Azteekse mythologie
De Azteekse mythologie is de mythologie van de Azteken.
De Azteken hadden geen vastomlijnde religie. Er bestonden verschillende stromingen en invalshoeken. Hoewel de Azteekse bevolking hun religie in de praktijk als een polytheïstische godsdienst ervoeren en beleden, hadden priesters pantheïstische opvattingen. Sommige Mexicanisten, waaronder Miguel León-Portilla, menen zelfs dat het niet correct is te spreken van Azteekse 'goden', omdat de verschillende godheden vaak als manifestaties van elkaar werden gezien.
Het feit dat het Nahuatl woord teotl sterk lijkt op het Oudgriekse θεος (theos) heeft er volgens León-Portilla toe geleid dat teotl als god werd vertaald.
Mythische geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]
De Azteekse cultuur wordt vaak samen gegroepeerd met die van de andere Nahuatlsprekende volken. Volgens een mythe kwamen de verschillende groepen, die uiteindelijk de Azteekse beschaving zouden vormen, vanuit het noorden naar de Anahuacvallei rond het Texcocomeer. De locatie van deze vallei en de eindbestemming, het meer, zijn bekend: het hart van het hedendaagse Mexico-Stad; maar er kan weinig met zekerheid gezegd worden over de oorsprong van de Azteken.
Quetzalcoatl en Tezcatlipoca[bewerken | brontekst bewerken]
Een andere mythe omschrijft de schepping van de tweelinggoden Tezcatlipoca als god van de nacht en het noorden en Quetzalcoatl als god van de dag en het zuiden. Tezcatlipoca verloor zijn voet tijdens het proces om de wereld te scheppen. Alle afbeeldingen van deze god laten hem dan ook zien zonder linkervoet, maar met een bot daarvoor in de plaats. Het bot zou de poolster zijn. Zijn rechtervoet wordt gevormd door het sterrenbeeld van de Grote Beer. Quetzalcoatl werd ook wel de "Witte Tezcatlipoca" genoemd.
De Vloed en Cholula[bewerken | brontekst bewerken]
Volgens de Azteken hadden er vroeger reuzen bestaan. Een van hen, Xelhua, zou de Grote Piramide van Cholula hebben opgericht ter herdenking van de Vloed van Tlaloc, de water- en regengod.
De vijf zonnen[bewerken | brontekst bewerken]
Omdat de Azteken verschillende tradities overnamen en combineerden met hun eigen tradities hadden zij verschillende mythische creaties. Een ervan, de Vijf Zonnen, omschrijft de vier grote tijdperken die voorafgingen aan het huidige tijdperk; elk tijdperk eindigde in een catastrofe. Ons tijdperk Nahui-Ollin, het vijfde tijdperk of vijfde creatie, ontsnapte aan vernietiging dankzij de zelfopoffering van de god Nanauatl (ook wel Nanauatzin wat "vol met pijnlijke plekken" betekent), de kleinste en een van de bescheidener goden. Hij werd hiermee de zonnegod Tonatiuh die getransformeerd werd in de zon. Deze mythe wordt geassocieerd met de oude stad Teotihuacán, die al verlaten en verwoest was voordat de Azteken arriveerden.
Van Aztlan naar Tenochtitlan[bewerken | brontekst bewerken]
Er zijn verschillende bronnen voor hun oorsprong. Volgens de mythe van de voorouders van de Azteken kwamen zij van een plaats in het noorden genaamd Aztlan, de laatste van de zeven nahuatlacas (Nahuatl-taal stammen, uit tlaca, "man"), maakten zij hun reis zuidwaarts en verbasterden hun naam naar "Azteca". Andere bronnen zeggen dat hun oorsprong ligt in Chicomoztoc, "de plaats van de zeven grotten", of Tamoanchan (de legendarische oorsprong van alle beschavingen).
