Gedempte Zuiderdiep

Gedempte Zuiderdiep
	Woon-werkhuis aan het Gedempte Zuiderdiep in 2007
Geografische informatie
Locatie	Groningen
Begin	Munnekeholm en Jonkerstraat
Eind	Gedempte Kattendiep en Oosterstraat
Algemene informatie
Genoemd naar	Zuiderdiep
Bestrating	asfalt en klinkers

Het Gedempte Zuiderdiep (vaak kortweg Zuiderdiep of Gronings Suderdaip) is een straat in Groningen. Oorspronkelijk was het Zuiderdiep het zuidelijke gedeelte van de stadsgrachten van Groningen.

De oudste gracht is vermoedelijk rond 1265 gegraven en liep toen ook al tot aan het Kattendiep in het oosten. In de 16e eeuw werden beide diepen geleidelijk aan gedempt. In 1612 ontwierp Garwer Peters een nieuwe gracht met de naam 'Kattendiep'. De aanleg startte tussen 1612 en 1614 in aanloop naar de grote stadsuitleg. Het westelijke deel tussen de A (Reitemakersrijge) en de Haddingestraat was toen gereed. Pas in 1637 werd het diep voltooid en kreeg het westelijke deel de naam Zuiderdiep.

Na het graven van het Verbindingskanaal werd het Zuiderdiep in 1880 deels gedempt. Alleen het meest westelijke deel bij de Reitemakersrijge bleef nog tot 1954 bestaan, waarna dit ook werd gedempt.

De naam Zuiderdiep wordt nu gebruikt voor de straat tussen de Oosterstraat en de Munnekeholm. Het verlengde aan de westzijde staat nu bekend als Reitemakersrijge, aan de oostzijde gaat het Zuiderdiep over in het Gedempte Kattendiep.

Na de demping heeft het Zuiderdiep verschillende functies gehad. Het heeft gediend als marktplein, als busstation voor het streekvervoer (van 1930 tot 1953) en als verkeersader. Sinds de invoering van het Verkeerscirculatieplan Groningen in 1977 is het Zuiderdiep geen doorgaande route meer. Om te voorkomen dat dit in de toekomst zou kunnen gebeuren is het nieuwe gebouw van de Academie Minerva toen in opdracht van het stadsbestuur naar voren geplaatst over de rooilijn heen om zo een eventuele toekomstige doorgaande autoroute voorgoed te kunnen blokkeren.

Bijzondere panden[bewerken | brontekst bewerken]

Aan het Zuiderdiep stond tot 1993 het hoofdkantoor van het Nieuwsblad van het Noorden. De krant, tegenwoordig het Dagblad van het Noorden, is verhuisd naar het industrieterrein Winschoterdiep. Het jugendstilpand van de krant is bewaard gebleven.

Bijzonder is ook het voormalig kantoor voor de Dienst Gemeentewerken, ontworpen door architect Siebe Jan Bouma (1899-1959) in de stijl van de Amsterdamse School. De dakpartij aan de zijde van het Gedempte Zuiderdiep is zwaar overhellend: de dakpannen zijn bijna verticaal geplaatst. De architect heeft de hoekpartij extra accent gegeven door hier een sterke ronding aan te brengen. De gevel aan de Ubbo Emmiusstraat is bijzonder door de naast elkaar geplaatste ribben met daartussen hoge, smalle ramen. De bouw startte in 1925 en werd in 1928 voltooid.^[1]

Een bijzonder pand is het Woon- Werkhuis Hoogland en Versteegh dat in 2007 gekozen werd als BNA-gebouw 2007 van Regio Noord.

Aan het Zuiderdiep is ook een bioscoop gevestigd. Deze bioscoop, van Pathé, zit op de plek waar voordien de brandweerkazerne was gevestigd. Aan het einde van het Zuiderdiep, bij de Munnekeholm, is tegenwoordig het hoofdgebouw van de Academie Minerva.

Vanaf 1871 was aan het Zuiderdiep gevestigd het Woon- en Eethuis voor Allen, een volksgaarkeuken en logement waarvan de afkorting W.E.E.V.A. een begrip werd, zozeer dat de naam Hotel WEEVA voor dit reeds lang als middenklasse hotel ingerichte gebouw in gebruik bleef tot 2002.

