Gebruiker:Chescargot/De boekaniers
| De boekaniers | ||||
|---|---|---|---|---|
.jpg)
| ||||
Gravure van de verrassing van drie Portugese galjoenen in de Baai van Goa in 1639.[1]
| ||||
| Auteur(s) | Dick Dreux | |||
| Land | Nederland | |||
| Taal | Nederlands | |||
| Genre | Non-fictie | |||
| Uitgever | De Arbeiderspers, Amsterdam | |||
| Uitgegeven | 1964 | |||
| Pagina's | 304 | |||
| ||||
De boekaniers (1964) is een jeugdboek van Dick Dreux, een novelist gespecialiseerd in maritieme verhalen. Dit zogenaamde arboboek gaat over boekaniers en dan met name 16e en 17e-eeuwse Nederlandse zeerovers.
Het boek werd in de tijd dat het uitgegeven werd bestempeld als non-fictie, maar wordt enkele decennia later afgeserveerd als een boek voor sensatiejagers. Desalniettemin wordt nu en dan naar dit boek verwezen wanneer een beeld geschetst wordt van de praktijken in de piratengeschiedenis.
Beschrijving[bewerken | brontekst bewerken]
De boekaniers bestaat uit eenentwintig hoofdstukken over de opkomst, glorietijd en het verval van de piraterij en de schepen uit die tijd. Het behandelt onder meer namen als Simon de Danser, Claes Compaen, Steven Mansveldt, Henry Morgan en ook vrouwelijke piraten, zoals Anne Bonny.[2] Het laat zien hoe 'wreedaardig', 'beestachtig' en 'bloeddorstig' de piraten konden zijn. Met name lijfstraffen (zoals kielhalen, zweepslagen, verplettering, 'laersen' en 'soppen'),[3][4][5] slavernij[6][7] en vormen van uit de weg ruimen van mensen komen uitgebreid aan bod.[2]
In lijn met de primaire doelstelling van de Arboreeks van De Arbeiderspers werd De boekaniers bij zijn uitgave als non-fictie omschreven. Het Provinciale Zeeuwse Courant schreef toen dat De boekaniers vele reproducties van oude prenten en een "uitstekend gedocumenteerd tekstgedeelte" bevat.[8] Andere kranten vonden dat De boekaniers toegankelijk is geschreven, in een vorm die tegen spreektaal aan ligt.[9]
Het werd beschouwd als een verhandeling over piraten[8] dat ook wel eens als naslagwerk gebruikt wordt in onderzoek naar piraten en de tijdgeest van de boekaniers.[10][11] De Leeuwarder Courant meldde dat Dreux zijn materiaal ontleend had aan minder bekende bronnen die een heel andere kijk op de geschiedenis zouden geven. Aan de andere kant zouden er in het boek ook enkele foutjes voorkomen: zo wordt Frederik Hendrik genoemd als zoon van prins Maurits, en zou er in Leeuwarden een scheepvaartmuseum zijn. De krant concludeert echter dat dergelijke foutjes zeldzaam zijn.[5]
Enkele decennia later, anno 2007, kreeg De boekeniers minder malse kritiek: in een boekbespreking over Stephen Snelders' Het Grijnzend Doodshoofd in het historisch tijdschrift Holland werd gesuggereerd dat Dreuxs boek meer een boek voor sensatiejagers is.[12] Als het op categorisering van De boekaniers aankomt, houden de bibliotheekdiensten het anno 2022 desalniettemin bij 'jeugdboek' en 'non-fictie'.[13]
Historische betrouwbaarheid[bewerken | brontekst bewerken]
.jpg)
De boekaniers is gebaseerd op onbekende en twijfelachtige bronnen, die bovendien nauwelijks tot niet verifieerbaar zijn. Er wordt bijvoorbeeld verwezen naar Richard Hakluyt (1552–1616), een Engelse verzamelaar van zeemansverhalen. Hij leefde echter vóór de tijd van bijvoorbeeld de 17e-eeuwse Nederlandse pirate Dieuwertje van Harlingen, over wie hij volgens Dreux desondanks wel geschreven zou hebben.[15] Er komen trivialiteiten voor in de verhalen die doen vermoeden dat een en ander verzonnen is. Zo is de bijnaam 'Koeyedieff' van Dirck Antonisz, een Nederlandse piraat die ooit bestaan zou hebben, niet bekend als een woord dat in de Nederlandse taal voorgekomen heeft.
Hoe onduidelijk de historische betrouwbaarheid van De boekaniers ook is, de piratenencyclopedie The Pirate's way (2022) van Arne Zuidhoek leunt flink op het werk van Dreux.[16] In het voorwoord van deze encyclopedie schrijft Jaap Bruijn, professor in de maritieme geschiedenis aan de universiteit van Leiden: "[The Pirate's way] heeft meer namen [van piraten] en ook bij elke naam de relevante referenties, die mogelijkheden bieden voor vergelijkende en kwantitatief onderzoek naar het verschijnsel piraterij. Men kan vrouwelijke piraten ontdekken, zelfs in het respectabele Nederland. (...) Roofovervallen op zee bieden boeiende en interessante verhalen, die de maritieme geschiedenis ten goede komen."[17]
Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]
Hieronder volgen twee personages uit De boekaniers wiens levensverhalen de twijfelachtige historische betrouwbaarheid van het boek illustreren.
