Johan Sickinghe (1495-1572)
| Johan Sickinghe | ||||
|---|---|---|---|---|
| Algemene informatie | ||||
| Geboren | circa 1495/1505 | |||
| Geboorteplaats | Groningen | |||
| Overleden | 1572 | |||
| Overlijdensplaats | Groningen | |||
| Politieke functies | ||||
| 1536 | Drost der beide Oldambten | |||
| 1539, 1542-1543 1546-1547, 1550-1551, 1554-1555, 1558-1559, 1562-1563 |
Burgemeester van Groningen | |||
| 1540, 1541, 1544, 1545 1548-1549, 1552-1553, 1556, 1560-1561, 1564 |
Hoofdman van Groningen | |||
| ||||
Johan Sickinghe (Groningen, circa 1495/1505 - Groningen, 1572) was een Nederlands politicus, burgemeester en hoofdman van Groningen.
Leven[bewerken | brontekst bewerken]
Sickinghe, telg van het Groninger adellijke geslacht Sickinghe, werd omstreeks 1500 geboren. Zijn vader, Peter Sickinghe (1455-1532) was burgemeester van de stad Groningen en een beroemd staatsman. Zijn moeder was Wennechien (heer)Alma, dochter van Redmer Alma.
Hij studeerde In 1512 aan de Universiteit van Keulen. Hier volgde hij in 1539 een aanvullend semester. Daarnaast studeerde hij aan de Universiteit van Orléans[1] Vanaf 1523 voerde hij een doctorstitel en was hij Procurator van de Germaanse natie te Orléans.[2]
Wegens een (financieel) conflict tussen zijn vader en het stadsbestuur van Groningen, aangewakkerd door de machtsbeluste stadhouder Jasper van Marwijck (†1555), werd Johan op 3 februari 1528 samen met twee anderen op de markt opgepakt en in een kerker vastgezet. Ze kregen drie dagen de tijd om het geld te regelen, 'off se mochten van oren hals komen'. Het bedrag werd uiteindelijk door vrienden van Johan betaald.
,_burgemeester_en_hoofdman_van_Groningen,_uitgelicht_bij_de_intocht_van_Maria_van_Hongarije_te_Groningen,_20_juni_1545.jpg)
Sickinghe trouwde met Anna Gysens (Chiesens); dochter van Harm en N. de Coninck. Samen kregen zij zes kinderen te weten Trude, jonker Harmen Sickinghe (overl. vóór 1606), Feijo II Sickinghe (1546-1579), Wennechien, Hoicke en Pieter Sickinghe (†1578), kapitein en drost van Harlingen, grietman van het Barradeel. Johan Sickinghe was de grootvader van de landedelman en redger te Warffum jr. Johan Sickinghe (1576-1652).
In 1560 kocht hij de Warffumborg in Noord-Groningen, ten zuiden van Warffum. Deze borg werd tot 1683 door leden van het geslacht Sickinghe bewoond. In 1567 verkochten de abt, de priorin en de conventslieden te Selwerd de redgerrechten in het kerspel te Zuidwolde en te Beijum aan Dr. Johan Sickinghe.[3] Na zijn overlijden kocht zijn weduwe in 1576 borg Ungersma en in datzelfde jaar droegen Wolter Huinge en Anna Rengers te Uithuizermeeden een aandeel in de collatie van de Catharina-prebende te Usquert aan haar over. In 1577 woonde zij te Groningen alwaar zij onderdak verleende aan de door de stad Groningen gevangen genomen zoons Harmen en Feijo.
Werk[bewerken | brontekst bewerken]
Als burgemeester en hoofdman van Groningen[bewerken | brontekst bewerken]
Zijn ambtelijke werkzaamheden begon Sickinghe als drost der beide Oldambten in 1536. In 1539 werd hij burgemeester van de stad Groningen en tussen dat jaar en 1564 trad hij uiteindelijk beurtelings op als hoofdman en burgemeester van de stad. Zo was hij in de jaren 1542-1543, 1546-1547, 1550-1551, 1554-1555, 1558-1559 en van 1562 tot 1563 burgemeester van de stad.[4] Hij was hoofdman in de jaren 1540-1541, 1544-1545, 1548-1549, 1552-1553, 1556, 1560-1561 en 1564.
