het Manhattanproject in Oak Ridge (Tennessee), Verenigde Staten
  • Charles Vanden Bulck Bridge, de brug op de Tennessee State Route 95 over de Clinch rivier in Loudon County, Tennessee.
• Hangarbrand Antwerpse kaai 243 (1978)
  • Frank Van den Bulck op de gedenkplaat brandweerkazerne Paleisstraat, Antwerpen-Zuid en zerk op het erepark van de begraafplaats Schoonselhof.

Bronverwijzing

Bronnen, noten en/of referenties

---

Bronnen

• Ernest Warlop & R.Soete (1979), Oud-Rekkem. Familia et Patria, Kortemark-Handzame, p. 196-201.
• Ernest Warlop, De heerlijkheid ten Bulcke in Rekkem, in De Leiegouw, jg. 4, XXVI, 1984, p. 391-409.
• https://www.genealogieonline.nl/
• Archieven stad Antwerpen
• Archief stad Lier
• Jean-Baptiste Stockmans, Geschiedenis der gemeenten Kessel, Bevel, Nylen, Emblehem en Gestel. Taymans, Lier (1910).
• Wapenschilden der abten van Tongerloo 113. De Vlaamsche school (1868).

---

Referenties