Monumenten[bewerken | brontekst bewerken]

Aan het Zuiderdiep staan acht rijksmonumenten. Daarnaast staan er 40 panden die als gemeentelijk monument worden beschermd.

Adres	Bouwjaar	Beschrijving	Monument
Gedempte Zuiderdiep 1	19e eeuw (gevel)	Deel van complex Oosterstraat, Burchtstraat, mogelijk is achtermuur (0,5 meter dik) restant oude stadsmuur	RM 18607
Gedempte Zuiderdiep 2	17e eeuw	Bedrijfspand met wonen op de hoek Rademarkt.	GM 102045
Gedempte Zuiderdiep 6-10	1871-1918	WEEVA, oorspronkelijk volksgaarkeuken, later hotel	GM 102047
Gedempte Zuiderdiep 13	19e eeuw (gevel)	Winkelpand met verdieping onder zadeldak. Pand was tegen oude stadsmuur aangebouwd.	GM 102014
Gedempte Zuiderdiep 15		Diep pakhuis onder zadeldak, loopt door tot Burchtstraat.	RM 18739
Gedempte Zuiderdiep 17	19e eeuw	Hoekpand onder hoog zadeldak, zesruitsvensters, forse kroonlijst. Pand loopt door naar de Burchtstraat, achterkant waarschijnlijk oudste deel. Voorhuis aan Zuiderdiep waarschijnlijk 19 eeuw, pui uit 1905.	RM 18740
Gedempte Zuiderdiep 24	1903	Nieuwsblad van het Noorden	RM 485581
Gedempte Zuiderdiep 26	1895	Café met bovenwoningen	GM 102051
Gedempte Zuiderdiep 31	1935	De Faun	GM 102289
Gedempte Zuiderdiep 32-34	1895	Bedrijfspand met bovenwoningen	GM 102054
Gedempte Zuiderdiep 36		Woonhuis, verbouwd in 1902 naar ontwerp van P.M.A. Huurman	GM 102055
Gedempte Zuiderdiep 38	1880	Woonhuis in eclectische stijl	GM 102056
Gedempte Zuiderdiep 39-41	1896	Oorspronkelijk pakhuis in de Bruine Ruiterstraat 16e eeuw, aan Zuiderdiep in 1896 nieuwe gevel in neorenaissancestijl	RM 18437
Gedempte Zuiderdiep 40	1885	Woonhuis in een eclectische stijl	RM 485587
Gedempte Zuiderdiep 43	1901	Bedrijfspand met bovenwoning in neo-gotische stijl ontworpen door G. Nijhuis	GM 102018
Gedempte Zuiderdiep 45	1880	Herenhuis in eclectische bouwstijl	RM 485565
Gedempte Zuiderdiep 50	1904	Bedrijfspand met bovenwoning, ontworpen door Y. van der Veen in art-nouveaustijl	GM 102059
Gedempte Zuiderdiep 53	1910	Winkel met bovenwoning, ontworpen door Y. van der Veen	GM 102021
Gedempte Zuiderdiep 55	1904	Oorspronkelijk pakhuis met bovenwoning, in art-nouveaustijl	GM 102022
Gedempte Zuiderdiep 56	1894	Bedrijfspand met bovenwoning, ontworpen door G. Nijhuis	GM 102062
Gedempte Zuiderdiep 62	1895	Woonhuis in eclectische stijl	GM 102065
Gedempte Zuiderdiep 63	19e eeuw	Gave winkelpui uit 1925 in art-deco-stijl	GM 102024
Gedempte Zuiderdiep 79	1910	Drielaags winkelpand met bovenwoning, winkelpui in jugendstil	GM 102027
Gedempte Zuiderdiep 81	1910	Drielaags winkelpand met bovenwoning, winkelpui uit jaren 50	GM 102028
Gedempte Zuiderdiep 83	1940	Zeldzaam voorbeeld van vooroorlogse Delftse School, ontworpen door J.A. Boer	GM 102029
Gedempte Zuiderdiep 85	17e eeuw	Oorspronkelijk eenlaags dwarshuis, verdieping 19e eeuw	GM 102030
Gedempte Zuiderdiep 87	19e eeuw	Tweelaags woonhuis onder schilddak met houten kroonlijst, op hoek Folkingestraat,	GM 102031
Gedempte Zuiderdiep 88	1830	Laatste overblijfsel oude bebouwing, tweelaags pand onder lijstgevel onder zadeldak	GM 102068
