Centre Céramique

Centre Céramique
Opgericht	1662 (1999)
Locatie	Avenue Céramique 50, Maastricht
Coördinaten	50° 51′ NB, 5° 42′ OL
Type	Openbare bibliotheek, WSF-bibliotheek, tentoonstellingscentrum
Collectie
Aantal	215.193 (in 2013; ca 180.000 in de open boekenrij)
Personen
Directeur	Stef Niekamp (tijdelijk, 2015)
Medewerkers	93 (in 2013; incl. NHMM)
Overig
Aantal bezoekers	290.728 (in 2013)
Detailkaart
Afbeeldingen
Zicht op de entreehal met uitleenbalie, souterrain en de trap naar de mezzanino met expositieruimten
http://bibliotheek.centreceramique.nl

Het Centre Céramique is een multifunctioneel gebouw in Maastricht in de gelijknamige wijk Céramique, gelegen op de hoek van het Plein 1992 en de Avenue Céramique. Het gebouw is ontworpen door Jo Coenen en herbergt onder andere de stadsbibliotheek van Maastricht en diverse expositieruimtes.

Geschiedenis

De Stadsbibliotheek Maastricht gaat terug tot het jaar 1662, toen in het nieuwe stadhuis van Maastricht een ruimte werd ingericht als bibliotheek (later werd dit de raadszaal). In 1773 telde deze bibliotheek 3500 banden. In de 19e eeuw waren de bibliotheek en het stadsarchief gevestigd in het Oude Minderbroedersklooster aan de Sint Pieterstraat, vanaf 1915 in het Generaalshuis aan het Vrijthof. Een deel van de collectie was wegens plaatsgebrek opgeslagen in de Dominicanenkerk. In 1971 ging de Stadsbibliotheek samen met de Openbare Bibliotheek aan de Witmakersstraat, een jaar later met de Centrale Bibliotheek in de Beyart. De bibliotheekcollectie bestond in die tijd uit ruim 450.000 delen. In 1977 verhuisde de Stadsbibliotheek naar de Nieuwenhofstraat, de huidige binnenstadslocatie van de Universiteitsbibliotheek Maastricht. In 1999 ten slotte werd het huidige gebouw aan de Avenue Céramique en Plein 1992 betrokken.

Organisatorisch is het Centre Céramique ondergebracht in een ambtelijke organisatie, samen met het Natuurhistorisch Museum Maastricht en het centrum voor kunsteducatie Kumulus. De bibliotheek heeft twee servicepunten in Heer en Malpertuis. Zowel het aantal bezoekers als het aantal uitleningen van de bibliotheek is de laatste jaren sterk gedaald. Het aantal bezoekers van tentoonstellingen stijgt daarentegen. Om die reden zijn er plannen ontwikkeld om het souterrain in te richten met extra tentoonstellingsruimte voor de collecties Merovingische grafvondsten en glas en aardewerk.

Beschrijving gebouw

Exterieur

Het Centre Céramique is ontworpen door Jo Coenen en domineert door zijn volume niet alleen het Plein 1992, maar de gehele zogenaamde noordknoop van de wijk Céramique. Het gebouw heeft zeven verdiepingen en is in feite naar drie zijden georiënteerd; de west- en noordzijde zijn gericht op het plein, de oostzijde op de Avenue Céramique. Aan de zuidzijde, waar minder ruimte beschikbaar was, vormt een stadsgracht de afscheiding met de naburige bebouwing. Op de zuidoosthoek bevindt zich een kunstwerk van Ine van Helfteren. Na het gereedkomen van het gebouw in 1999, koos ook de gemeente Amsterdam voor een ontwerp van Coenen voor de nieuwe Openbare Bibliotheek Amsterdam.

• 
  Zicht vanuit het oosten
• 
  Detail zuidgevel en gracht
• 
  Kunstwerk bloem en vlinder
• 
  Zicht vanuit het westen

Interieur

Het Centre Céramique heeft door de hoge vides, de ranke kolommen, de zwevende trap en het gebruik van veel witte materialen en glazen afscheidingen een open karakter. De meeste ruimte wordt in beslag genomen door de stadsbibliotheek. De uitleen- en informatiebalie bevindt zich op de begane grond. Hier worden ook regelmatig fototentoonstellingen gehouden, zoals de jaarlijkse World Press Photo tentoonstelling. In de hoge ruimte hangt een kunstwerk van de Italiaan Marcello Chiarenza, een grote dolfijn gemaakt van twijgen. De expositieruimte op de mezzanino wordt gebruikt voor wisselende tentoonstellingen, onder andere over de geschiedenis van Maastricht. Ook is er een semi-permanente expositie van Romeinse en middeleeuwse bodemvondsten en Maastrichts aardewerk. In de aangrenzende horecaruimte - die niet tot het Centre Céramique behoort - zijn permanent enkele Romeinse reliëfs te zien. De hal van het Centre Céramique wordt regelmatig gebruikt voor ontvangsten en presentaties. De brede, houten trap naar de mezzanino fungeert soms als tribune bij (kinder)voorstellingen.

