Transsylvanië

Kaart van Roemenië met historisch Transsylvanië in lichtgeel en hedendaags Transsylvanië in het licht- en het donkergeel.

Het wapen van Zevenburgen (Transsylvanië)

Transsylvanië of Zevenburgen (Roemeens: Transilvania of Ardeal; Hongaars: Erdély; Duits: Siebenbürgen; Servisch: Трансилванија, Transilvanija of Ердељ, Erdelj) is een historische regio die een groot deel van het huidige noorden en westen van Roemenië beslaat.

Transsylvanië was lange tijd onderdeel van het Koninkrijk Hongarije en was vanaf de Slag bij Mohács (1526) tot aan het begin van de 19e eeuw feitelijk het enige deel van Hongarije dat zijn autonomie had weten te behouden. Transsylvanië was in die tijd namelijk een autonoom onderdeel van het Ottomaanse Rijk en was dus niet als de rest van Hongarije bezet door de Turken dan wel de Habsburgse Oostenrijkers. Deze historische positie heeft bijgedragen aan een Transsylvaans bewustzijn dat vandaag de dag bij veel Transsylvanen een rol speelt.

Nog steeds leeft in Transsylvanië een grote Hongaarse minderheid die geschat wordt op 1,6 miljoen (andere schattingen geven 2 miljoen). Ongeveer een derde van de Hongaarse minderheid valt onder de etnische groep Székely. Tegenwoordig zijn de Hongaren etnisch in de meerderheid in de districten Covasna en Harghita in de historische regio Szeklerland, de voormalige grensstreek van het Hongaarse Koninkrijk. Ook in de rest van Transsylvanië zijn grote groepen Hongaarse minderheden te vinden.Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde Transsylvanische Vlakte. Daarnaast bevindt zich in Transsylvanië een grote minderheid van Duitstaligen, de Saksen. Anders dan de naam doet vermoeden zijn zij waarschijnlijk oorspronkelijk afkomstig uit Vlaanderen, Brabant, Lotharingen, het Rijnland en de Moeselstreek en hebben ze dus geen Saksische oorsprong.

Transsylvanië betekent het land (-ië) aan de andere kant van (trans) het woud (silva). Bedoeld wordt het Centraal-Europees Woud. De naam Zevenburgen verwijst vermoedelijk naar zeven door de Saksen gestichte steden.

• Bistritz (Bistriţa (stad), Beszterce)
• Hermannstadt (Sibiu, Nagyszeben)
• Klausenburg (Cluj-Napoca, Kolozsvár)
• Kronstadt (Braşov, Brassó)
• Mediasch (Mediaş, Medgyes)
• Mühlbach (Sebeş, Szászsebes)
• Schäßburg (Sighişoara, Segesvár)

Het gebied dat tegenwoordig Transsylvanië wordt genoemd, komt niet helemaal overeen met historisch Transsylvanië. Hedendaags Transsylvanië omvat ook delen van Maramureş, Crişana en het Banaat.

De landstreek is bekend door de roman Dracula van Bram Stoker, die zijn roman (indirect?) deels baseerde op de mythe en verhalen rond Vlad Ţepeş, afkomstig van Sighişoara.

Dorpen met weerkerken in Transsylvanië
Werelderfgoed cultuur
Land	Roemenië
UNESCO-regio	Europa en Noord-Amerika
Criteria	iv
Inschrijvingsverloop
UNESCO-volgnr.	596
Inschrijving	1993 (17e sessie)
Uitbreiding	1999
UNESCO-werelderfgoedlijst

Geschiedenis

Romeinse tijd

Dacië

Transsylvanië werd al rond het begin van de jaartelling bewoond door Daciërs. De hoofdstad van Dacië, Sarmizegetusa, lag in het huidige Transsylvanië. Rond het jaar 100 werden de Daciërs overmeesterd door de Romeinse generaal Trajanus, waarna Dacië een provincie van het Romeinse Rijk werd. Sarmizegetusa werd platgebrand.

