Naar inhoud springen

Lanthaan

Zoek dit woord op in WikiWoordenboek
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Lanthaan / Lanthanium
1 18
1 H 2 Periodiek systeem 13 14 15 16 17 He
2 Li Be B C N O F Ne
3 Na Mg 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Al Si P S Cl Ar
4 K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
5 Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
6 Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
7 Fr Ra ↓↓ Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
 
Lanthaniden La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
Actiniden Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
Lanthaan
Lanthaan
Algemeen
Naam Lanthaan / Lanthanium
Symbool La
Atoomnummer 57
Groep Scandiumgroep
Periode Periode 6
Blok D-blok
Reeks Lanthaniden
Kleur Zilverwit
Chemische eigenschappen
Atoommassa (u) 138,9055
Elektronenconfiguratie [Xe]5d1 6s2
Oxidatietoestanden +3
Elektronegativiteit (Pauling) 1,10
Atoomstraal (pm) 187
1e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 538,10
2e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1067,14
3e ionisatiepotentiaal (kJ·mol−1) 1850,34
Fysische eigenschappen
Dichtheid (kg·m−3) 6700
Hardheid (Mohs) 2,5
Smeltpunt (K) 1193
Kookpunt (K) 3693
Aggregatietoestand Vast
Smeltwarmte (kJ·mol−1) 6,2
Verdampingswarmte (kJ·mol−1) 414,0
Kristalstructuur Hex
Molair volume (m3·mol−1) 22,39 · 10−6
Geluidssnelheid (m·s−1) 2475
Specifieke warmte (J·kg−1·K−1) 190
Elektrische weerstandΩ·cm) 57
Warmtegeleiding (W·m−1·K−1) 13,5
SI-eenheden en standaardtemperatuur en -druk worden gebruikt,
tenzij anders aangegeven
Portaal  Portaalicoon   Scheikunde

Lanthaan of lanthanium is een scheikundig element met symbool La en atoomnummer 57. Het is een zilverwit lanthanide.

Lanthaan is in 1839 ontdekt door de Zweedse wetenschapper Carl Gustaf Mosander nadat hij een oplossing van ceriumnitraat indampte en het ontstane zout oploste in verdund salpeterzuur. Wat er achterbleef was onzuiver lanthaanoxide. In 1923 is lanthaan voor het eerst in elementaire vorm geïsoleerd.

De naam lanthaan is afgeleid van het Griekse λανθάνειν, lanthanein, dat verborgen zijn betekent.

Voor industriële toepassingen wordt lanthaan vooral gebruikt als additief. Enkele toepassingen zijn:

  • Lanthaan(III)oxide zorgt ervoor dat glas beter bestand wordt tegen basen.
  • Infrarood licht wordt beter door glas geabsorbeerd als er lanthaanoxide aan het glas wordt toegevoegd.
  • Kleine hoeveelheden lanthaan toegevoegd aan staal maken het beter bestand tegen inslag.
  • Legeringen van molybdeen met kleine hoeveelheden lanthaan zorgen ervoor dat het metaal harder wordt en minder gevoelig voor temperatuurschommelingen.
  • Lanthaanboride en -oxide worden gebruikt bij de fabricage van vacuümbuizen.
  • Bij het kraken van aardolieproducten kan lanthaan als katalysator worden gebruikt.
  • Met behulp van de barium- en lanthaanconcentratie in stenen en ertsen kan de ouderdom ervan worden bepaald.
  • Lanthaancarbonaat wordt als geneesmiddel gebruikt bij nierdialysepatiënten om schadelijke fosfaten uit het bloed te halen.
  • Lanthaannikkelhydride wordt gebruikt in accu's van hybride auto's.

Opmerkelijke eigenschappen

[bewerken | brontekst bewerken]

Lanthaan is een zacht, buigzaam en makkelijk vervormbaar metaal. Het is een van de meest reactieve elementen en vormt zeer makkelijk verbindingen met koolstof, stikstof, boor, seleen, silicium, fosfor, zwavel en halogenen. Het reageert met water, en bij blootstelling aan de lucht oxideert het snel.[1] De meest stabiele valentie van lanthaan is (3+), maar er zijn enkele lanthaan(II)verbindingen bekend.[2] In de IUPAC-naamgeving moet het oxidatiegetal van de betreffende lanthaanverbinding dan ook altijd genoemd worden.

De belangrijkste bron van lanthaan zijn de mineralen monaziet en bastnäsiet welke respectievelijk tot 25 en 38 procent lanthaan bevatten.[1] De belangrijkste vindplaatsen van deze mineralen bevinden zich in India.

Zie Isotopen van lanthaan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Stabielste isotopen
Iso RA (%) Halveringstijd VV VE (MeV) VP
137La syn 6·104 j EV 1,176 137Ba
138La 0,09 1,05·1011 j EV
β
1,737
1,044
138Ba
138Ce
139La 99,91 stabiel met 82 neutronen
140La syn 1,6781 d β 3,762 140Ce

In de natuur komen er op aarde twee lanthaanisotopen voor. Het stabiele 139La en het radioactieve 138La. Daarnaast zijn er een dertigtal isotopen bekend welke alleen op kunstmatige basis kunnen worden verkregen. Van de niet in de natuur voorkomende isotopen variëren de halveringstijden van minder dan een minuut tot krap 40 uur.

Toxicologie en veiligheid

[bewerken | brontekst bewerken]

Over de schadelijke gevolgen van lanthaan is vrij weinig bekend en zodoende moet het met voorzichtigheid worden behandeld. Dierproeven hebben aangetoond dat het injecteren van lanthaan leidt tot lage bloeddruk en beschadigingen aan de milt en lever.

[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Lanthanum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.