Alta Velocidad Española

AVE logo

Overzicht met in gebruik zijnde en geplande lijnen met jaar van ingebruikname, 2023

Alta Velocidad Española, afgekort AVE, is een hogesnelheidstreindienst in Spanje met snelheden tot 310 km/h van de Spaanse nationale spoorwegmaatschappij Renfe. Wereldwijd vormt het Spaanse AVE het op een na langste netwerk van hogesnelheidslijnen (HSL), na China. Sinds juni 2013 heeft Spanje meer hogesnelheidslijnen dan de voormalige Europese koploper Frankrijk.

De Spaanse hogesnelheidslijnen zijn eigendom van en worden uitgebaat door Adif (Administrador De Infraestructuras Ferroviarias). Op hetzelfde netwerk worden enkele andere producten aangeboden aan hoge (Avant, Alvia) en middelhoge snelheid (Altaria, Trenhotel, tot 200 km/h). Avant-treinen rijden net als de AVE aan hoge snelheid, maar doen dit op kortere (medium) afstand. Alvia-treinen rijden met een maximumsnelheid van 250 km/h op het hogesnelheidsnet, maar kunnen daarnaast op het reguliere Spaanse breedspoor rijden.

De eerste AVE-dienst werd geïntroduceerd in 1992, tussen Madrid en Sevilla. In tegenstelling tot de rest van het Spaanse spoornetwerk, dat het bredere Iberisch breedspoor (1668 mm) gebruikt, werden de hogesnelheidslijnen aangelegd met normaalspoor (1435 mm). De stabiliteitsvoordelen van breedspoor bij hogere snelheden werden minder belangrijk geacht dan de voordelen om aan te kunnen sluiten op het Europese hogesnelheidsnet op normaalspoor.

AVE verwijst zowel naar de treindienst zelf als naar het onderdeel van de Spaanse nationale spoorwegmaatschappij Renfe Operadora dat de hogesnelheidstreinen exploiteert. Naast de Spaanse vertaling van "Spaanse hoge snelheid" is het ook een woordspeling op het woord ave, dat "vogel" betekent.

Lijnen

Hogesnelheidslijnen in Spanje. Uitzondering (dunne lijn) Zaragoza - Huesca is een aangepast traject waar normaalspoor hogesnelheidstreinen rijden, maar ook breedspoortreinen. Status november 2023

Madrid – Sevilla

Zie Hogesnelheidslijn Madrid - Sevilla voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

AVE S-100 Eerste generatie Spaanse Hogesnelheidstrein

AVE-treinstel Talgo 350

De wereldtentoonstelling van 1992 in Sevilla was de aanleiding voor Spanje om mee te doen met het Europese hogesnelheidsnet. De RENFE bouwde een verbinding tussen hoofdstad Madrid en Sevilla van 574 kilometer lang. De spoorweg werd in 1992 geopend. Doorgaande treinen leggen de afstand af in 2 uur en 15 minuten.

Córdoba - Málaga

De bestaande lijn Madrid – Sevilla is op 23 december 2007 uitgebreid met een tak van Córdoba naar Málaga.

Sevilla - Granada - Almeria

De verbinding tussen Antequera, gelegen langs de lijn Sevilla - Malaga, en Granada is in juni 2019 geopend. Deze verbinding wordt op termijn verlengd tot Almeria.

De hogesnelheidslijndeel Sevilla - Antequera (met haltes bij Aeropuerto San Pablo de Sevilla en Osuna) was in aanbouw, vanaf 2005, en was gedeeltelijk voltooid. De werkzaamheden werden in 2011 stilgelegd wegens gebrek aan financiering. Om in de tussentijd een snellere verbinding te bieden werd besloten een verbindingsboog aan te leggen bij Almodóvar del Río tussen de Córdoba - Sevilla en de Córdoba - Málaga hogesnelheidslijnen. Dit vermijdt het tijdrovend keren in Córdoba van de hogesnelheidstreinen tussen Sevilla en Málaga. Het levert een tijdwinst op van 20 minuten.