De Romeinen stuurden vele kolonisten naar Dacië en zo werden steden als Apulum (Alba Iulia) en Napoca (Cluj-Napoca) groter en groter. De grote migraties van die tijd brachten vooral Slavische en Germaanse volkeren naar Dacië, maar de meeste trokken al weer snel verder.

Komst van de Hongaren

Reeds voor de val van Dacië en de daaropvolgende romanisering in het begin van de 2e eeuw werd het gebied dat overeenkomt met het huidige Roemenië en Moldavië in hoofdzaak bevolkt door een gemengd Dacisch-Latijns volk. Tijdens de Grote Volksverhuizing vielen vele volkeren het gebied binnen. Een van de laatste daarvan waren de Magyaren, die op hun weg van de Joegra (nu Midden-Rusland) naar het huidige Hongarije zich kort vestigden in wat door hen Etelköz genoemd wordt (nu West-Oekraïne), waar ze in de 8e en de 9e eeuw enkele nederzettingen stichtten. Het vorstendom Transsylvanië werd gesticht door de Magyaren, terwijl Walachije en Moldavië werden gesticht door het Dacisch-Latijns volk. Toch werden de vroegste sporen van Magyaarse aanwezigheid in het huidige Roemenië en Moldavië teruggevonden in het vorstendom Moldavië.

De laatste overblijfselen van deze eerste Hongaarse aanwezigheid gingen verloren tijdens de invallen van de Mongolen. Politieke macht over wat nu Roemeens Moldavië en het land Moldavië is, werd voor een paar jaar teruggewonnen tijdens de eerste decennia van de 14e eeuw. Dit wordt weerspiegeld in plaatsnamen van veronderstelde Hongaarse oorsprong als onder meer Suceava (uit Szűcsvár), Orhei (van het Roemeense woord 'Orhei' dat uiteindelijk komt van Örhely uit het Hongaars, in het land Moldavië) en misschien ook Bacău (uit Bakó). In de valleien van de Siret en de Trotuş woonde sindsdien een rooms-katholieke Hongaarse gemeenschap, mogelijke voorouders van de Csángó's.

Verder op hun uittocht uit Rusland hadden Magyaarse stammen reeds in 896 de Pannonische vlakte veroverd. In de 11e eeuw deden ze hetzelfde met Transsylvanië. Rond het jaar 1000 werden de Hongaren gekerstend en werd Hongarije een katholieke staat. Transsylvanië was een autonome provincie onder de prinsen van de Árpáddynastie of onder leden van de Hongaarse adel tot de overwinning van de Ottomanen op Hongarije in de Slag bij Mohács in 1526. Door de eeuwen heen werd het Latijns-Dacisch volk, oftewel de Roemenen die in Transsylvanië leefden, behandeld als derderangsburgers, na de Szeklers (Székely) en Saksen, die de grenzen van het Hongaarse Rijk moesten bewaken. In het Hongaars is Székely dan ook wel te vertalen als grensbewaker. Deze Hongaarssprekende etnische groep omvat tegenwoordig ongeveer de helft van de Hongaarse bevolking van Roemenië.

In de 12e en 13e eeuw kwamen de Vlamingen en Duitsers (Transsylvaanse Saksen), die het gebied tussen de steden Sighişoara, Braşov en Sibiu koloniseerden. Daar hadden ze zeven nederzettingen, waar waarschijnlijk de Duitse naam voor Transsylvanië Siebenbürgen vandaan komt, en ook het Nederlandse Zevenburgen.

In de 13e eeuw vielen de Mongolen Transsylvanië in met twee grote legers en verwoestten vele Hongaarse en Duitse nederzettingen. De invallen zorgden voor een daling in de bevolking. Veel Hongaren uit het platteland trokken naar de steden om daar de plaatsen in te nemen van gesneuvelde soldaten. Het platteland werd vanaf die tijd steeds meer bewoond door Roemenen die uit het Karpaten-gebergte afkomstig waren. De Roemenen, die van oorsprong semi-nomadische schaapsherders waren, gingen vanaf die tijd een steeds groter deel uitmaken van de Transsylvaanse bevolking. De Hongaarse bevolking, die eens de grote meerderheid in Transsylvanië vormde, stagneerde in haar groei en werd een minderheid.