Op de eerste verdieping is een café-restaurant gevestigd met een leestafel. Dit gedeelte is ingericht door de Italiaanse architect Michele de Lucchi. Het souterrain en de tweede, derde en vierde verdieping worden geheel in beslag genomen door de eigenlijke bibliotheek met open boekenkasten en een groot aantal studieplekken, deels met computers. Hier bevinden zich enkele studiecellen van Atelier Van Lieshout. De Maquette van Maastricht staat tegenwoordig op de vierde etage opgesteld. Op de bovenverdiepingen (vijfde en zesde etage) is het European Journalism Centre (EJC) gevestigd. Sinds 2016 is ook het Maastricht International Centre, een informatiecentrum voor expats, gevestigd in het Centre Céramique.

• 
  Entreehal met dolfijn
• 
  Trap en hoogste etages
• 
  Bibliotheekgedeelte
• 
  Studiecabine Van Lieshout

Boekencollecties

De bibliotheek van het Centre Céramique, hoewel sterk ingekrompen, telt nog steeds meer dan 200.000 banden. Tot de bijzondere collecties behoren circa 20.000 Limburgensia (boeken en tijdschriften die betrekking hebben op Limburg), ongeveer 10.000 publicaties over didactiek en lesmethodes (waaronder een verzameling schoolplaten), de qua omvang op twee na grootste collectie schaakboeken in Nederland, een ruim 3000 banden omvattende collectie devotionalia (handelend over rooms-katholieke spiritualiteit) en een unieke verzameling boeken over bedevaarten (met name met betrekking tot Santiago de Compostella).

De boekencollectie omvat tevens een verzameling handschriften en oude drukken vanaf de 15e eeuw. In enkele gevallen is in een boekomslag het perkament van een ouder handschrift verwerkt. Onder de oude medische handboeken bevindt zich een exemplaar van het laat-middeleeuwse kruidenboek Hortus sanitatis met fraaie illustraties. Het bezit een originele uitgave van Anna Bijns' Schoon ende suverlijc boecxken inhoudende veel constige refereinen uit 1528, alsmede een Latijnse uitgave van deze liedbundel uit 1529. Bijzonder is ook de eerste druk van Mozart's klavierversie van Die Zauberflöte, in 1793 verschenen in Bonn, een jaar na de première van de opera. Van de Maastrichtse cellist en componist Joseph Hollman zijn diverse uitgaven aanwezig.

• 
  Hortus sanitatis (1497)
• 
  Titelblad van Anna Bijns' Refereinen (1528)
• 
  Klavieruitgave Die Zauberflöte (1793)
• 
  Lied van Joseph Hollman, aan Kristina Nilsson opgedragen

Museale collecties

In het Centre Céramique wordt een deel van de archeologische en historische verzamelingen van het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) bewaard, aangevuld met de oudheidkundige collectie van de gemeente Maastricht en de collecties Maastrichts aardewerk en Maastrichts glas van enkele lokale fabrieken. Ook de bekende Maquette van Maastricht uit 1752 staat in het Centre Céramique opgesteld. Daarnaast zijn er de zeer diverse verzamelingen Japanse prenten, historische schoolplaten en natuurwetenschappelijke instrumenten en gereedschappen ondergebracht.

Archeologische collectie

Tot 1999 was het Bonnefantenmuseum zowel museum van schone kunsten als archeologisch en historisch museum. In dat jaar droeg het museum een deel van de collectie archeologie van het LGOG over aan de gemeente Maastricht, thans te zien in het Centre Céramique. Een ander deel bevindt zich in het Limburgs Museum te Venlo. In Centre Céramique is tevens het Gemeentelijk Depot voor Bodemvondsten Maastricht (GDBM) gevestigd. Hoogtepunten uit de collectie zijn de Keltische muntschat uit Amby, enkele honderden uit de Maas opgedregde Romeinse sculptuurfragmenten, een groot aantal Merovingische grafvondsten, vondsten uit middeleeuwse beerputten en een van de circa 70 paardenskeletten, die bij Borgharen zijn opgegraven.

• 
  Keltische muntschat (Amby, 1e eeuw v Chr)
• 
  Korinthisch kapiteel (villa Herkenberg, Meerssen, ca 200)
• 
  Middeleeuwse schoen (Wolfstraat, 12e eeuw)
• 
  Paardenskelet (Borgharen, Beleg van Maastricht, 1794?)

Historische collectie

Het pronkstuk van de bescheiden historische collectie is zonder meer de kopie van de Maquette van Maastricht, een nauwgezet schaalmodel van de stad ten tijde van het Beleg van Maastricht (1748). Het centrale deel van de maquette staat permanent opgesteld; de complete maquette, die ruim 40m² in beslag neemt, is slechts eens in de vijf jaar te zien.