Madrid – Barcelona

Zie Hogesnelheidslijn Madrid - Barcelona voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Siemens Velaro-S-103 treinstel voor de AVE

Treinstel type S102 tussen Lerida en Camp de Tarragona

In 2008 werd het Spaanse hogesnelheidsnet uitgebreid met de lijn Madrid Atocha – Barcelona. De gehele lijn is 625 kilometer lang. Tussen Madrid en Barcelona werd de reistijd verkort van ruim 6 uur naar 2,5 uur. De AVE beconcurreert daarmee de hoogfrequente vliegverbindingen Madrid-Barcelona. Het materieel heeft een maximale dienstsnelheid van 350 km/h, maar in 2007 werd aangekondigd dat de snelheid van de AVE 300 km/h zou bedragen op alle nieuwe conforme lijnen. In 2011 werd de maximumsnelheid op bepaalde delen verhoogd naar 310 km/h.

Er wordt een aansluittraject gebouwd zodat treinen van de hogesnelheidslijn Madrid - Barcelona aan te kunnen sluiten op het tunneltraject door Madrid. Dit zou bijvoorbeeld een rechtstreekse hogesnelheidsverbinding Ourense - Barcelona, zonder spoorwijdte omwisseling, mogelijk maken.

Barcelona – Perpignan

Frankrijk - Spanje hogesnelheidsdiensten

Sinds 17 februari 2009 is de hogesnelheidslijn Perpignan - Figueres gebouwd en gereed voor gebruik. Vanaf december 2010 waren de twee oorspronkelijke TGV-diensten, die voorheen eindigden in Perpignan, doorgetrokken naar Figueres, vanwaar er een aansluiting op het Iberisch breedspoornet was richting Barcelona. Ook startte in december 2010 doorgaand goederenvervoer tussen Barcelona via Figueres naar Frankrijk. Het internationale gedeelte van de lijn, tussen Perpignan en Figueres, met onder meer de Perthustunnel, werd eerder al afgewerkt in februari 2008. Het ontbrak aan een aansluiting op het Spaanse spoorwegnet naar het station van Figueres: pas op 15 december 2010 was de aansluiting in Vilafant klaar.

Op 8 januari 2013 werd de hogesnelheidslijn tussen Barcelona Sants en Figueres officieel geopend, maar er waren nog geen doorgaande treindiensten en internationale reizigers moesten in Figueres overstappen. Na aanloop en materieelgoedkeuringsproblemen is in een SNCF/RENFE samenwerkingsverband een internationale treindienst opgestart met initieel vijf treinen op 15 december 2013.

• Madrid - Barcelona ** Perpignan - Béziers - Montpellier - Nîmes - Avignon TGV - Aix-en-Provence - Marseille. (AVE)
• Barcelona ** Perpignan - Narbonne - Montpellier - Nîmes - Paris (TGV Duplex)
• Barcelona ** Perpignan - Narbonne - Montpellier - Nîmes - Valence TGV - Paris (TGV duplex)
• Barcelona ** Perpignan - Carcassonne - Toulouse (AVE)
• Barcelona ** Perpignan - Narbonne - Montpellier - Nîmes - Valence TGV - Lyon (AVE)

De treinen stoppen in Figueres Vilafant en Girona.

De AVE trein uit Marseille rijdt als enige door naar Madrid. Alle AVE treinen van/naar Figueres hebben ofwel Barcelona of Madrid als eindbestemming. Voor dienstregelingsjaar 2014 zijn 1,85 miljoen reizigers vervoerd in Frankrijk/Spanje hogesnelheidstreinen, waarvan 800.000 internationale reizigers (deze treinen worden ook gebruikt voor binnenlandse reizen). 200.000 reizigers voor de verbinding Parijs - Barcelona. Sinds 15 december 2013 zijn er directe treinen Barcelona - Paris, Madrid - Marseille, Barcelona - Lyon en Barcelona - Toulouse.

