Balearengeit: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
kGeen bewerkingssamenvatting
Het enige dier met een hoofd is een paard, maar zelfs dat niet consequent: 'anderhalve man en een paardenkop'. Bij het vertalen uit es:Myotragus balearicus was hier en daar wat misgegaan. Nieuwsartikelen zijn notoir onbetrouwbaar, en horen niet onder een artikel thuis als ze niet zijn gebruikt als bron (en dan graag een inline citation)
Regel 11: Regel 11:
| auteur = [[Dorothea Bate|Bate]]
| auteur = [[Dorothea Bate|Bate]]
| datum = 1909
| datum = 1909
| commons = Category:Myotragus balearicus
| species = Myotragus balearicus
}}
}}
De '''Balearengeit''' (''Myotragus balearicus'') ([[Grieks]] voor "muis-geit van de Balearen") is een uitgestorven [[hoefdier]] uit de onderfamilie ''[[Caprinae]]''.
De '''Balearengeit''' (''Myotragus balearicus'') is een uitgestorven [[hoefdier]] uit de onderfamilie ''[[Caprinae]]''. De geslachtsnaam ''Myotragus'' is gevormd uit de [[Oudgriekse]] woorden {{Lang|grc|μυος}} (muos; muis) en {{Lang|grc|τραγος}} (tragos; bok); ''balearicus'' is Latijn voor 'tot de Balearen behorend'.


In het Nederlands zou dit dier een [[Balearen|Balearische]] holengeit genoemd kunnen worden, maar het wordt meestal ''Myotragus'' genoemd. Het dier leefde op de eilanden [[Majorca]] en [[Minorca]] totdat het ongeveer 5000 jaar geleden uitstierf. Genetisch onderzoek door de [[Universiteit Pompeu Fabra]] laat nu zien dat de "rare geit", zoals dit dier eerder werd omschreven, meer verwant was met schapen dan met geiten.
Het dier heeft een Nederlandstalige naam maar wordt meestal ''Myotragus'' genoemd. Het leefde op de eilanden [[Majorca]] en [[Minorca]] totdat het ongeveer 5000 jaar geleden uitstierf. Genetisch onderzoek door de [[Universiteit Pompeu Fabra]] laat nu zien dat de "rare geit", zoals dit dier eerder werd omschreven, meer verwant was aan schapen dan aan geiten.


== Beschrijving ==
== Kenmerken ==
Het eerste wat opvalt aan dit dier is het hoofd. De ogen zijn niet gericht naar de zijkanten van het hoofd, zoals dat het geval is bij bijna alle [[herbivoor|herbivoren]], maar zijn naar voren gericht. Hierdoor had het dier [[stereoscopisch zicht]] (met alle waarschijnlijkheid was zicht het belangrijkste zintuig). De onderkaak bevatte soms [[snijtanden]] die bleven doorgroeien, zoals bij knaagdieren en haasachtigen, maar niet bij hoefdieren. De bovenkaak bevatte geen snijtanden. De rest van de tanden waren [[Kies|kiezen]] en [[Premolaar|valse kiezen]] aangepast aan het vermalen van [[vegetatie]]. De snuit was kort in vergelijking met de rest van de schedel, waardoor het een beetje vergelijkbaar is met konijnen en hazen. Verder hadden beide geslachten twee [[hoorn (anatomie)|horens]] boven op de kop, tenzij ze een korte [[hoornpit]] hadden en een lange keratine hoorn. Er zijn ''Myotragus'' schedels gevonden, maar geen complete hoorns.
Het eerste wat opvalt aan dit dier is de kop. De ogen zijn niet naar de zijkanten gericht, zoals dat het geval is bij bijna alle [[herbivoor|herbivoren]], maar naar voren. Hierdoor had het dier [[Binoculaire dispariteit|stereoscopisch zicht]]. De onderkaak droeg [[snijtanden]] die bleven doorgroeien, zoals bij knaagdieren en haasachtigen, maar niet bij hoefdieren. De bovenkaak had geen snijtanden. De rest van de tanden waren [[Kies|kiezen]] en [[Premolaar|valse kiezen]], aangepast aan het vermalen van [[vegetatie]]. De snuit was kort in vergelijking met de rest van de schedel, waardoor de vorm van de kop een beetje vergelijkbaar is met die van konijnen en hazen. Verder hadden beide geslachten twee [[hoorn (anatomie)|hoorns]] boven op de kop. Mogelijk waren deze hoorns langer, maar hadden ze een korte [[hoornpit]] en een lange keratine hoorn. Er zijn schedels van ''Myotragus'' gevonden, maar geen complete hoorns.


