Ytterbium

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Ytterbium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Ytterbium
Algemeen
Naam Ytterbium
Symbool Yb
Atoomnummer 70
Groep Scandiumgroep
Periode Periode 6
Blok F-blok
Reeks Lanthaniden
Kleur Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 173,04
Elektronenconfiguratie [Xe]4f14 6s2
Oxidatietoestanden +2, +3
Elektronegativiteit (Pauling) 1,1
Atoomstraal (pm) 194
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 603,44
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1174,82
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 2416,97
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 6965
Smeltpunt (K) 1095
Kookpunt (K) 1469
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 9,2
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 159
Kristalstructuur Kub
Molair volume (m3·mol−1) 24,84 · 10−6
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 150
Elektrische weerstandΩ·cm) 29
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 34,9
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Ytterbium is een scheikundig element met symbool Yb en atoomnummer 70. Het is een zilverwit lanthanide.

Ontdekking[bewerken | brontekst bewerken]

Ytterbium is door de ontdekker Jean Charles Galissard de Marignac in 1878 vernoemd naar het plaatsje Ytterby bij Stockholm in Zweden waar het erts vandaan kwam waarin een aantal van de lanthaniden ontdekt is. In 1908 slaagde Georges Urbain erin om wat Marignac in 1878 als ytterbia had betiteld te scheiden in wat nu bekendstaat als lutetium en ytterbium. Von Welsbach werkte omstreeks dezelfde tijd aan het probleem en noemde de elementen aldebaranium en cassiopeium, maar later werden deze namen verworpen.

Hoewel ytterbium de eerste ontdekte lanthanide is, werd het pas in 1953 voor het eerst geïsoleerd.

Toepassingen[bewerken | brontekst bewerken]

Ytterbium wordt onder andere toegepast in optische elementen, bijvoorbeeld in glasvezelversterkers, fosforen en lasers. Het vindt ook toepassing in de katalyse en de metallurgie.

Opmerkelijke eigenschappen[bewerken | brontekst bewerken]

Het metaal is zacht en niet al te bestendig aan de lucht, het lost op in verdunde zuren en reageert langzaam met water. Het ondergaat een faseovergang bij 798 °C naar een lichaamsgecentreerde kubische structuur. Het is een metaal maar onder hoge druk gedraagt het zich als een halfgeleider.

Ytterbiumchemie wordt zoals de meeste lanthanidechemie beheerst door de neiging drie elektronen af te staan en een Yb3+-ion te vormen. Echter doordat de configuratie van dit ion 4f13 is, ontbreekt er maar één elektron aan de 4f-schil. De tweewaardige toestand Yb2+ met een volle 4f14-configuratie komt daardoor ook voor.

Verschijning[bewerken | brontekst bewerken]

Zoals alle andere lanthaniden komt ytterbium alleen in gebonden toestand voor in sommige mineralen. De belangrijkste commerciële bron is monaziet, dat ongeveer 0,03% ytterbium bevat.

Isotopen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie Isotopen van ytterbium voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
168Yb 0,13 stabiel met 98 neutronen
169Yb syn 32,026 d EV 0,909 169Tm
170Yb 3,05 stabiel met 100 neutronen
171Yb 14,3 stabiel met 101 neutronen
172Yb 21,9 stabiel met 102 neutronen
173Yb 16,1 stabiel met 103 neutronen
174Yb 31,8 stabiel met 104 neutronen
175Yb syn 4,185 d β 0,470 175Lu
176Yb 12,7 stabiel met 106 neutronen

In de natuur komen zeven stabiele ytterbiumisotopen voor, waarvan 174Yb met een relatieve aanwezigheid van 31,8% het meest. Er zijn 22 radio-isotopen bekend. De stabielste daarvan is 169Yb met een halveringstijd van 32,026 dagen.

Toxicologie en veiligheid[bewerken | brontekst bewerken]

Er is vrij weinig bekend over de toxicologie van ytterbium. Hoewel de eerste studies daarnaar niet wijzen op ernstige schadelijkheid, dient het metaal zorgvuldig te worden behandeld. Van sommige ytterbiumverbindingen is bekend dat ze huid- en oogirritaties kunnen veroorzaken. Ytterbium in poedervorm is brandgevaarlijk en kan explosief zijn.

Externe link[bewerken | brontekst bewerken]