Amby

Amby
Amie

Wijk van Maastricht
Kerngegevens
Gemeente	Maastricht
Coördinaten	50°52'NB, 5°44'OL
Oppervlakte	447 ha.
Inwoners	6.291

De Keltische muntschat.

Kaart van de gemeente Ambij uit 1866. Aangegeven zijn o.m. het Huis Severen, kasteel Geusselt, de Gravenhof en het Withuishof.

Amby (Limburgs: Amie) is een wijk in Maastricht en een voormalig dorp in de Nederlandse provincie Limburg.

Geschiedenis

Amby wordt wel eens aangeduid als het "oudste dorp van Nederland". Reeds in 1000 v.Chr. was er sprake van bewoning en sindsdien is het gebied min of meer continu bewoond gebleven. In 2008 werd in Amby een muntschat uit de eerste eeuw v. Chr. gevonden van zilveren zogeheten Rijnlandse regenboogschoteltjes, en gouden munten die worden toegeschreven aan de Eburonen. In 1918 werden verspreid over een groot terrein Romeinse dakpannen en scherven van aardewerk aangetroffen. In het begin van de jaartelling heeft hier een Romeins landhuis gestaan.

De H.-Walburgakapel, een voorloper van de huidige parochiekerk van Amby, komt voor op een lijst van goederen van de Proosdij te Meerssen uit 1145. De eerste schriftelijke vermelding van de plaats, als Ambeia, dateert uit 1157. In 1609 werd Amby een zelfstandige parochie.

Amby ligt vlak bij de belangrijke vestingstad Maastricht, die in de 16e, 17e en 18e eeuw regelmatig belegerd werd. Het dorp Amby heeft daar in de loop der eeuwen zwaar onder geleden. In 1632, tijdens het Beleg van Maastricht door Frederik Hendrik, waren zo'n 12000 man infanterie en 4000 cavalerie, onder leiding van de Graaf van Pappenheim, nabij Amby gelegerd. Op 17 augustus vond hier een bloedige strijd plaats, waarbij Pappenheim zijn beste officieren en 1500 manschappen verloor en gedwongen werd terug te trekken. Volgens de geschiedschrijvers was de overwinning van de Nederlandse troepen voor een groot deel te danken aan de inzet van Frederik Hendrik zelf, die persoonlijk naar Amby kwam en de troepen aanvoerde. De kerk van Amby speelde een belangrijke rol, als perfecte uitkijkpost en een plek om zich te verschansen. Door het oorlogsgeweld bleef Amby nagenoeg met de grond gelijk gemaakt achter.

Tot 1 juli 1970 was Amby een zelfstandige gemeente. In dat jaar werd Amby, tegelijk met Heer, Itteren en Borgharen, een wijk van Maastricht. Een klein deel van het grondgebied van de voormalige gemeente ging echter naar de gemeente Meerssen.

Bezienswaardigheden

De Sint-Walburgakerk werd in 1866 gebouwd naar een ontwerp van Carl Weber. Het oorspronkelijke neogotische gebouw werd in 1927 uitgebreid met een nieuw koor en transept en in 1957 met nieuwe zijbeuken. De kerk verving een ouder gebouw, waarvan afbeeldingen op oude prenten bewaard zijn gebleven.

In Amby liggen enkele historisch waardevolle kasteeltjes en herenhoeven, o.a. Kasteel Geusselt, Huis Severen en Withuishof. Een deel van de wijk is onderdeel van de Landgoederenzone Maastricht - Meerssen.

• 
  Kasteel Geusselt
• 
  Huize Severen
• 
  Withuishof

Voorzieningen

De R.K.-parochiekerk in het centrum van het dorp is gewijd aan de heilige Walburga. De wijk heeft een eigen winkelcentrum en diverse horecavoorzieningen. Nabij het dorpscentrum bevindt zich een school voor basisonderwijs; buiten het dorpscentrum wordt een nieuwe internationale school voor basis- en voortgezet onderwijs gebouwd: het UWC Maastricht. In en rondom Amby bevinden zich diverse zorginstellingen, o.a. bejaardenverzorgingstehuis "Achter De Hoven", verpleegkliniek "De Zeven Bronnen" en het orthopedagogisch "Groenenscheldt Instituut".

In het voormalige dorp bestaat een levendig verenigingsleven, met onder andere een harmonieorkest (eveneens vernoemd naar de H. Walburga), een amateur-voetbalclub ("RKASV") en een carnavalsvereniging. Deze laatste, "CV de Sjlaaibök", is genoemd naar de vrouwen die vroeger sjlaai (sla) en poor (prei) verkochten op de markt in Maastricht, ook wel sjlaaimetten genoemd. Om het Ambiese dorpsgevoel te behouden hebben enkele personen in 2010 de groep Joonkheid Amie opgericht. Zij proberen zaken als kermis, verenigingsgevoel en het Ambyse dialect te behouden. In 2011 organiseerden ze het "Groot Amies Dictee" voor meer dan 100 deelnemers.

Binnen de wijk Amby, op het bedrijventerrein Scharn-Noord zijn o.a. de studio's van de regionale radio- en televisieomroep L1 gevestigd en de studio's van André Rieu .

Per openbaar vervoer is de wijk bereikbaar met buslijn 3 van Veolia.

Bekende ingezetenen

• De schrijver en dichter Robert Franquinet (1915-1979) werd in Amby geboren.
• De balletdanser en -choreograaf Jan Linkens (1958) is in Amby opgegroeid.
• Sergeant der infanterie en ridder der Militaire Willems-Orde Johannes Lambertus Scriwanek woonde te Amby.

Zie ook

• Lijst van burgemeesters van Amby

Referenties

· ·

Wijken en buurten in Maastricht