Volgens de Aubin Codex[1] verliep de tocht als volgt: Aztlan - Quinehuayan/Colhuacan - Cuextecatlichocayan/Coatlicamac - Tula (ze bleven er 20 jaar) - Atlitlalacyan (11) - Tlemaco (5) - Atotonilco (4) - Apazco - Tzampanco (4) - Xaltocan (4) - Acalhuacan (4) - Ehecatepec (4) - Tolpetlac (8) - Cohuatitlan (20) - Huixachtitlan (4) - Tecpayocan (4) - Pantitlan (4) - Amallinalpan in Azcapotzalco (8) - Pantitlan (4) - Acolnahuac (4) - Popotlan (4) - Techcatitlan (4) - Atlacuihuayan (4) Chapultepec (20) - Acocolco - Contitlan in Tizaapan-Colhuacan (4) - Acatzintitlan/Mexicatzinco (1) - Nexticpac (4) - Iztacalco (2) - Zoquipan - ze liepen 196 jaar - Tenochtitlan.
Dan begint de regering van Acampichtli (40 jaar), volgt de tweede heer Huitzilihuitl (22), de derde heer Chimalpopoca (12), de vierde heer Itzcoatzin (13), de vijfde heer Ilhuicaminatzin Huehue Moteuczoma (29), de zesde heer Axayacatzin (14), de zevende heer Tizocicatzin (4), de achtste heer Ahuitzotzin (17), de negende heer Moteuczomatzin (19), de tiende heer Cuitlahuatzin (80 dagen), de elfde heer Cuauhtemoctzin (2 jaar), de twaalfde heer Cihuacohuatzintli Tlacotzin (5), Motelchiuhtzin (5), de dertiende heer Don Diego Teuetzquititzin (18), Don Cristóbal de Guzmán Cecetzin (6), Don Luis de Santa María Cipac (3).
Er wordt verteld dat de Azteken tijdens hun migratie werden geleid door hun god Huitzilopochtli, wat "linkshandige kolibrie" of "kolibrie uit het zuiden" betekent. Toen de Azteken arriveerden op het eiland in het midden van het meer zagen zij eerst een heilige, witte poel, met witte bomen, wit riet, witte biezen, witte kikkers en witte waterslangen, de dag erop was het water in twee gekleurde stromen veranderd, de ene rood en de andere blauw en dik. Daarna werd niet ver daar vandaan een arend gezien, die op een cactus vol met fruit (nochtli) zat. Door een foutieve vertaling van een verslag van Tesozomoc werd algemeen verteld dat de adelaar een slang aan het verorberen was. In de originele Azteekse verslagen wordt de slang echter helemaal niet genoemd. Een verslag zegt dat de adelaar een vogel aan het eten was, een ander geeft aan dat hij alleen op de cactus zat en een derde zegt dat hij gewoon wat aan het eten was. Deze versie vervulde een voorspelling volgens welke ze een nieuw bestaan moesten beginnen op die plek. De Azteken bouwden op die plek hun dubbelpiramide Templo Mayor, ter ere van Tlaloc (water) en Huitzilopochtli (zon), en hun stad Tenochtitlan. Ze maakten een groot kunstmatig eiland, dat heden ten dage in het centrum van Mexico-Stad ligt. Deze legende wordt afgebeeld op het wapen van Mexico. De verdwenen Azteekse schat, die de Spanjaarden niet konden vinden, zou op de plek van de heilige, witte poel zijn begraven.
Teotihuacan en Tollan[bewerken | brontekst bewerken]
Volgens de mythe arriveerden de Azteken in de Anahuacvallei in de buurt van het Texcocomeer en werden zij door andere aanwezige groepen als het minst beschaafd beschouwd. De Azteken namen alles over wat zij van de anderen konden leren, in het bijzonder van de Tolteken, die zij verwarden met de oudere beschaving van Teotihuacán. Voor de Azteken waren de Tolteken de scheppers van alle culturen (Toltecayotl stond synoniem voor cultuur). Azteekse legendes identificeren de Tolteken en de cultus van Quetzalcoatl met de legendarische stad Tollan, die zij ook identificeerden met het oudere Teotihuacán.