''Myotragus'' was klein (ongeveer 50 centimeter hoog) en woog tussen de 50 en 70 kilo. De poten waren proportioneel korter dan in verwante en minder flexibele [[holhoornige]]n, wat ze niet erg snel maakten. Dat was geen serieus probleem, want op de eilanden waar het leefde kwamen geen [[Predator|roofdieren]] voor op [[roofvogel]]s na, waarvoor het zich zal hebben verscholen in de vegetatie. Op de schouders hadden deze dieren een uitgesproken bult, aangezien de rug was geboren in de achterkwartieren. De poten hadden vier tenen, net zoals veel van de ''[[evenhoevigen|artiodactyla]]'' en werden gebruikt om te lopen. De staart was lang in vergelijking met de rest van het lichaam.
''Myotragus'' was ongeveer 50 centimeter hoog, en woog tussen de 50 en 70 kilo. De poten waren proportioneel korter dan in verwante en minder flexibele [[holhoornige]]n, wat ze niet erg snel maakte. Dat was geen serieus probleem, want op de eilanden waar ze leefden kwamen geen [[Predator|roofdieren]] voor, op [[roofvogel]]s na, waarvoor ze zich mogelijk verscholen in de vegetatie. Op de schouders hadden deze dieren een uitgesproken bult, aangezien het achterste deel van de rug gebogen was. De poten hadden vier tenen, net zoals veel van de ''[[evenhoevigen|artiodactyla]]''. De staart was lang in vergelijking met de rest van het lichaam.


== Voedsel ==
== Voedsel ==
De fossiele en subfossiele overblijfselen van de Balearengeit duiden erop dat met zekerheid dat dit dier een "knabbelaar" of "browser" was net als moderne geiten. Het voedde zich met alle klassen van struikvegetatie en lage takken van de typische bomen uit een mediterraan klimaat, hoewel het een speciale voorkeur had voor de Balearische struik (''[[Phlomis italica]]''). De afzettingslagen op Majorca en Minorca, alsmede de afwezigheid van grazende dieren, schijnen aan te duiden dat de primitieve Balearen totaal door bossen werden bedekt voor de menselijke kolonisatie en dat graslanden van merkbare afmeting niet bestaan hebben. In deze omstandigheden zal de ''Myotragus'' waarschijnlijk [[Solitair (eenling)|solitair]] of in kleine groepen geleefd hebben.
De fossiele en subfossiele overblijfselen van de Balearengeit duiden erop dat dit dier, net als moderne geiten, een ''"browser"'' was en zich dus voedde met bladeren en twijgen van houtige gewassen. Het moet zich hebben gevoed met allerlei struiken en lage takken van de typische bomen uit een mediterraan klimaat, hoewel het een speciale voorkeur had voor de endemische ''[[Buxus balearica]]''. De op Majorca en Minorca gevonden fossielen, alsmede de afwezigheid van grazende dieren, schijnen aan te duiden dat de Balearen voor de menselijke kolonisatie totaal door bossen werden bedekt, en dat er geen graslanden van enige betekenis bestonden. In deze leefomgeving zal ''Myotragus'' waarschijnlijk [[Solitair (eenling)|solitair]] of in kleine groepen geleefd hebben.<ref>{{Cite journal| author=Alcover, J.A., Perez-Obiol, E., Yll, E.-I. & Bover, P.| title=The diet of ''Myotragus balearicus'' Bate 1909 (Artiodactyla: Caprinae), an extinct bovid from the Balearic Islands: evidence from coprolites| journal=Biological Journal of the Linnean Society| year=1999| volume=66| issue=1| pages=57–74| language=en| doi=10.1111/j.1095-8312.1999.tb01917.x }}</ref>


== Voortplanting ==
== Voortplanting ==
Er is niet veel bekend over het voortplantingsgedrag van deze soort. In [[1999]] is er een skelet van een pasgeboren individu gevonden vlak bij [[Manacor]] in het noordoosten van Majorca. Het jong was relatief groot in verhouding met de moeder, waardoor het meteen na de geboorte kon lopen en de ouders volgen. Het is waarschijnlijk dat het niet veel tijd nodig had om volwassen te worden, misschien maar een jaar of twee.
Er is niet veel bekend over het voortplantingsgedrag van deze soort. In 1999 is er een skelet van een pasgeboren exemplaar gevonden vlak bij [[Manacor]] in het noordoosten van Majorca. Het jong was relatief groot in verhouding tot de moeder, en mogelijk kon het al snel na de geboorte lopen en de moeder volgen. Het is waarschijnlijk dat het niet veel tijd nodig had om volwassen te worden, misschien maar een of twee jaar.