De Koeyedieff[bewerken | brontekst bewerken]
Dirck Antonisz, ook wel bekend als Antonysz De Koeyedieff, was een 17e-eeuwse zeerover in de Caraïben, in de tijd van de boekaniers. Hij zou een van de eerste uit Europa afkomstige zeerovers zijn die in de West voor eigen rekening gingen varen.
De Koeyedieff zou zijn basis gehad hebben op het eiland Basse Terre, nabij Tortuga, Haïti, en jaagde op Spaanse schepen die de zeestraat tussen Florida en Cuba passeerden. Hij onderdrukte met veel machtsvertoon een muiterij onder zijn bemanning.
Middels een list veroverde hij twee met veertig kanonnen gewapende Spaanse galjoenen. Door te doen alsof zijn schip, de met twaalf kanonnen gewapende Zephyr, in brand stond, lokte hij deze schepen naderbij. Zodra ze genoeg genaderd waren, brak de bemanning van De koeyedieff uit met sloepen, waarmee ze de twee schepen enterden en innamen. De Koeyedieff zag erop toe dat de Spaanse bemanning, soldaten en passagiers in reddingsbootjes vrijgelaten werden, terwijl de kapiteins in zee gedumpt werden. De buit was aanzienlijk en De Koeyedieff maakte van de gelegenheid gebruik zich met een flinke lijfwacht te omringen ter bescherming tegen de bemanning die zich onderbedeeld zou voelen.
De Koeyedieff voerde tevens drie kleine schepen aan tijdens een aanval op een Spaanse parelexpeditie in de baai de la Hache. Hij bracht deze expeditie tot zinken en de indiaanse parelduikers die op die expeditie zaten zouden hun Spaanse bewakers in zee gegooid hebben alvorens zij zich bij de kapers vervoegden. Toen Basse Terre in 1665 Frans bezit werd, maakte De Koeyedieff van Port Royal in Jamaica zijn nieuwe thuishaven. Uiteindelijk is De Koeyedieff aan zijn einde gekomen toen hij door een orkaan schipbreuk leed en op land in Spaans bezit aanspoelde: daar werd hij door een landgenoot verraden en stond hem de galg te wachten.[18]
So ick goet op jeluyden costen gedroncken hebbe, sal ick nu veur jeluyden dansen.
(Zo goed als ik op jullie kosten gedronken (geleefd) heb, zo zal ik nu voor jullie dansen (hangen voor jullie plezier))
— De laatste woorden van Anthonysz De Koeyedieff
Dieuwertje van Harlingen[bewerken | brontekst bewerken]
Dieuwertje van Harlingen alias Dutch Doverty, door Zuidhoek, die in zijn encyclopedie op Dreuxs verhaal voortborduurt, ook Dieuwertje Roptema genoemd,[19] zou volgens Dreux lezing eveneens een Nederlandse 17e-eeuwse zeerover zijn geweest. Zij zou een van de weinige Nederlandse vrouwelijke piraten zijn[5], hoewel ook haar bestaan zeer twijfelachtig is.
Volgens Zuidhoek zou Dieuwertje de vrouw geweest zijn van ene Van Roptema, een kapitein van een kustvaarder, die halverwege de 17e eeuw in Nieuw Amsterdam was neergestreken. Toen haar man op het schip Harlinger Maeght werd vermoord door kapers, nam zij het bevel over.[18] Nadat ze wraak op de zeerovers genomen had, besloot ze hetzelfde doel als zij te volgen: ze ging op jacht naar Spaanse schepen, want de Spanjaarden waren destijds aartsvijanden van de Nederlanden. Spoedig zou ze drie schepen onder haar bevel hebben. Onder haar regime was het strikt verboden te vloeken, drinken en seks te hebben. "Wie deze vrijetijdsbestedingen niet meende te kunnen missen en zich er toch aan overgaf, kreeg volgens de in alle vorm opgestelde en bezworen scheepsartikelen twaalf tot twintig striemen [sic.] met een eindje teertouw en werd aan wal gezet".[5]
Van Roptema zou zeer fortuinlijk hebben gevaren. Ze kreeg kinderen die ze als heertjes liet opvoeden en ging voor haar oude dag terug naar Friesland.
Galerij[bewerken | brontekst bewerken]
- Enkele afbeeldingen uit De boekaniers
-
Licht der Zeevaert[20], gravure (1608) van Willem Blaeu. -
Gravure (1684) van Jan Luyken.[3] -
Gravure (1591) van Theodore de Bry: een wandeling van een vooraanstaand Timucuaanse koppel.[21] "Zo stelden de ontdekkers zich de wilden voor", aldus Dreux[22] -
Barbaarse galeien, gravure (1684) van Jan Luyken.
.jpg)
.jpg)
,_RP-P-1896-A-19368-451_(cropped).jpg)
Externe links, bronnen en referenties[bewerken | brontekst bewerken]
|
Externe link
Bronnen
Referenties
|