Goden[bewerken | brontekst bewerken]
Zie Lijst van Azteekse goden voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
|
Slangengoden[bewerken | brontekst bewerken]
Groepen van goden[bewerken | brontekst bewerken]
- Ahuiateteo (ook wel Macuiltonaleque) - vijf goden die overmaat verpersoonlijken
- Cihuateteo (ook wel Civatateo) – zielen van vrouwen die waren gestorven tijdens de bevalling en die de zon opkomst in het westen begeleidde. Ook wel nachtdemonen die kinderen stalen en verwondingen, gekheid en seksuele misstappen veroorzaakten. Ze begeleidden ook strijders naar de hemel
- Centzon Huitznahua – zuidelijke sterren , kinderen van Coatlicue
- Centzon Totochtin (400 konijnen) – god van pulque
- Skybearers – geassocieerd met de vier richtingen, ondersteunde de kluis van de hemel
- Tzitzimime – ster demonen van de duisternis die de zon aanvallen tijdens eclipsen en de aarde bedreigen.
Bovennatuurlijke wezens[bewerken | brontekst bewerken]
- Ahuitzotl – een mensenetende in het water levende hond-aap met een hand aan zijn staart. Ook bekend en vandaag nog gebruikt als kinderschrik.
- Cipactli – de kaaiman bij de fundamenten van de aarde
- Cihuateteo – de geesten van vrouwen die waren gestorven bij de bevalling (mociuaquetzque)
- Nagual – een beschermdier of vegetarische geest
- Nahual – een vervormer tovenaar of heks
- Tlaltecuhtli – een padgodin.
Legendarische helden[bewerken | brontekst bewerken]
- Popocatépetl – legendarische strijder
Legendarische plaatsen[bewerken | brontekst bewerken]
- Apanoayan (daar waar men de rivier oversteek) – het eerste van negen niveaus van Mictlan, ook wel bekend als Itzcuintlan
- Aztlan (land van de reigers) – het oorspronkelijke thuisland van de Azteken voordat ze vertrokken en zich vestigde in Tenochtitlan
- Chicomoztoc - mythische geboorteplaats van de Azteken en andere Nahuatlsprekende mensen
- Iztaccíhuatl
- Mictlan – de onderwereld
- Popocatépetl
- Tlalocan eerste paradijs
- Tehuantepec plaats van de heuvel en de heilige jaguar
- Teotlalpan, het noorden
- Tlillan-Tlapallan middels rijk van de hemel (midden paradijs)
- Tonatiuhichan hoogste paradijs
- Tamoanchan
Referenties & literatuur[bewerken | brontekst bewerken]
- Boone, Elizabeth H. (Ed.) (1982), The Art and Iconography of Late Post-Classic Central Mexico. Dumbarton Oaks, Washington, D.C.. ISBN 0-88402-110-6.
- Leon-Portilla, Miguel (1990), Aztec Thought and Culture, Davis, J.E. (trans). Oklahoma University Press, Norman, Oklahoma [1963]. ISBN 0-8061-2295-1.
- Miller, Mary, and Karl Taube (1993), The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya. Thames and Hudson, London. ISBN 0-500-05068-6.
- Norman Bancroft-Hunt: Goden en Mythen van de Azteken, Gondrom Verlag 2001, ISBN 3811216457
- Charles Phillips: The Mythology of the Aztec and Maya: An illustrated encyclopedia of the gods, myths and legends of the Aztecs, Maya and other peoples of ancient Mexico, Southwater 2006, ISBN 184476236X
- Karl Taube : Mythes aztèques et mayas, Seuil, collection sagesse, Paris, 1995, ISBN 2-02-022047-4
- Michel Graulich : Le Sacrifice humain chez les Aztèques, éd. Fayard, Paris, 2005, ISBN 2-213-62234-5
Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
- Aztec history, culture and religion B. Diaz del Castillo, The Discovery and Conquest of Mexico (tr. by A. P. Maudsley, 1928, repr. 1965)
Bronnen, noten en/of referenties
|
· 
· 
· ·