Het feit dat de soort nog steeds horens had kan erop wijzen dat de mannen deze gebruikten om te vechten voor het recht op vootplanting. Het gebrek aan seksueel dimophisme (verschil in uiterlijk tussen man en vrouw) doet vermoeden dat de soort niet [[polygaam]] was of tenminste niet in [[harem]]s leefden. Gezien de korte lengte van de hoorns moeten deze dieren zich tijdens gevechten gericht hebben op elkaars flank in plaats van elkaars kop met hoorns (wat typisch is voor grote holhoornigen).
Het feit dat de soort nog steeds horens had kan erop wijzen dat de mannetjes deze gebruikten om te vechten voor het recht op vootplanting. Het ontbreken van seksuele dimorfie (verschil in uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes) doet vermoeden dat de soort niet [[polygaam]] was of tenminste niet in [[harem]]s leefde. Gezien de korte lengte van de hoorns moeten deze dieren zich tijdens gevechten gericht hebben op elkaars flank in plaats van elkaars kop met hoorns (dat laatste is typisch voor grote holhoornigen).


Een mediterraan klimaat kent seizoenen wat reden is om aan te nemen dat ''Myotragus'' een jaarlijks terugkomend [[paarseizoen]] had, maar het is onbekend in welke periode dit viel.
Een mediterraan klimaat vertoont seizoenen, wat reden is om aan te nemen dat ''Myotragus'' een jaarlijks terugkerend [[paarseizoen]] had, maar het is onbekend in welke periode dit viel.


== Herkomst ==
== Ontstaan ==
De unieke kenmerken van de Balearengeit zijn het gevolg van een [[Evolutie (biologie)|evolutieproces]] op eilanden, zoals [[dwergvorming]] op eilanden. Bij deze vorm van isolatie zijn holhoornigen geneigd om kleiner te worden (in tegenstelling tot knaagdieren en haasachtigen die juist groter worden, zoals gebeurd is bij ''[[Hypnomys]]'', de reuzenslaapmuis die ook voorkwam in het leefgebied van ''Myotragus''), de angst en het vluchtgedrag voor roofdieren te verliezen. Een goed voorbeeld hiervoor is het verlies van de capaciteit van de poten om hard te lopen en het stereoscopisch zicht (bruikbaar om afstanden te schatten, maar minder om vijanden om je heen op te merken) en het kleiner worden van de hersenen, wat ook waargenomen is bij de recent ontdekte [[Floresmens]] (''Homo floresiensis''), een uitgestorven kleine mensensoort op het eiland Flores in Indonesië.
De unieke kenmerken van de Balearengeit zijn het gevolg van een [[Evolutie (biologie)|evolutieproces]] op eilanden, en een duidelijk voorbeeld van [[dwergvorming]]. Bij deze vorm van isolatie zijn holhoornigen geneigd om kleiner te worden (in tegenstelling tot knaagdieren en haasachtigen die juist groter worden, zoals gebeurd is bij ''[[Hypnomys]]'', de reuzenslaapmuis die ook voorkwam in het leefgebied van ''Myotragus''). Bovendien verliezen ze de angst en het vluchtgedrag voor roofdieren. Voorbeelden hiervan zijn het verlies van het vermogen om hard te lopen, het stereoscopisch zicht (bruikbaar om afstanden te schatten, maar minder om vijanden om je heen op te merken) en het kleiner worden van de hersenen, wat ook waargenomen is bij de [[Floresmens]] (''Homo floresiensis''), een uitgestorven kleine mensensoort op het eiland Flores in Indonesië.<ref>{{Cite journal| author=Köhler, M. & Moyà-Solà, S.| title=Reduction of Brain and Sense Organs in the Fossil Insular Bovid ''Myotragus''| journal=Brain, Behavior and Evolution| volume=63| issue=3| pages=125–140| year=2004| doi=10.1159/000076239| pmid=14726622}}</ref>


