Termunten
Dorp in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
| |||
| Situering | |||
| Provincie |  Groningen
| ||
| Gemeente |  Delfzijl
| ||
| Coördinaten | 53°17'46"NB, 7°2'38"OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 0,28[1] km² | ||
| - land | 0,28[1] km² | ||
| - water | 0[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
335[1] (1.196 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 161 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 3242 | ||
| Detailkaart | |||
| |||
| Kaart van de gemeente Termunten in 1866 | |||
| |||
Termunten is een dorp in de gemeente Delfzijl in de provincie Groningen in Nederland. Het telt 335 inwoners (2023).
Het is ook de naam van een voormalige gemeente die in 1990 is opgegaan in de gemeente Delfzijl. Het gemeentehuis bevond zich niet in Termunten, maar in Woldendorp.
Geschiedenis
Het dorp is ontstaan op een wierde aan de Eemsmonding. Het lag bij de monding van het riviertje de Munte of Oude Ae. Deze ontsprong in de buurt van het huidige Wildervank. Bij Muntendam werd dit riviertje in de middeleeuwen afgedamd. Op oude kaarten zoals die van Jacob van Deventer en de Hattinga-atlas is sprake van twee dorpen: Grote Munte en Lutke Munte. Deze laatste wordt ook wel Kleine Munte genoemd. Lutke Munte werd ten onrechte op de plaats van het huidige Termunten getekend, terwijl de locatie van Grote Munte wisselt. De Hattinga-atlas situeert haar op de plek van het huidige Termunterzijl. Lutke Munte is echter de terp ten westen van het Kleine Diep (de voormalige Munte of Ae) terwijl Grote Munte de terp ten oosten van dat riviertje betrof. De kerk van Lutke Munte is omstreeks 1575 afgebroken, waarbij de stenen voor de dijk zouden zijn gebruikt.
In het zuiden van Grote Munte bevond zich de Holm, de borg van de beruchte Houwerda's. Begin 15e eeuw beheersten zij met de Gockinga's van Zuidbroek het Oldambt. Zij hadden zich verbonden met de Hamburgers. Ze werden echter verslagen door de stad Groningen, waarna het Oldambt zijn zelfstandigheid verloor. Het Cley-Oldambt (ongeveer de voormalige gemeente Termunten) kwam onder direct bestuur te staan van een drost van de stad Groningen.
De Ursuskerk van Termunten dateert uit de dertiende eeuw. De kerk bevat tufstenen resten van een eerder gebouw. De huidige kerk is gebouwd op een fundament uit de twaalfde eeuw en was oorspronkelijk een grotere kruiskerk. Wat resteert is het romanogotische koor en een klein deel van het schip. De huidige toren werd in 1951 toegevoegd. In de 19e eeuw is de oorspronkelijke middeleeuwse toren, die los stond van de kerk, deels ingestort en daarna afgebroken.
Termunten bestond rond 1520 uit meerdere zelfstandige buurtschappen, namelijk Klein-Termunten (met het Grijzemonnikenklooster en het voorwerk Lesterhuis) en Groot-Termunten met Baamsum, Dallingeweer en Fiemel.
Het Cisterciënzersklooster Grijzemonniken of Menterne, dat in 1299 werd overgebracht uit Midwolda lag vlak bij het dorp Baamsum, maar viel onder het kerspel Klein-Termunten. Het werd verwoest door de watergeuzen.
Tussen 1919 en 1948 lag Termunten aan de stoomtramlijn Winschoten - Delfzijl van de Stoomtramweg-Maatschappij Oostelijk Groningen. In Termunten is de locomotiefloods van deze maatschappij begin 21e eeuw nog aanwezig.
Voormalige gemeente
De zelfstandige gemeente Termunten, die in 1990 werd ingelijfd door de gemeente Delfzijl, bestond naast Termunten uit de dorpen, gehuchten en buurtschappen Baamsum, Binnen Ae, Borgsweer, Dallingeweer, Fiemel, De Heemen, Lalleweer, Lesterhuis, Reide, Termunterzijl, De Vennen, Wagenborgen, Woldendorp en Zomerdijk (gedeeltelijk). Het gemeentehuis stond in Woldendorp.
Sport en recreatie
Termunten ligt aan de Internationale Dollardroute, een Nederlands-Duitse fietsroute van 180 kilometer lang, en aan de Europese wandelroute E9, ter plaatse ook Noordzeepad of Wad- en Wierdenpad geheten.
Geboren
- Herman Muntinghe (1752-1824), hoogleraar theologie
- Eildert Drenth (1839-1925), organist en hoofdonderwijzer
- Geessien Bleeker (1920-2011), collaborateur in de Tweede Wereldoorlog
- Ad Bloemendaal (1948-2014), journalist
Zie ook
Bronnen, noten en/of referenties
|