Gedempte Zuiderdiep 96-98	1928	Dienst Gemeentewerken, ontworpen door S.J. Bouma, beeldhouwwerk van Willem Valk	RM 485594
Gedempte Zuiderdiep 100	19e eeuw	Tweelaags woonhuis met lijstgevel onder schilddak	GM 102070
Gedempte Zuiderdiep 110-112	1908	Dubbelpand met symmetrische, gespiegelde opzet, drielaags onder plat dak	GM 102075
Gedempte Zuiderdiep 113	17e eeuw	Breed tweelaags woonhuis onder schilddak op de hoek Schoolholm	GM 102035
Gedempte Zuiderdiep 114	19e eeuw	Tweelaags pand met lijstgevel onder schilddak, houten winkelpui	GM 102076
Gedempte Zuiderdiep 116	19e eeuw	Tweelaags pand met houten lijstgevel, met opgemetselde tuitgevel, plat dak met steil voorschild, houten winkelpui	GM 102078
Gedempte Zuiderdiep 124	19e eeuw	Tweelaags pand met lijstgevel onder zadeldak op de hoek Driemolendrift	GM 102079
Gedempte Zuiderdiep 131	19e eeuw	Tweelaags pand, gemeenschappelijke lijst met nr 133	GM 102040
Gedempte Zuiderdiep 133	19e eeuw	Tweelaags pand, gemeenschappelijk lijst met nr 131. Pand loopt door tot Torenstraat. winkelpui uit jaren 20	GM 108681
Gedempte Zuiderdiep 134	17e/18e eeuw	Eenlaags met zadeldak, karakteristiek voor oorspronkelijke bebouwing aan dit deel van Zuiderdiep	GM 102082
Gedempte Zuiderdiep 135	19e eeuw	Smal tweelaags pand met lijstgevel en gemetselde dakkapel	GM 102042
Gedempte Zuiderdiep 136	17e/18e eeuw	Eenlaags met zadeldak, bijzonder de vensteromtimmeringen, karakteristiek voor dit deel Zuiderdiep	GM 102083
Gedempte Zuiderdiep 137-139	1910	Bankgebouw, ontworpen door A.D.N. van Gendt en G. Nijhuis	RM 485572
Gedempte Zuiderdiep 138	19e eeuw	Tweelaags hoekpand met lijstgevel onder afgeplat schilddak, hoek Stationsstraat	GM 102084
Gedempte Zuiderdiep 140	19e eeuw	Het Wapen van Groningen, twee laags hoekpand met lijstgevel onder schilddak	GM 102085
Gedempte Zuiderdiep 141	19e eeuw	Tweelaags pand met lijstgevel onder schilddak, hoek Munnekeholm	GM 102044
Gedempte Zuiderdiep 142	19e eeuw	Eenlags pand onder afgeknot schilddak met houten dakkapel en houten winkelpui	GM 102086
Gedempte Zuiderdiep 148	19e eeuw	Tweelaags pnad met lijstgevel, plat dak met steile voor- en zijschilden en balkon, op de hoek Jonkerstraat	GM 102088
Gedempte Zuiderdiep 152	1860	Tweelaags pand onder schilddak in classicistische stijl	GM 102089
Gedempte Zuiderdiep 154	1937	Winkel met bovenwoning ontworpen door H.E. Nienhuis in de stijl van Delftse School	GM 102090

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Dienst RO/EZ, Staat In Groningen, laatst geraadpleegd op 7 november 2013; Gemeentewerken (Dienst RO/EZ) in Groningen, rijksmonumenten.nl, laatst geraadpleegd op 7 november 2013. Gearchiveerd op 8 mei 2023.

Zie de categorie Gedempte Zuiderdiep van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Dienst RO/EZ, Staat In Groningen, laatst geraadpleegd op 7 november 2013; Gemeentewerken (Dienst RO/EZ) in Groningen, rijksmonumenten.nl, laatst geraadpleegd op 7 november 2013. Gearchiveerd op 8 mei 2023.

[1]