Analyses van DNA en de oudste fossielen ([[Plioceen]]) van het eiland Majorca (''[[Myotragus pepgonellae]]'') laten zien dat de Balearengeit, hoewel het een "browser" is, oorspronkelijk afstamt van grazers. De soorten die het meest verwant zijn aan ''Myotragus'' zijn schaapachtigen, zoals de uitgestorven ''[[Nesogoral]]'' uit het Plio-[[Pleistoceen]] van [[Sardinië]], de oude ''[[Gallogoral]]'' uit Frankrijk (mogelijk de continentale voorouder van ''Myotragus'' en ''[[Nesogoral]]''), dieren van het geslacht ''[[Ovis]]'' (schapen) en berggeiten van Centraal-[[Azië]]. De laatste voorouder van zowel ''Myotragus'' als ''Nesogoral'' moet ongeveer 6 miljoen jaar geleden gearriveerd zijn op Majorca en Sardinië, in de tijd dat de [[Straat van Gibraltar]] gesloten was en de [[Middellandse Zee]] opgedroogd was op een aantal zoutmeren na. Na de opening van de Straat en de massale instroom van zeewater isoleerden de populaties dieren op de nieuwe Mediterrane eilanden. Door [[klimaatsverandering]]en kwam er een [[mediterraan klimaat]], waardoor ''Myotragus'' was gedwongen om zijn eetgedrag drastisch aan te passen en andere tanden te ontwikkelen.
Analyses van DNA en de oudste fossielen ([[Plioceen]]) van het eiland Majorca (''[[Myotragus pepgonellae]]'') laten zien dat de Balearengeit, hoewel hij een "browser" is, oorspronkelijk afstamt van grazers. De soorten die het meest verwant zijn aan ''Myotragus'' zijn schaapachtigen, zoals de uitgestorven ''[[Nesogoral]]'' uit het Plio-[[Pleistoceen]] van [[Sardinië]], de oude ''[[Gallogoral]]'' uit Frankrijk (mogelijk de continentale voorouder van ''Myotragus'' en ''Nesogoral''), dieren van het geslacht ''[[Ovis]]'' (schapen) en de berggeiten van Centraal-[[Azië]].<ref>{{cite journal |author=Lalueza-Fox, C., Castresana, J., Sampietro, L., Marquès-Bonet, T., Alcover, J.A. & Bertranpetit, J.| title=Molecular dating of caprines using ancient DNA sequences of ''Myotragus balearicus'', an extinct endemic Balearic mammal| journal=BMC Evolutionary Biology| volume=5| pages=70| year=2005| language=en| doi=10.1186/1471-2148-5-70| pmid=16332256| pmc=1325260}}</ref> Een analyse van het complete [[Mitochondrium|mitochondriale]] genoom wees uit dat de dichtstbijzijnde levende verwant de [[takin]] (Budorcas taxicolor) is, en dat de twee soorten rond 7,1 miljoen jaar geleden van elkaar gescheiden zijn.<ref>{{Cite journal| author=Lalueza-Fox, C., Shapiro, B., Bover, P., Alcover, J.A. & Bertranpetit, J.| title=Molecular phylogeny and evolution of the extinct bovid ''Myotragus balearicus''| journal= Molecular Phylogenetics and Evolution| volume=23| issue=3| pages=501–510| year=2002| language=en| url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=12450754&dopt=Abstract| doi=10.1016/s1055-7903(02)00290-7| pmid=12450754}}</ref><ref>{{Cite journal| author=Bover, P., Llamas, B., Mitchell, K.J., Thomson, V.A., Alcover, J.A., Lalueza-Fox, C., Cooper, A. & Pons, J.| year=2019| language=en| title=Unraveling the phylogenetic relationships of the extinct bovid ''Myotragus balearicus'' Bate 1909 from the Balearic Islands| url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0277379118306929| journal=Quaternary Science Reviews| language=en| volume=215| pages=185–195| doi=10.1016/j.quascirev.2019.05.005}}</ref> De laatste voorouder van zowel ''Myotragus'' als ''Nesogoral'' moet ongeveer 6 miljoen jaar geleden gearriveerd zijn op Majorca en Sardinië, in de tijd dat de [[Straat van Gibraltar]] gesloten was en de [[Middellandse Zee]] opgedroogd was op een aantal zoutmeren na. Na de opening van de zeedoorgang en de massale instroom van zeewater, raakten de populaties dieren op de nieuwe eilanden geïsoleerd. Door [[klimaatsverandering]] veranderde de subtropische vegetatie in een [[mediterraan klimaat|mediterrane]] vegetatie, waardoor ''Myotragus'' was gedwongen om zijn eetgedrag drastisch aan te passen, en andere tanden te ontwikkelen.


In het begin koloniseerde ''Myotragus'' alleen het eiland Majorca. Op [[Ibiza (eiland)|Ibiza]] ontwikkelde zich een aparte fauna zonder landzoogdieren, waar vogels en vleermuizen de belangrijkste gewervelden waren, terwijl op Minorca een reuzen[[Konijn (dier)|konijn]] evolueerde dat dezelfde [[Niche (ecologie)|niche]] had als ''Myotragus'' op Majorca. Tijdens het dalen van het zeeniveau in de [[Glaciaal (tijdperk)|ijstijd]] werden Majorca en Minorca samen één eiland. ''Myotragus'' nam hierna de plaats in van de grote haasachtige van Minorca. Beide eilanden kwamen weer geïsoleerd van elkaar tijdens het begin van het [[Holoceen]].
In het begin koloniseerde ''Myotragus'' alleen het eiland Majorca. Op [[Ibiza (eiland)|Ibiza]] ontwikkelde zich een aparte fauna zonder landzoogdieren, waar vogels en vleermuizen de belangrijkste gewervelden waren, terwijl op Minorca een reuzen[[Konijn (dier)|konijn]] evolueerde dat dezelfde [[Niche (ecologie)|niche]] had als ''Myotragus'' op Majorca. Tijdens het dalen van het zeeniveau in de [[Glaciaal (tijdperk)|ijstijden]] werden Majorca en Minorca samen één eiland. ''Myotragus'' nam hierna de plaats in van de grote haasachtige van Minorca. Beide eilanden raakten weer geïsoleerd van elkaar tijdens het begin van het [[Holoceen]].