Slag bij Mohács: stichting van het vorstendom Transsylvanië

Toen het grootste deel van het Hongaarse Koninkrijk na de Slag bij Mohács in 1526 bij het Ottomaanse Rijk werd gevoegd en de rest van Hongarije (het tegenwoordige Slowakije) toekwam aan de Habsburgse Oostenrijkers, bleef Transsylvanië semi-onafhankelijk als een vazalstaat van het Ottomaanse Rijk. Dit autonome vorstendom Transsylvanië bleef ondanks zijn ondergeschiktheid aan het Ottomaanse Rijk, de eenheid van de landen onder de Hongaarse kroon erkennen en was feitelijk het enige niet bezette, overgebleven deel van het Hongaarse Rijk. De eerste prins of vorst van Transsylvanië was de Hongaarse troonpretendent Jan Zapolya.

Michaël de Dappere

De drie vorstendommen tijdens de regering van Michaël de Dappere

Zie Michaël de Dappere voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

In 1600 verenigde Michaël de Dappere, vorst van Walachije, Walachije met Transsylvanië en Moldavië, maar dat duurde niet lang. De Oostenrijkse generaal Giorgio Basta vermoordde Michaël in 1601, en nam toen zelf Transsylvanië in voor Oostenrijk. Een paar jaar later werd Transsylvanië weer onafhankelijk.

Michaël de Dappere blijft tot op de dag van vandaag de volksheld van Roemenië.

Transsylvanië langzaamaan onder Oostenrijks bestuur

Na de nederlaag van de Ottomanen in de Slag bij Wenen in 1683 brachten de Habsburgse heersers van Oostenrijk, die tevens de Hongaarse kroon hadden beërfd, langzaam maar zeker Transsylvanië onder hun heerschappij. In 1687 werd Transsylvanië omgevormd tot een Oostenrijks kroonland en in 1711 werd de Hongaarse vorst van Transsylvanië vervangen door een door de Habsburgers aangestelde gouverneur.

Hongaarse revolutie en gelijkstelling

Onderdrukking van Hongaren leidde uiteindelijk in maart 1848 tot de Hongaarse revolutie. De Habsburgers, die ook in Wenen te maken kregen met een revolutie (zie Maartrevolutie), bonden snel in en gaven de Hongaren autonomie. Onder leiding van de nieuwe Hongaarse gouverneur Lajos Kossuth en zijn premier Lajos Batthyány werden in april 1848 de zogenaamde Aprilwetten aangenomen, waarin de unie van (Habsburgs) Hongarije en het vorstendom Transsylvanië werd bezegeld. Hoewel deze revolutie in augustus 1849 met hulp van Russische troepen door Oostenrijk ongedaan werd gemaakt, kwam na de gelijkstelling (Ausgleich) in 1867 een einde aan het vorstendom Transsylvanië, waarna het weer deel ging uitmaken van het Koninkrijk Hongarije.

De Transsylvaanse Saksen en Roemenen waren felle tegenstanders van deze hereniging; de Saksen waren bang dat hun rechten in de nieuwe Hongaarse staat teniet zouden worden gedaan en de Roemenen, die zich steeds nationaal bewuster werden, wilden Transsylvanië bij de Roemeense staat voegen.

De Eerste Wereldoorlog en het Verdrag van Trianon

Na de Eerste Wereldoorlog, die Oostenrijk-Hongarije had verloren, werd het Oostenrijk-Hongaarse rijk opgedeeld in twee aparte staten (Oostenrijk en Hongarije) en verder verdeeld onder aangrenzende staten. Transsylvanië werd op 1 december 1918 in Alba Iulia onder Hongaars protest aan Roemenië toegewezen. Deze situatie werd door de westerse mogendheden bevestigd met het Verdrag van Trianon op 4 juni 1920.