• 
  Maquette van Maastricht
• 
  Detail van de maquette
• 
  Leren brandemmer met stadswapen
• 
  17e-eeuws kanon

Collectie Maastrichts aardewerk

De collectie Maastrichts aardewerk van het Centre Céramique bevat producten en memorabilia van de bekende Maastrichtse aardewerkfabrieken Petrus Regout/De Sphinx (1834-1958), N.A. Bosch (1853-1866) Société Céramique (1863-1958) en Mosa (1883-ca 1970). Een belangrijk onderdeel is de ‘fabriekscollectie’ van de Koninklijke Sphinx, een systematische verzameling (57.000 stuks) van alle aardewerkproducten van Regout en Sphinx, vrijwel vanaf de oprichting in 1834. In 2009 ontving de Gemeente Maastricht de uitgebreide collectie Mosa aardewerk (11.000 stuks) van H. van Buren. Enkele kleinere schenkingen van particulieren vullen de collectie aan.

• 
  Overzicht tentoonstelling Maastrichts aardewerk
• 
  Herdenkingsbord aardewerk-fabriek Petrus Regout
• 
  Mosa thee- en koffiepotten
• 
  Tegeltableau Société Céramique

Collectie glas

Een groot deel van de glascollectie van het Centre Céramique is geschonken door de Naardense verzamelaar W.J. Rust, voorheen te zien in het Glas- en Keramiekmuseum Maastricht aan de Brusselsestraat. De schenking bestaat voornamelijk uit 18e- en 19e-eeuws glas en kristal, maar bevat ook Romeins en Syrisch glaswerk. Deze verzameling wordt aangevuld met antiek glas uit de voormalige Bonnefantencollectie en enkele Frankische grafvondsten van de stichting Schatkamer Sint-Servaasbasiliek. De collectie wordt gecompleteerd door Maastrichts glas uit de late 19e en 20e eeuw, afkomstig van de Sphinx glasfabriek (1827-1925), de Stella glasfabriek (1876-1925) en de Kristalunie (1925-ca 1970).

• 
  Romeins glas uit Maastricht
• 
  Merovingisch glas (grafvondst Borgharen)
• 
  Laat-middeleeuwse drinkglazen (omgeving Vrijthof)
• 
  Glasservies Kristalunie (Max Verboeket, vanaf 1956)

Japanse prenten

Het Centre Céramique bezit meer dan 700 Japanse prenten, zogenaamde Ukiyo-e houtsnedes, die regelmatig in wisselende tentoonstellingen te zien zijn. Het grootste deel van de prentenverzameling werd in 1997 geschonken door Jan van Reek en wordt door hem nog regelmatig aangevuld. In 2015 ontving het CC achttien Japanse prenten van het echtpaar Fijneman uit Waalwijk, waarmee een minitentoonstelling werd ingericht. De collectie geeft een overzicht van de prentkunst in Japan in de 18e, 19e en 20e eeuw, onder andere van Katsushika Hokusai en Ando Hiroshige.

• 
  Suzuki Harunobu, Katoenspinnen (1760)
• 
  Katsushika Hokusai, De grote golf van Kanagawa (1829-'33)
• 
  Ando Hiroshige, Gezicht bij Kanazawa bij volle maan (1857)
• 
  Kobayashi Kiyochika, Zeeslag bij Phung-To, Korea (1894)

Schoolplaten

De circa 600 historische schoolplaten in de collectie van het Centre Céramique zijn ooit verzameld door de Broeders van Maastricht en daarna via de Centrale Bibliotheek terechtgekomen in de Stadsbibliotheek. De platen werden vroeger gebruikt in het onderwijs, met name bij de vakken aardrijkskunde, geschiedenis en biologie.

• 
  Duitse schoolplaat van een Oosterse stad (J. Langl, 1899)
• 
  Nederlandse(?) schoolplaat van een vleermuis (ca 1900?)
• 
  De Prins van Oranje bij Quatre-Bras (J.W. de Hoynck van Papendrecht, 1910)
• 
  Dieren in hun omgeving - In sloot en plas (M.A. Koekkoek, 1915?)

Bronnen

• Cüsters, J., en J. Huisman, Cahiers Céramique I + II. Maastricht, 1999
• Ubachs, P.J.H., 'Eén bibliotheek voor u. De bibliotheekwereld tussen 1960 en 1985'. In: Tussen twee bruggen. Maastricht in de tijd van Baeten. Maastricht, 1985
• Ubachs, P.J.H., en I.M.H. Evers, Historische Encyclopedie Maastricht. Zutphen, 2005
• Zunino, M.G., 'Maastricht: il nuovo Céramique - Maastricht: the new Céramique'. Speciale editie van Abitare (#417). Milaan, mei 2002

Referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Centre Céramique (Maastricht) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.