Tussen het Franse Montpellier en Perpignan ontbreekt nog een hogesnelheidslijn. De bouw van de hogesnelheidslijn Nîmes - Montpellier is gestart in 2013 en werd afgewerkt in 2017. Voordien bedroeg de reistijd tussen Nîmes en Perpignan ongeveer twee uur en de snelste reistijd via de bestaande hogesnelheidslijnen tussen Parijs en Perpignan was voordien vijf uur. De reistijd tussen Perpignan en Barcelona zonder stops zou 45 minuten zijn in plaats van 1:20 uur met twee stops.

Tussen Mollet en station Barcelona Sants is de HSL voltooid met een nieuw spoortunnel in de binnenstad van Barcelona. Er wordt een groot nieuw station in de wijk La Sagrera gebouwd dat in 2023 afgewerkt zou zijn.

Covid-19

In zowel Frankrijk als in Spanje waren er in begin 2020 veel reisbeperkingen, grenssluitingen en het internationaal reizen was alleen beperkt mogelijk voor hoog dringende reden. De internationale treinen werden daarom tijdelijk opgeheven. Vanaf 1 juli 2020 reden de treindiensten Barcelona - Parijs en Barcelona - Marseille weer. Vanaf 31 augustus 2020 werd de Barcelona - Marseille treindienst opgeheven en vervangen door de treindienst Barcelona - Lyon. De verbinding Toulouse - Barcelona wordt definitief opgeheven.

Doorgang voor goederentreinen vanaf december 2010

Normaalsporige goederentreinen konden vanaf 19 december 2010 de haven van Barcelona bereiken, door gebruik te maken van gedeeltes van de hogesnelheidslijn en driesporige trajecten (breed- en normaalspoor). De goederentreinen gebruiken de volgende trajecten:

• Perpignan – Figueres-Vilafant: HSL
• Figueres-Vilafant – Aansluiting op de breedspoorlijn Portbou - Barcelona te Vilamalla. (driesporig)
• Figueres – Girona: driesporig traject. HSL in bouw
• Girona – Mollet: HSL (ten zuiden van Girona is er een aansluiting naar de HSL, Girona krijgt een eigen HSL station). Bij Montmeló was er een kort stuk waar de HSL niet klaar was en de goederentreinen werden omgeleid via een driesporig traject.
• Mollet – Barcelona haven: Driesporig traject via de noordelijke ringlijn om via de westkant van Barcelona de haven te bereiken. Bij het laatste gedeelte wordt er via de Madrid – Barcelona HSL gereden.

Madrid – Valladolid en verder naar het noorden

Viaduct Arroyo del Valle

Een hogesnelheidslijn tussen Madrid-Chamartín en Valladolid is op 22 december 2007 in dienst genomen. Deze lijn gebruikt een ruim 28 kilometer lange tunnel onder de Sierra de Guadarrama.

Er is een station aan de hogesnelheidslijn om de stad Segovia te bedienen. De klassieke spoorlijn Madrid – Segovia met eigen stations blijft in gebruik voor lokale treinen (Regionales). In het HSL station zijn er twee eilandperrons. De middensporen worden bij rustige momenten in de dienstregeling gebruikt als opstelspoor voor treinmaterieel.

Op 29 september 2015 is de verlenging van Valladolid naar Palencia en León geopend. Er zijn delen van deze uitbreidingen waar maar één spoor aangelegd wordt om de bouw- en exploitatiekosten te beperken. Wel is de ruwbouw ingericht voor twee sporen. Vanaf Palencia wordt aan een aftakking naar Santander gebouwd. Vanaf Venta de Baños is een aftakking die gaat aansluiten op het Baskische Y project.

Bij Valladodid wordt het station gebruikt bij zowel lokale treinen en hogesnelheidstreinen. Er wordt wel een omleidingsroute aangelegd voor het goederenvervoer. Ook bij het station Palencia kunnen zowel hogesnelheidstreinen als lokale breedspoortreinen halteren. In beide steden zou een aparte hogesnelheidslijn te veel kosten vanwege de benodigde spoortunnels.

Op 22 juli 2022 is de hogesnelheidslijn tot Burgos geopend.

