Lutherse Kerk (Utrecht)

Lutherse Kerk
	De Lutherse Kerk. Achter de vleugel aan de Hamburgerstraat ligt de oude kapel van het Ursulaklooster
Plaats	Utrecht
Denominatie	Evangelisch-Luthers
Coördinaten	52° 5′ NB, 5° 7′ OL
Gebouwd in	1412
Uitbreiding(en)	1745
Monumentale status	Rijksmonument
Monumentnummer	36114
Architectuur
Architect(en)	Jan Cloppenburg
Stijlperiode	Lodewijk XIV-stijl
Interieur
Orgel	J.F. Witte, 1880
Detailkaart
	;
Afbeeldingen
	Interieur van de Lutherse Kerk
Portaal	Christendom

De Lutherse Kerk in Utrecht is een kerk in de Hamburgerstraat, in gebruik door de Evangelisch-Lutherse gemeente van Utrecht.

Het oudste gedeelte van de kerk is de voormalige kloosterkapel van het Ursulaklooster uit 1412, gewijd aan de heilige Ursula. Oorspronkelijk was deze vijftiende-eeuwse kapel waarschijnlijk voorzien van een nonnengalerij, zoals dat nog te zien is bij de kapel van het voormalige Agnietenklooster (thans Centraal Museum). Op de kapel bevindt zich nog de dakruiter.

Na de hervorming kreeg de kapel verschillende bestemmingen totdat zij in 1743 gekocht werd door de Lutherse gemeente. Het voormalige kloosterterrein lag ingeklemd tussen bebouwing aan de Hamburgestraat, de Lange Nieuwstraat, de Oudegracht en de Abraham Dolesteeg. Om toegang tot de kapel te krijgen werden enkele huizen in de Hamburgerstraat opgekocht. Op de plaats daarvan werd een nieuwe vleugel gebouwd naar ontwerp van Jan Cloppenburg met een zware gevel in Lodewijk XIV-stijl. Op de gevel prijkt het jaartal van de opening, 1745.

Het interieur werd vernieuwd in 1826.

Voorgeschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Aan het eind van de zestiende eeuw vestigde zich een groep Antwerpse vluchtelingen in Utrecht, die deel hadden uitgemaakt van een bloeiende Lutherse gemeente. Vanuit Amsterdam wordt Ds. Joh. Ligarius naar Utrecht gezonden. Hij was in 1566 en 1567 predikant in Antwerpen geweest. Hij heeft waarschijnlijk enkele malen in Utrecht gepreekt. In de jaren 90 van de zestiende eeuw werden Duitse soldaten in Utrecht gelegerd, die een eigen veldprediker hadden, Joannes Becker. Pas in het begin van de zeventiende eeuw werd de eerste predikant in Utrecht benoemd: Johannes Cremerius. Er werd in de Lijnmarkt een huis aangekocht, waar kerkdiensten konden worden gehouden. In 1613 werd Hibbaeus Magnus als voorganger benoemd. Hij kan worden beschouwd als de eigenlijke stichter van de gemeente. Hij stelt een kerkeraad aan en begint het notulenboek.^[1] De gemeente wordt erkend door "Amsterdam": op de tweede synode, gehouden in Amsterdam op 30 september en 1 en 2 oktober 1614 is Ds. Magnus met twee ouderlingen aanwezig. Hij wordt daar gekozen tot lid van het algemeen consistorium, de synodale commissie. In 1616 en 1617 worden enige huizen verworven in de Strosteeg.

Orgel[bewerken | brontekst bewerken]

Het orgel werd in 1880 gebouwd door Johan Frederik Witte, een nazaat van de familie Bätz, in een kast waarvan achttiende-eeuwse onderdelen verwerkt zijn. Het instrument is in 1998 gerestaureerd door Van Vulpen, die een nieuwe prestantachtige violini bouwde voor het bovenwerk, en twee registers aanvulde.^[2]