== Uitsterven ==
== Uitsterven ==
Verschillende dateringen laten zien dat de drie inheemse landzoogdieren van Majorca (''Myotragus'', ''[[Hypnomys]]'' en de reuzenspitsmuis ''[[Nesiosites]]'') verdwenen in een korte tijd in dezelfde periode, tijdens het derde millennium voor Christus.
Verschillende dateringen laten zien dat de drie inheemse landzoogdieren van Majorca (''Myotragus'', ''Hypnomys'' en de reuzenspitsmuis ''[[Nesiosites]]'') binnen korte tijd in dezelfde periode verdwenen, tijdens het derde millennium voor Christus.


Er is veel discussie over de oorzaak van het uitsterven van ''Myotragus''. Sommige wetenschappers zeggen dat klimaatsverandering de oorzaak is geweest, anderen dat de soort is uitgeroeid door de eerste menselijke bewoners van de Balearen. Gevonden bewijsmateriaal ondersteunt soms de ene theorie en dan weer de andere. Hierdoor is de vraag tot op heden niet beantwoord. Mogelijk zijn ook beide theorieën goed, en heeft een combinatie van voornoemde factoren dus het uitsterven veroorzaakt.
Er is al lang discussie over de oorzaak van het uitsterven van ''Myotragus''. Sommige wetenschappers zeggen dat klimaatsverandering de oorzaak is geweest, anderen dat de soort is uitgeroeid door de eerste menselijke bewoners van de Balearen. Beide opvattingen kunnen met bewijsmateriaal ondersteund worden, waardoor er nog geen eenduidig antwoord op de vraag is.


De belangrijkste theorie is wel die van het uitsterven door menselijke activiteiten. Traditionele methoden dateren de eerste menselijke kolonisatie van de Balearen rond 5000 v.Chr. of zelfs eerder, maar een herziening van de afzettingslagen met moderne dateringsmethoden laten duidelijk zien dat er geen mensen aanwezig waren voor 3000 v.Chr., reden waarom de eerste Balearen behoorden tot de vroeg-[[Talayotische cultuur]] (3000-1400 v.Chr.). Deze datum is natuurlijk erg verdacht, omdat het zo dicht ligt bij het uitsterven van de drie inheemse landzoogdieren.
De overheersende theorie is dat het uitsterven werd veroorzaakt door menselijk toedoen. Met traditionele dateringsmethoden was de komst van de eerste mensen op de Balearen bepaald op 5000 v.Chr. of zelfs eerder, maar later onderzoek, met modernere methoden, geeft aan dat er voor 3000 v.Chr. geen mensen op de eilanden aanwezig waren. Die datering ligt erg dicht in de buurt van het uitsterven van de drie inheemse landzoogdieren.


De eerste Balearische kolonisten leefden in de Neolithische periode; zij bleven in grotten leven. In deze grotten zijn een groot aantal beenderen van dieren gevonden, vooral van ''Myotragus'', met bewijzen van krassen en consumptie door mensen. Het meest verrassende is dat niet alle ''Myotragus'' dood arriveerden in de grotten, maar er zijn aanwijzingen dat velen van hen in leven werden gehouden voor een bepaalde periode en dat bij velen ook de horens verwijderd werden, waarna ze weer genazen. Dit is duidelijk bewijs dat er pogingen werden ondernomen om ''Myotragus'' te [[Domesticatie|domesticeren]]. De reden waarom de domesticatie van ''Myotragus'' niet lukte is waarschijnlijk omdat de soort zich niet voortplantte in gevangenschap of niet op de noodzakelijke snelheid, omdat in de grotten alleen overblijfselen van volwassen exemplaren gevonden zijn.
De eerste kolonisten op de Balearen hadden een [[Neolithicum|Neolithische]] cultuur, hoewel ze in grotten leefden, die er op de eiland veel zijn. In deze grotten zijn veel dierlijke botresten gevonden, vooral van ''Myotragus'', met sporen van door mensen toegebrachte krassen en deuken. Verrassend is dat niet alle geiten dood in de grotten aankwamen, maar enige tijd in leven werden gehouden. Van veel waren de horens verwijderd, waarna de wonden weer genezen waren. Dit kan betekenen dat er gepoogd werd om ze als huisdieren te houden. [[Domesticatie]] is uiteindelijk mislukt, mogelijk doordat de soort zich in gevangenschap niet voortplantte of niet snel genoeg. In de grotten zijn uitsluitend overblijfselen van volwassen dieren gevonden.


