Grenspaal

Een grenspaal als grensmarkering, is een paal die de grens van een gebied (land, provincie, gemeente of eigendom) aangeeft. Als dit gebeurt door middel van een (gekapte) steen, spreekt men van een grenssteen.

Rijksgrenspalen[bewerken | brontekst bewerken]

Grenspalen worden geplaatst op het punt waar de rijksgrens een knik maakt. De locatie is exact vastgelegd in overeenkomsten. Voor de grens van Nederland met Pruisen/Duitsland is dit gebeurd tijdens het Congres van Wenen in 1815. Voor de grens tussen Nederland en België gebeurde dat voorlopig op 8 augustus 1839 en definitief bij het Verdrag van Maastricht in 1843. Van oudsher is vanaf de ene grenspaal de volgende al te zien, hoewel dat tegenwoordig vanwege bebouwing niet altijd meer het geval is. In principe moeten de grenspalen regelmatig worden geschouwd vanwege de burgemeester binnen wiens gemeentegrens ze staan. Van ieder schouw behoort een proces verbaal te worden opgemaakt. Alle palen en stenen zijn kadastraal bekend en beschreven. Sommige grenspalen zijn gemeentelijke monumenten.^[2]

Een grenspaal wordt niet altijd op de grens geplaatst. In het geval van een rivier bijvoorbeeld worden aan beide oevers grenspalen geplaatst met dezelfde nummering. De grens ligt dan precies tussen beide in. De grens tussen Duitsland en Nederland nabij Lobith, gevormd door de Rijn, is hier een voorbeeld van. Toch betekent een dubbele paal niet altijd dat de grens in het midden ligt. In 1818 werden bij de Neutraleweg ook dubbele palen geplaatst, maar de grens was de gehele weg die er tussen lag; de weg was hiermee een gemeenschappelijk bezit van Pruisen en Nederland.

Provinciegrenspaaltjes[bewerken | brontekst bewerken]

Er wordt getwijfeld aan de juistheid van het volgende gedeelte
Raadpleeg de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie, en pas na controle desgewenst het artikel aan.

Opgegeven reden: Bronloze aannames, voornamelijk vanuit 'Hollands' perspectief, grotendeels irrelevant.

Deze paaltjes (soms met wapen erop) herinneren aan een stukje eigen zeggingskracht, een bepaalde macht van de provincie. In het Romeinse Rijk was een provincie de aanduiding voor het machtsgebied van een consul of pretor. Nadat aan het einde van de middeleeuwen een einde was gekomen aan het bestaan van het leenmanschap, werd het rijk voor administratieve doeleinden verdeeld in provincies.

In de Nederlanden duikt de benaming voor het eerst op onder keizer Karel V. De hertogdommen Brabant, Limburg, Luxemburg, Gelre, de graafschappen Vlaanderen, Artois, Henegouwen, Holland, Zeeland, Namen, de heerlijkheid Mechelen, Friesland, Utrecht, Overijssel (met Drenthe, Lingen en Westerwolde), Groningen (met de Ommelanden), de steden en kastelen van Rijsel en de stad Doornik (met het Doornikse) vormden met elkaar de zeventien provinciën. Uit hun vertegenwoordigers werd het belangrijkste regeringslichaam, de Staten-Generaal samengesteld. Na de afzwering van de vorst en de vestiging van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden verstond men onder een provincie een landschap, dat niet alleen zich zelf bestuurde, maar dat ook deel had aan het bestuur van de Republiek. Die zeven waren Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Overijssel, Friesland en Groningen. Drenthe had zelfbestuur, maar nam geen deel aan het bestuur van de Republiek. Sinds 1798 werden onder het regime van de Fransen de provincies departementen genoemd, maar na de Franse tijd werd de oude naam hersteld en die bleef tot heden in gebruik.

Bekende grenspalen en grensstenen[bewerken | brontekst bewerken]

Grenspalen hebben vaak geleid tot sagen, zoals die van:

Andere bekende grenspalen:

Drielandenpunt
Zevenmarkensteen
Mussertpaal
Grensmarkering "Eigen Jagt van Z.K.H. Prins Frederik"

Toertochten[bewerken | brontekst bewerken]

Er is sinds 2020 een toertocht langs de grenspalen tussen Nederland en België. Die heet de Grenspalenklassieker en wordt georganiseerd door Bram Tankink en Jos van Emden. Er is een tocht in Limburg (Nederlandse provincie), Brabant en Zeeland ook is er een extreme editie t/m 2022 was dat tussen Grenspaal 1drielandenpunt en Grenspaal 369Cadzand. in 2021 was de extreme paal 1- naar paal 369 en in 2022 andersom. In 2023 werd de extreme een tocht in Limburg 500 km in 2 dagen genoemd Episch Limburg.

Fotogalerij[bewerken | brontekst bewerken]

Grenspaal op de grens van het vroegere Pruisen (Oostkantons) en België
Moderne grenspaal op de grens van het oude Romeinse Rijk bij Werkhoven
Grenspaal 219 (Belgisch-Nederlandse grens), noordelijkste punt van België
Gp121 voor Oberpallen (L) en Tontelange (B)
Grenspaal Nederland-Duitsland (oude grens Gelder-Munster)
Grenspaal in Delft
Grenspaal 53 is de grenspaal tussen Nederland, Vlaanderen en Wallonië
Grensafbakening bij Diemen
De grenspaal tussen Obdam en Hensbroek
Grenspaal bij Vreeswijk aan het water op Vuurgevecht aan de Vaartsche Rijn bij Vreeswijk tussen de troepen van de stadhouder (links) en de Utrechtse patriotten (rechts), 9/5/1787. Verguld glas (verre églomisé), Jonas Zeuner, Rijksmuseum Amsterdam.