Op 30 november 2023 is de Pajares spoortunnel door het Cantabrisch Gebergte geopend om de reistijd naar Oviedo en Gijón te verkorten. De maximumsnelheid in de tunnel is 250 km/u. De andere delen van de spoorlijn León - Oviedo zullen omgebouwd worden met een maximum van 200 km/u. De treinen kunnen tot de noordkant van de tunnel op normaalspoor rijden. Daar is een omsporingsinstallatie. Een van de twee sporen in de tunnel is uitgerust met gemengd (normaal en breed) spoor en het ander spoor is breedspoor maar met de ombouwmogelijkheid tot normaalspoor. Tussen de de tunnel en León is het mogelijk door een combinatie van gemengd spoor en gescheiden sporen op zowel normaal- als breedspoor te rijden.

Baskische Y

De "Baskische Y" moet de Baskische hoofdsteden Vitoria-Gasteiz, Bilbao en Donostia-San Sebastian verbinden. Dit laatste tracé is echter door de ETA als omstreden bestempeld, waardoor inmiddels verschillende aanslagen hebben plaatsgevonden. Deze aanslagen richtten zich zowel op de lijn in aanbouw als op bij de aanleg betrokken bedrijven en hun directieleden. De lijn vanuit Valladolid en Burgos zal via Vitoria-Gasteiz worden doorgetrokken naar San Sebastian. Halverwege tussen Vitoria-Gasteiz en San Sebastian wordt een aftakking naar Bilbao voorzien. De ingebruikname van de lijn Vitoria-Gasteiz - San Sebastian wordt voorzien in 2019.

Noordwestelijke corridor

Madrid - Ourense

Er is een verbinding van de lijn Madrid - Valladolid (bij Olmedo) naar de "Atlantische corridor" bij Ourense.

De aansluiting van Olmedo naar Medina del Campo is op 10 april 2008 in dienst genomen. Deze aansluiting hergebruikt het tracé van de oude lijn Madrid – Medina via Segovia. Deze aansluiting is vervangen door een nieuwe hogesnelheidslijn richting Ourense, sinds 17 december 2015 geopend tot Zamora. De lijn is ten zuiden van Medina voorzien van een AVE dat Medina bedient. Het traject tussen Zamora en Ourense gaat door bergachtig terrein met veel infrastructuurwerken. Op 21 december 2021 is de hele verbinding naar Ourense geopend. Het deel naar het station van Ourense is grotendeels ondertunneld, terwijl de rivier Rio Miño met een brug wordt overgestoken.

Atlantische corridor

Op 11 december 2011 is de hogesnelheidslijn Ourense – Santiago de Compostella geopend. Deze lijn wordt bediend door lokale hogesnelheidstreinen en doorgaande Alvia-treinen vanuit Madrid. De aansluitende spoorlijn naar A Coruña is gemoderniseerd en heeft een nieuw tracé maar is geen hogesnelheidslijn. Op 18 april 2015 is een nieuwe spoorlijn tussen Santiago en Vigo geopend. Tussen Vigo, Santiago en A Coruña zijn de lokale spoorlijnen opgeheven. Alleen tussen Ourense en Santiago blijft de lokale lijn in dienst voor de bediening van de lokale stations. Deze nieuwe spoorlijnen tussen Vigo, Santiago, Ourense en A Coruña zijn aangelegd met breedspoor, maar zullen omgebouwd worden naar normaalspoor nadat de hogesnelheidslijn van Madrid tot Ourense in dienst komt. Voorlopig eindigen de normaalspoor treinen in Ourense op een kopspoor en wordt er overgestapt. In de buurt van het station Taboadela worden de Alvia treinen door middel van een omsporingsinstallatie omgespoord naar breedspoor om na een traject van ongeveer 14 kilometer op gemengd breed- en normaalspoor aan te komen in Ourense. Er is in Ourense zelf geen omsporingsinstallatie aanwezig.