De jacht, het mislukken van de domesticatie en de introductie van [[Exoot|uitheemse dieren]], zoals geiten (die concurreerden met ''Myotragus'' voor hetzelfde voedsel), runderen, schapen (hiervoor werden de bossen gekapt om plaats te maken voor weilanden voor deze grazers), honden en varkens (die konden jagen op ''Myotragus'' nadat ze verwilderen), waren de waarschijnlijke redenen van het uitsterven van dit dier.
De jacht, het mislukken van de domesticatie en de introductie van gedomesticeerde [[Exoot|uitheemse dieren]] zoals geiten (die met ''Myotragus'' concurreerden om hetzelfde voedsel), runderen, paarden, ezels, varkens en schapen (en als gevolg daarvan de vernietiging van de bossen om weidegrond te creëren), honden (die mogelijk op ''Myotragus'' gejaagd hebben), zijn mogelijke oorzaken voor het uitsterven van dit ''Myotragus''.


== Externe links ==
== Externe links ==
* [http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelid=gi057ltk De Standaard - Evolutie maakt domme geit]
* [http://www.landenweb.net/mallorca/geschiedenis/ Landenweb.net - Mallorca - Geschiedenis]
* [http://www.landenweb.net/mallorca/geschiedenis/ Landenweb.net - Mallorca - Geschiedenis]
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?holding=npg&cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=14726622&dopt=Abstract Reduction of brain and sense organs in the fossil insular bovid Myotragus] (Engels)
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/query.fcgi?cmd=Retrieve&db=PubMed&list_uids=12450754&dopt=Abstract Molecular phylogeny and evolution of the extinct bovid Myotragus balearicus] (Engels)
* [https://web.archive.org/web/20051016034807/http://www.islandofminorca.info/Minorca%20files/chapter3/17.htm Prehistoric Minorca] (Engels)
* [https://web.archive.org/web/20051016034807/http://www.islandofminorca.info/Minorca%20files/chapter3/17.htm Prehistoric Minorca] (Engels)
* [http://www.uib.es/servei/comunicacio/sc/projectes/arxiu/nousprojectes/myotragus/myotraguscast.pdf ''Myotragus'': de "oveja" a "cabra" a causa del clima y la insularidad] (Spaans)
* [https://web.archive.org/web/20050819180857/http://www.ilustrados.com/publicaciones/EpyyZZpkkkSypnWWFv.php Introducción a la Prehistoria Balear] (Spaans)
* [https://web.archive.org/web/20050819180857/http://www.ilustrados.com/publicaciones/EpyyZZpkkkSypnWWFv.php Introducción a la Prehistoria Balear] (Spaans)
* [https://web.archive.org/web/20050318224557/http://weib.caib.es/Recursos/balears_abans_humans/ajuda_professor.PDF Les Balears abans dels humans] (Catalaans)


{{Appendix}}
=== Nieuws artikelen (''[[Diari de Balears]]'') ===
* [http://www.uib.es/premsa/maig00/dia-06/21137012.gif ''El parent actual més proper al Myotragus pot ser un bòvid de l'Àsia, seguns un estudi genètic'']{{dode link|datum=augustus 2017 |bot=InternetArchiveBot }} (Catalaans)
* [http://www.uib.es/premsa/maig00/dia-06/21136911.gif ''La UIB presenta el primer estudio del DNA del 'Myotragus' '']{{dode link|datum=augustus 2017 |bot=InternetArchiveBot }} (Spaans)
* [https://web.archive.org/web/20041113215711/http://www.uib.es/premsa/agost00/dia-03/21196709.gif ''El Myotragus podría haber tenido <<una percepción del mundo más visual que olfativa>>] (Spaans)
* [https://web.archive.org/web/20050302001854/http://www.uib.es/premsa/gener99/dia-18/106736.htm ''Descriuen per primera vegada el nadó d'un <<Myotragus balearicus>>''] (Catalaans)
* [https://web.archive.org/web/20050221032434/http://www.uib.es/premsa/octubre99/dia-21/166801.htm ''Científicos de la Autónoma aseguran que un cambio climático extinguió al Myotragus''] (Spaans)


⚫
[[Categorie:Uitgestorven evenhoevige]]
[[Categorie:Holhoornige]]
[[Categorie:Holhoornige]]
⚫
[[Categorie:Uitgestorven evenhoevige]]
[[Categorie:IUCN-status uitgestorven]]
[[Categorie:IUCN-status uitgestorven]]

Versie van 6 mrt 2021 22:39

Balearengeit
Status: Uitgestorven (3000 v.Chr.)
Reconstructie
Taxonomische indeling
Rijk:Animalia (Dieren)
Stam:Chordata (Chordadieren)
Klasse:Mammalia (Zoogdieren)
Orde:Artiodactyla (Evenhoevigen)
Familie:Bovidae (Holhoornigen)
Geslacht:Myotragus
Soort
Myotragus balearicus
Bate, 1909
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Balearengeit op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie
Zoogdieren

De Balearengeit (Myotragus balearicus) is een uitgestorven hoefdier uit de onderfamilie Caprinae. De geslachtsnaam Myotragus is gevormd uit de Oudgriekse woorden μυος (muos; muis) en τραγος (tragos; bok); balearicus is Latijn voor 'tot de Balearen behorend'.