Het dient gezegd te worden dat het toekomen van Transsylvanië aan Roemenië al op 4 augustus 1916 overeengekomen was tussen de Roemenen en de geallieerden, als beloning voor het kiezen van de geallieerde kant in de oorlog. Officieel was de beslissing gebaseerd op de absolute meerderheid die de Roemenen in Transsylvanië vormden, maar de meerderheid van 53,8% die ze op dat moment vormden, is niet erg significant te noemen.

In 1922 werden Ferdinand I en Maria in Alba Iulia tot koning en koningin van Roemenië gekroond. Roemenië had van 1920 tot 1940 haar grootste omvang bereikt (inclusief Bessarabië); România Mare (Groot-Roemenië) was een feit.

Hongaars revisionisme

In augustus 1940 kwam onder toezicht van Benito Mussolini en Adolf Hitler de Tweede toekenning van Wenen tot stand, die bepaalde dat Hongarije het noorden van Transsylvanië mocht annexeren. In 1947 kwam Transsylvanië weer toe aan Roemenië in navolging van het Verdrag van Parijs.

Bevolking van Transsylvanië

Aantal Hongaren per district in Roemenië

Jaar	Totaal	Roemenen	Hongaren	Duitsers
1850	1.823.222	57,2%	26,8%	10,5%
1869	4.224.436	59%	25%	9,5%
1880	4.032.851	57%	26%	9,0%
1890	4.429.564	56%	27,1%	12,5%
1900	4.840.722	55%	29,5%%	11,9%
1910	5.262.495	53,7%	31,6%	10,7%
1919	5.259.918	57,1%	26,5%	9,8%
1920	5.208.345	57,3%	25,5%	10,6%
1930	5.114.214	58,3%	26,7%	9,7%
1941	5.548.363	55,9%	29,5%	9%
1948	5.761.127	65,1%	25,7%	5,8%
1956	6.232.312	65,5%	25,9%	6%
1966	6.736.046	68%	24,2%	5,6%
1977	7.500.229	69,4%	22,6%	4,6%
1992	7.723.313	75,3%	21%	1,2%
2002	7.221.733	74,7%	19,6%	0,7%

De grote "stijging" van het inwonertal tussen 1850 en 1869 hangt ongetwijfeld samen met een verandering van het met de naam Transsylvanië bedoelde gebied, door de inbetrekking van Maramures, Crisana en Banat, waardoor ook de oppervlakte toenam van ca. 57.000 tot ca. 102.000 km². Tegenwoordig is er ook een minderheid van Roma's.

Vorsten van Transsylvanië

Hongaarse vorsten

• 1526-1540: Johan I Zápolya
• 1540-1571: Johan II Sigismund Zápolya
• 1571-1575: Stefan Báthory
• 1575-1581: Christoffel Báthory
• 1581-1597: Sigismund Báthory
• 1599: Andreas Báthory
• 1599-1601: Michaël de Dappere van Walachije
• 1599-1602: Sigismund Báthory (opnieuw)
• 1604-1606: Stefan Bocskay
• 1607-1608: Sigismund I Rákóczi
• 1608-1613: Gabriël Báthory
• 1613-1629: Gabriël Bethlen
• 1629-1630: Catharina van Brandenburg
• 1630-1648: George I Rákóczy
• 1648-1657: George II Rákóczy
• 1657-1658: Frans Rhédey
• 1658-1660: Ákos Barcsay
• 1661-1662: Jan Kemény
• 1661-1690: Michaël I Apafi
• 1690-1699: Emmerik Thököly (tegen het Huis Habsburg)
• Sinds 1690 vorstendom onder het Huis Habsburg
• 1703-1711: Frans II Rákóczy (door de adel tot vorst verkozen)

Habsburgse vorsten

• 1691–1705: Leopold I
• 1711–1740: Karel VI
• 1740-1780: Maria Theresia
• 1780–1790: Jozef II
• 1790–1792: Leopold II
• 1792–1835: Frans II
• 1835–1848: Ferdinand I
• 1848–1916: Frans Jozef I
• 1916-1918: Karel I

In 1918 werd Transsylvanië toegevoegd aan Roemenië. 2 jaar later kwamem Crişana, een deel van het Banaat en Maramureş ook bij Roemenië.