Madrid – Valencia / Alicante-Murcia-Almería ('Levant')

Een hogesnelheidslijn tussen Madrid-Atocha en Valencia is op 12 december 2010 in dienst genomen. Deze lijn takt even ten zuiden van Madrid af van de lijn naar Sevilla en heeft een station in Cuenca waarna het nog een station heeft in Albacete, genaamd Albacete-Los Llanos. Hier gaan de AVE's vanaf 2021 door over de nieuwe hogesnelheidslijn naar Alicante en Murcia. Er wordt gewerkt aan een verlenging van deze HSL-verbinding tussen Murcia en Almeria.

Op 1 juli 2022 is de Madrileense HSL tunnel en aansluitend parallel traject tot de HSL afsplitsing naar de Levant (Valencia / Alicante / Murcia), geopend. [1]. Deze spoorverbinding wordt voorlopig uitsluitend gebruikt door de HSL treinen van en naar Valencia / Alicante / Murcia, die allemaal doorrijden tot het station Madrid-Chamartín-Clara Campoamor. Sommige treinen rijden door over de HSL sporen door naar bestemmingen in het noorden van Spanje. Doordat er de tunnelsporen vanuit station Atocha nog geen perrons aanwezig zijn kunnen doorgaande treinen er nog niet halteren. Tot 1 juli 2022 was Atocha al wel het eindpunt van alle treinen afkomstig van de Levant hogesnelheidslijn.

Barcelona – Valencia - Alicante - Murcia - Almeria

Alvia treinen, die zowel op breedspoor als op normaalspoor kunnen rijden, worden ingezet op de Middellandse Zee corridor (station Figueras-Vilafant) – Barcelona – Alicante. Alleen op de hogesnelheidslijn tussen Figueras en de afsplitsing bij het station Camp de Taragona kunnen deze treinen hun topsnelheid van 250km/u halen. De maximumsnelheid tussen Camp de Taragona en Valencia, is 200 km/u, op een paar lokale uitzonderingen na. De dienst wordt door de divisie Larga Distancia van Renfe uitgevoerd onder de naam Euromed. Tussen Alicante en La Encina wordt een normaalspoor hogesnelheidslijn aangelegd die bij La Encina aansluit op de bestaande hogesnelheidslijn Madrid - Alicante. Van de hogesnelheidslijn Madrid - Alicante is er een aftakkende hogesnelheidslijn naar Murcia. Die zal verlengd worden naar Almeria. De voormalig verbinding Lorca - Almeria via Guadix werd in 1985 opgeheven. De AVE treinen uit Madrid en de Euromed treinen eindigen in Murcia in een ondergronds normaalspoor station onder het bestaand bovengronds breedspoor station. Van Murcia tot Oriheula is de spoorlijn gemoderniseerd met een breedspoor en een normaal spoor naast elkaar. Vanaf Oriheula heeft de normaalsporige hogesnelheidslijn zijn eigen route met een maximumsnelheid van 220 km/u tot de aansluiting op de Madrid - Alicante hogesnelheidslijn. Sommige hogesnelheidstreinen van Murcia naar Madrid, bedienen ook het station van Alicante om aldaar te keren. Er zijn twee haltes aan de hogesnelheidslijn van/naar Murcia: Orihuela en Elche AV/Elx AV. Beide haltes worden voorlopig bediend door alle hogesnelheidstreinen.

Sectie Barcelona – Valencia

Deze spoorlijn is gemoderniseerd en de toegelaten snelheid is verhoogd naar 200km/u maar blijft voorlopig breedspoor. De oude route via Tortosa is kort gesloten en vervangen door een zijtak. Vanuit het HSL station Camp Taragona is een hogesnelheidsaansluiting aangelegd (met een maximumsnelheid van 200 km/u) met een aansluiting op de klassieke spoorlijn halverwege tussen L´Hospitalet de l´Infant en Calafat, een dorp in de gemeente L'Ametlla de Mar. Er zijn langs deze hogesnelheidslijn twee stations aangelegd voor lokale treinen: Cambrils en l'Hospitalet de l'Infant. Lokale breedspoortreinen bereiken deze station via een aansluitboog bij Vila Seca. Er is een tunnel van bijna 2 kilometer onder een heuvel langs de kust. De totale lengte van deze hogesnelheidslijn is ongeveer 44 kilometer.