Het dier heeft een Nederlandstalige naam maar wordt meestal Myotragus genoemd. Het leefde op de eilanden Majorca en Minorca totdat het ongeveer 5000 jaar geleden uitstierf. Genetisch onderzoek door de Universiteit Pompeu Fabra laat nu zien dat de "rare geit", zoals dit dier eerder werd omschreven, meer verwant was aan schapen dan aan geiten.

Kenmerken

Het eerste wat opvalt aan dit dier is de kop. De ogen zijn niet naar de zijkanten gericht, zoals dat het geval is bij bijna alle herbivoren, maar naar voren. Hierdoor had het dier stereoscopisch zicht. De onderkaak droeg snijtanden die bleven doorgroeien, zoals bij knaagdieren en haasachtigen, maar niet bij hoefdieren. De bovenkaak had geen snijtanden. De rest van de tanden waren kiezen en valse kiezen, aangepast aan het vermalen van vegetatie. De snuit was kort in vergelijking met de rest van de schedel, waardoor de vorm van de kop een beetje vergelijkbaar is met die van konijnen en hazen. Verder hadden beide geslachten twee hoorns boven op de kop. Mogelijk waren deze hoorns langer, maar hadden ze een korte hoornpit en een lange keratine hoorn. Er zijn schedels van Myotragus gevonden, maar geen complete hoorns.

Myotragus was ongeveer 50 centimeter hoog, en woog tussen de 50 en 70 kilo. De poten waren proportioneel korter dan in verwante en minder flexibele holhoornigen, wat ze niet erg snel maakte. Dat was geen serieus probleem, want op de eilanden waar ze leefden kwamen geen roofdieren voor, op roofvogels na, waarvoor ze zich mogelijk verscholen in de vegetatie. Op de schouders hadden deze dieren een uitgesproken bult, aangezien het achterste deel van de rug gebogen was. De poten hadden vier tenen, net zoals veel van de artiodactyla. De staart was lang in vergelijking met de rest van het lichaam.

Voedsel

De fossiele en subfossiele overblijfselen van de Balearengeit duiden erop dat dit dier, net als moderne geiten, een "browser" was en zich dus voedde met bladeren en twijgen van houtige gewassen. Het moet zich hebben gevoed met allerlei struiken en lage takken van de typische bomen uit een mediterraan klimaat, hoewel het een speciale voorkeur had voor de endemische Buxus balearica. De op Majorca en Minorca gevonden fossielen, alsmede de afwezigheid van grazende dieren, schijnen aan te duiden dat de Balearen voor de menselijke kolonisatie totaal door bossen werden bedekt, en dat er geen graslanden van enige betekenis bestonden. In deze leefomgeving zal Myotragus waarschijnlijk solitair of in kleine groepen geleefd hebben.[1]

Voortplanting

Er is niet veel bekend over het voortplantingsgedrag van deze soort. In 1999 is er een skelet van een pasgeboren exemplaar gevonden vlak bij Manacor in het noordoosten van Majorca. Het jong was relatief groot in verhouding tot de moeder, en mogelijk kon het al snel na de geboorte lopen en de moeder volgen. Het is waarschijnlijk dat het niet veel tijd nodig had om volwassen te worden, misschien maar een of twee jaar.

Het feit dat de soort nog steeds horens had kan erop wijzen dat de mannetjes deze gebruikten om te vechten voor het recht op vootplanting. Het ontbreken van seksuele dimorfie (verschil in uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes) doet vermoeden dat de soort niet polygaam was of tenminste niet in harems leefde. Gezien de korte lengte van de hoorns moeten deze dieren zich tijdens gevechten gericht hebben op elkaars flank in plaats van elkaars kop met hoorns (dat laatste is typisch voor grote holhoornigen).

Een mediterraan klimaat vertoont seizoenen, wat reden is om aan te nemen dat Myotragus een jaarlijks terugkerend paarseizoen had, maar het is onbekend in welke periode dit viel.