Transsylvanië in de Habsburgse monarchie 1690-1918

Transsylvanië in Oostenrijk-Hongarije

Kerngegevens:
Naam	Grootvorstendom Zevenburgen
Status	Vorstendom direct onder Hongaars bestuur
Hoofdstad	Klausenburg (Cluj-Napoca)
Oppervlakte	56.856 km²
Aantal inwoners (1910)	5.262.495
Samenstelling bevolking (1910)	Roemenen 53,7%, Hongaren 31,6%, Duitsers 10,7%, Overige 4%
Hoofdgodsdiensten	rooms-katholiek, Oosters Orthodox
Taal	Roemeens, Hongaars, Duits
Bestaan	1867-1918
Ontstaan uit	Kroonland Zevenburgen
Opgegaan in	Roemenië
Onderdeel van	Oostenrijk-Hongarije

Huidige Transsylvanië

Bestaat uit

Transsylvanië bestaat uit de regio's:

• het Banaat (provincies: Caraş-Severin en Timiş)
• Crişana (provincies: Arad en Bihor)
• Maramureş (provincies: Maramureş en Satu Mare)
• Transsylvanië (de rest)

Indeling van Transsylvanië

Middeleeuws Sighişoara

Transsylvanië is onderverdeeld in 16 districten. De cijfers van het inwonertal hebben betrekking op 2002.

District	Inwonertal (district)	Hoofdstad	Inwonertal (hoofdstad)
Alba	382.747	Alba Iulia	66.406
Arad	461.791	Arad	172.824
Bihor	600.223	Oradea	206.257
Bistriţa-Năsăud	311.657	Bistriţa	87.169
Braşov	589.028	Braşov	283.901
Caraş-Severin	333.219	Reşiţa	94.580
Cluj	702.755	Cluj-Napoca	318.027
Covasna	222.449	Sfântu Gheorghe	61.543
Harghita	326.222	Miercurea-Ciuc	42.029
Hunedoara	485.712	Deva	69.257
Maramureş	510.110	Baia Mare	137.921
Mureş	580.851	Târgu Mureş	150.047
Satu Mare	367.281	Satu Mare	115.142
Sălaj	248.015	Zalău	62.927
Sibiu	421.724	Sibiu	154.892
Timiş	659,512 (2004)	Timişoara	317.651

Toerisme

Jaarlijks komen er erg veel toeristen naar Transsylvanië. Niet alleen om te skiën maar ook om de vele middeleeuwse steden te bezoeken als Sighişoara, Bran en Biertan. Ook bezoeken vele mensen de Transfăgăraşan, in de Transsylvanische Alpen, en slapen in berghutten (Cabane) op meer dan 2000 m. In de lente en zomer worden er ook vele bergwandelingen georganiseerd vanaf berghutten. Het Apuseni-gebergte, ook wel de Westelijke Transsylvanische Alpen genoemd, staat bekend om de vele en dichte wouden. Ook is hier de Scărişoara-gletsjer in een grot waar het jaarlijks tussen de -1 °C en 0 °C blijft, ook al is het 200 m hogerop 20 °C. In de Apuseni is een groot ravijn, de Groapa Ruginoasa waar ook veel toeristen naar toe komen. Het noorden van Transsylvanië, de regio Maramureş, heeft vele typische plattelandsdorpen, en de beroemde houten kerken.

• Peninsula / Félsziget Festival

Boeken

In Kameraad Baron (2010) van schrijver Jaap Scholten staat Transsylvanië centraal. Scholten onderzoekt in Kameraad Baron de positie van de Transsylvaanse aristocratie tijdens de Koude Oorlog en de Communistisch Roemenië onder de dictatuur van Nicolae Ceauşescu.

Externe links

• Info over Saksische Dorpen (Engels)
• Krant: Transilvania Express (Roemeens)
• Transsylvanische Bank (Banca Transilvania) (Roemeens)