Doorgaande hogesnelheidsverbindingen in Madrid

Net als in Frankrijk bij Parijs rijden er treinen die de verschillende hogesnelheidslijnen vanuit Madrid met elkaar verbinden. Dit is eerst nog op beperkte schaal. Zo zijn er twee treinen per dag in beide richtingen tussen Sevilla en Barcelona en tussen Malaga en Barcelona. Deze treinen passeren Madrid zonder te stoppen. De treindelen voor Sevilla en Malaga worden gesplitst of gecombineerd in Córdoba. Door gebruik te maken van een nieuwe verbindingsboog tussen de lijnen Madrid – Valencia en Madrid – Sevilla is een nieuwe rechtstreekse trein tussen Valencia en Sevilla ingevoerd.

In Madrid zijn beide HSL-stations Atocha en Chamartín met elkaar verbonden sinds 1 juli 2022 door een nieuwe spoortunnel voor normaalspoor. Hiermee kunnen meer doorgaande hogesnelheidsverbindingen aangeboden worden. De twee andere noord-zuidtunnels zijn bovendien nodig voor het gestaag uitbreidende voorstadsnet, de Cercanías Madrid. Deze nieuwe spoortunnel is een verlenging van de HSL uit Valladolid tot de splitsing van de HSL naar Sevilla en Valencia. De bestaande normaalsporige sporen aan de oostzijde van station Chamartin (vanaf spoor 16) zijn aangesloten op de nieuwe spoortunnel. Deze tunnel komt in station Atocha uit op een nieuw ondergronds stationsgedeelte ten westen van de bestaande HSL bovengrondse kopsporen. Vandaar werd een nieuwe spoorlijn aangelegd aan de westkant de al bestaande HSL sporen tot bij de splitsing van de HSL lijnen naar Sevilla en Valencia. Dit is een viersporig traject van 24 kilometer. Er is geen aansluiting met de HSL naar Barcelona die zijn eigen toegangssporen heeft binnen station Atocha. Op 1 juli 2022 werd de spoorverbinding geopend. Voorlopig zullen doorgaande hogesnelheidstreinen niet kunnen stoppen in Atocha, omdat er nog geen perrons zijn aan de nieuwe verbinding.

Geplande uitbreidingen

Hogesnelheidslijnen en aangepaste lijnen in Spanje. (Situatie eind 2016)

Plaatsen waar HSL omgespoord kunnen worden tussen breed- en normaalspoor v.v.

Er zijn volop plannen om het Spaanse hogesnelheidsnet, met behulp van Europese subsidies, sterk uit te breiden. Feitelijk moet het AVE-net de bestaande spoorlijnen over lange afstanden gaan vervangen.

In de toekomst zal Spanje, naast via Figueres-Perpignan, ook via Vitoria-Gasteiz een hogesnelheidsverbinding met Frankrijk krijgen.

Op lange termijn is er langs Franse zijde een nieuwe hogesnelheidslijn tussen Perpignan en Montpellier (LGV Méditerranée) gepland. De TGV's rijden van Montpellier tot Perpignan over bestaand spoor. Van de aanleg van een spoorlijn tussen Perpignan en Montpellier, is alleen het deel Montpellier - Béziers is goedgekeurd en gefinancierd.

Externe links

• (es) Officiële website
• (es) Niet-officiële website
• (ca) Trenscat.com - AVE-trajecten in Catalonië
• (en) rapport Europese commissie

Bronnen, noten en/of referenties

· ·

Treincategorieën van RENFE

AVE · Altaria · Avant · Alvia · Alaris · Euromed · Talgo · Arco · Media Distancia · Trenhotel · Estrella · Cercanías

· ·

Hogesnelheidslijnen

· ·

Hogesnelheidstreinen

Mediabestanden

Zie de categorie Alta Velocidad Española van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.