In 1530 werd Maria van Oostenrijk (1505-1558), koningin-weduwe van Hongarije door haar broer Keizer Karel V aangesteld als landvoogdes van de Nederlanden. Op 20 juni 1545 kwam koningin Maria de Herepoort van Groningen binnen met een groot gevolg. Willem van Oranje (1533-1584) vergezelde haar als page en Johan Sickinga (Sickinghe) liep mee als Hoofdman van Groningen. De burgemeesters en de twaalf raadsheren traden haar tegemoet en boden haar op een kussen een sleutel van de stad aan.[5]
In 1550 is speelt Johan een hoofdrol in de geschillen tussen Emden en de stad Groningen over het gebruik van de Scholbalg. Sickinghe stuurt een gezantschap bestaande uit de raadsheren Albert Coenders en Micheal Eelts en syndicus dr. Herman Abbring naar het Hof te Brussel inzake de Emder voorbijvaart, het leggen van zeetonnen in de Scholbalg en de kwestie-Cornelis van Leiden.[6] Op 18 april 1551 ontvangt de Groningse stadsschrijver Johannes Voghet een brief van de rijke Oostfriese burgemeester en drost van Emden, Johan Braemsche, met daarin het verzoek navraag te doen naar een mogelijke verandering in het standpunt van burgemeester dr. Johan Sickinghe in de zaak van de Emder voorbijvaart.[7]
Volgens een akte uit 15 september 1553 verklaart Geert Hartgers ten overstaan van Johan Sickinge, hoofdman van Stad en Ommelanden van Groningen, dat burgemeesters en raad van Groningen hem toegestaan hebben om buiten de Poelepoort een afwatering onder de straat door aan te leggen en te onderhouden ten behoeve van zijn 26 kamers, en dat hij daarmee de stad ontslaat van alle aanspraken die hij op haar mocht hebben vanwege het afgraven van zijn land buiten de Poelepoort, 19 september 1553.[8] In 1555 was de magistraat van Groningen druk bezig met de aanleg van een rondeel nabij de Heerepoort. Burgemeester Johan Sickinghe liet speciaal voor dit project een model "van grauwe steen gemaket" van de rondeel van Antwerpen overkomen.
Dr. Johan Sickinghe was een invloedrijk regent en maakte meermaals deel uit van de gezantschappen naar de stadhouder en de centrale regering te Brussel. Zo werd hij in 1551 gezonden naar de stadhouder graaf van Arenberg Jan van Ligne (1525-1568). Sickinghe was in 1555 vertegenwoordiger van Stad en Lande bij de machtsoverdracht van Keizer Karel V (1500-1558), voor die tijd een zeer ongewone en opzienbarende daad.[9] In 1559 werd hij samen met Edzard Rengers (1498-1580) naar Gent gestuurd.[10] Voor de reis ontvingen Sickinghe en Rengers een vergoeding van 400 daalders.[11] Zij waren in Gent aanwezig bij de vergadering der Algemene Staten, belegd door Filips II van Spanje (1527-1598) vóór zijn vertrek naar Spanje.
Bij de troonsafstand van Karel V te Brussel[bewerken | brontekst bewerken]
Op vrijdag 18 oktober 1555 vertrok een zestal aanzienlijke heren met een gevolg van 16 dienaren richting Brussel om getuige te zijn van de machtsoverdracht van Karel V aan Philips II.[12] Als gedeputeerden waren door Stad en Ommelanden uitgekozen; 'de hooggeleerde, erntfeste, erbaren ende vrommen' burgemeester Dr. Johan Sickinghe, de raadsheer Sasscher van Heringa, de jonker Johan van Ewsum, Aepke Onsta, Coppen Jarges en Egbert Altinck als secretaris.
De Groninger gezanten hadden de secretaris Altinck vanuit Antwerpen vooruit gestuurd om te zorgen voor alle nodige faciliteiten. Hotels waren voor die tijd nog ongewoon dus werd een huis aan de oosterzijde van de Grote Markt geregeld. Wigle van Aytta, President van de Raad (en destijds bevriend met jonker mr. Idzard van Sickingha), werd op de hoogte gesteld van de komst van de afgevaardigden. Deze was verheugd en kort daarop werd ook de stadhouder van Aremberg in kennis gesteld.