Ontstaan

De unieke kenmerken van de Balearengeit zijn het gevolg van een evolutieproces op eilanden, en een duidelijk voorbeeld van dwergvorming. Bij deze vorm van isolatie zijn holhoornigen geneigd om kleiner te worden (in tegenstelling tot knaagdieren en haasachtigen die juist groter worden, zoals gebeurd is bij Hypnomys, de reuzenslaapmuis die ook voorkwam in het leefgebied van Myotragus). Bovendien verliezen ze de angst en het vluchtgedrag voor roofdieren. Voorbeelden hiervan zijn het verlies van het vermogen om hard te lopen, het stereoscopisch zicht (bruikbaar om afstanden te schatten, maar minder om vijanden om je heen op te merken) en het kleiner worden van de hersenen, wat ook waargenomen is bij de Floresmens (Homo floresiensis), een uitgestorven kleine mensensoort op het eiland Flores in Indonesië.[2]

Analyses van DNA en de oudste fossielen (Plioceen) van het eiland Majorca (Myotragus pepgonellae) laten zien dat de Balearengeit, hoewel hij een "browser" is, oorspronkelijk afstamt van grazers. De soorten die het meest verwant zijn aan Myotragus zijn schaapachtigen, zoals de uitgestorven Nesogoral uit het Plio-Pleistoceen van Sardinië, de oude Gallogoral uit Frankrijk (mogelijk de continentale voorouder van Myotragus en Nesogoral), dieren van het geslacht Ovis (schapen) en de berggeiten van Centraal-Azië.[3] Een analyse van het complete mitochondriale genoom wees uit dat de dichtstbijzijnde levende verwant de takin (Budorcas taxicolor) is, en dat de twee soorten rond 7,1 miljoen jaar geleden van elkaar gescheiden zijn.[4][5] De laatste voorouder van zowel Myotragus als Nesogoral moet ongeveer 6 miljoen jaar geleden gearriveerd zijn op Majorca en Sardinië, in de tijd dat de Straat van Gibraltar gesloten was en de Middellandse Zee opgedroogd was op een aantal zoutmeren na. Na de opening van de zeedoorgang en de massale instroom van zeewater, raakten de populaties dieren op de nieuwe eilanden geïsoleerd. Door klimaatsverandering veranderde de subtropische vegetatie in een mediterrane vegetatie, waardoor Myotragus was gedwongen om zijn eetgedrag drastisch aan te passen, en andere tanden te ontwikkelen.

In het begin koloniseerde Myotragus alleen het eiland Majorca. Op Ibiza ontwikkelde zich een aparte fauna zonder landzoogdieren, waar vogels en vleermuizen de belangrijkste gewervelden waren, terwijl op Minorca een reuzenkonijn evolueerde dat dezelfde niche had als Myotragus op Majorca. Tijdens het dalen van het zeeniveau in de ijstijden werden Majorca en Minorca samen één eiland. Myotragus nam hierna de plaats in van de grote haasachtige van Minorca. Beide eilanden raakten weer geïsoleerd van elkaar tijdens het begin van het Holoceen.

Uitsterven

Verschillende dateringen laten zien dat de drie inheemse landzoogdieren van Majorca (Myotragus, Hypnomys en de reuzenspitsmuis Nesiosites) binnen korte tijd in dezelfde periode verdwenen, tijdens het derde millennium voor Christus.

Er is al lang discussie over de oorzaak van het uitsterven van Myotragus. Sommige wetenschappers zeggen dat klimaatsverandering de oorzaak is geweest, anderen dat de soort is uitgeroeid door de eerste menselijke bewoners van de Balearen. Beide opvattingen kunnen met bewijsmateriaal ondersteund worden, waardoor er nog geen eenduidig antwoord op de vraag is.

De overheersende theorie is dat het uitsterven werd veroorzaakt door menselijk toedoen. Met traditionele dateringsmethoden was de komst van de eerste mensen op de Balearen bepaald op 5000 v.Chr. of zelfs eerder, maar later onderzoek, met modernere methoden, geeft aan dat er voor 3000 v.Chr. geen mensen op de eilanden aanwezig waren. Die datering ligt erg dicht in de buurt van het uitsterven van de drie inheemse landzoogdieren.

De eerste kolonisten op de Balearen hadden een Neolithische cultuur, hoewel ze in grotten leefden, die er op de eiland veel zijn. In deze grotten zijn veel dierlijke botresten gevonden, vooral van Myotragus, met sporen van door mensen toegebrachte krassen en deuken. Verrassend is dat niet alle geiten dood in de grotten aankwamen, maar enige tijd in leven werden gehouden. Van veel waren de horens verwijderd, waarna de wonden weer genezen waren. Dit kan betekenen dat er gepoogd werd om ze als huisdieren te houden. Domesticatie is uiteindelijk mislukt, mogelijk doordat de soort zich in gevangenschap niet voortplantte of niet snel genoeg. In de grotten zijn uitsluitend overblijfselen van volwassen dieren gevonden.

De jacht, het mislukken van de domesticatie en de introductie van gedomesticeerde uitheemse dieren zoals geiten (die met Myotragus concurreerden om hetzelfde voedsel), runderen, paarden, ezels, varkens en schapen (en als gevolg daarvan de vernietiging van de bossen om weidegrond te creëren), honden (die mogelijk op Myotragus gejaagd hebben), zijn mogelijke oorzaken voor het uitsterven van dit Myotragus.

Externe links

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Balearengeit&oldid=58447105"