De reis duurde uiteindelijk 7 dagen en op donderdag 24 oktober kwam het gezelschap 's-avonds laat in Brussel aan. De ochtend erop vertrokken zij om 7 uur en gingen zij eerst langs bij de stadhouder. Deze heette hen welkom en bood aan, 'hun in alles veel mogelijk van dienst te zijn'. Vervolgens arriveerden zij rond 3 uur 's-middags bij het Paleis op de Koudenberg. Hier werden zij vervolgens door de kapel heen naar de grote zaal begeleid. Keizer Karel V zat tijdens de ceremonie onder een troonhemel tegenover de afgevaardigden. Na de ceremonie waren de gezanten uit Groningen 's-avonds welkom bij de stadhouder Aremberg. De volgende dag gingen de heren, waaronder Johan Sickinghe, wederom naar het paleis om hier een eed te ontvangen en af te leggen aan Koning Filips. Dit geschiedde in het bijzijn van de Ridders in de Orde van het Guldenvlies, de stadhouder Aremberg nam het woord namens de Groningers en West-Friezen. De Keizer schudde alle gedeputeerden een hand, een bijzonderheid. De volgende ochtend spraken de afgevaardigden, waaronder Sickinghe, met de stadhouder over enkele lopende kwesties in Groningen. Zo spraken zij met hem over het stapelrecht en het proces tussen Groningen en de Dam. Ook ging men langs bij de President om te te spreken over de Scholbalch, het vaarwater tussen Ameland en Schiermonnikoog en daarnaast nog enkele andere punten van (kleiner) belang. Na de kopieën van de eed te hebben ontvangen begon het gezelschap op 2 november aan haar terugreis richting Groningen.
Commissies en de Ommelanden[bewerken | brontekst bewerken]
Sickinghe had daarnaast zitting in verschillende commissies waaronder in de commissie tot bescherming van de Dollardijken in 1549. Volgens een acte van stadhouder, hoofdmannen, burgers en de raad der stad Groningen worden Johan Sickinghe, Edzard Rengers, Albert Rolteman en Johan ten Holte aangesteld om maatregelen te nemen tegen de overstromingen van de Dollard en de Eems.[13]
In de voortdurende strijd tussen de Stad Groningen en de Ommelanden koos hij uitdrukkelijk de kant van de Stad. Hij was in 1558 en 1559 als burgemeester mede verantwoordelijk voor het uitbreiden van het stapelrecht en gebruikte het om de positie van stad Groningen in de Ommelanden veilig te stellen. In de kroniek van de Ommelander eigenerfde Abel Eppens maakt hij melding van de bijzonderheid dat de zoon van Johan, Harmen Sickinghe, zich een even groot stadsvijand betoonde als zijn vader een vijand der 'Landen' geweest was.
Als landedelman[bewerken | brontekst bewerken]
Sickinghe was een vermogend man en bezat goederen en rechten te Warffum, Zuidwolde en Tinallinge. Omstreeks 1560 werd de voormalige commanderij van Goldhoorn verkocht en niet lang daarna kwamen de landerijen van Finsterwolde in het bezit van Johan. Hij bezat hier onder andere een of twee tichelwerken. De grootste hiervan stond buitendijks en heeft tot omstreeks 1700 bestaan. In 1550 verwerven Johan en zijn vrouw door ruil met Tako Aykema en zijn vrouw Anna een heerd te Engelum onder Oldehove met onder meer een stem in de collatie van pastorie en vicarie aldaar.[14] Johan en Anna verkregen aldus een akte uit de 16e eeuw een heerd land te Engelum met 'alle gebouwvan husynghekleen ende groet', grachten, geboomten, 'myt dye langhetafell endekaste int zaell', poorten en brug, gerechtigheden, 'groeveendestoelte' in de kerk en op het kerkhof en meer. Johan trad meermaals op bij financiële transacties van de overheid; zo behoorde hij in 1555 tot de acht zeer vermogenden die zich ten behoeve van Stad en Lande voor 10.000 Carolus gulden verbonden aan landsheer keizer Karel V. Naast Sickinghe waren dat de abten van Aduard, Rottum, Thesinge, Selwerd, Wittewierum en Oldenklooster in de Marne en de hoofdeling Johan van Ewsum; telg uit het jonkers geslacht (Van) Ewsum.[15]
Omstreeks 1556 kwam hij voor onder de rechthebbenden in de kluft Engelum en bezat hij de grietenij (gemeente) op Bennema. In datzelfde jaar sloot Johan een overeenkomst met het kerspel Oostwold om gezamenlijk de monding van de Oude Ae af te dammen met een dijkje van ruim een meter hoog.
Op 2 juni 1567 kocht hij de redgerrechten die het klooster Selwerd in Zuidwolde en Beijum bezat.[16] Hij was pachter van een gedeelte van de wal naast de binnenste Herepoort en woonde in het Sickinghehuis aan de Herestraat in het centrum van de stad Groningen.
In een ongedateerd stuk wordt melding gemaakt van een geschil over de Catharinaprebende tussen dr. Johan Sickinghe en Sebastiaan Wabbens te Appingedam.[17]
Literatuur
|
| Voorganger: Reyner Garmens |
Burgemeester van Groningen 1539, 1542-1543, 1546-1547, 1550-1551, 1554-1555, 1558-1559, 1562-1563 |
Opvolger: Derk Schaffer |