Kelmis

**Kelmis**
*La Calamine*
Gemeente in België
	;
Geografie
Gewest	Wallonië
Provincie	Luik
Arrondissement	Verviers
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	18,04 km² (2021); 78,25%; 12,78%; 8,97%
Coördinaten	50° 43' NB, 6° 1' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	11.229 (01/01/2022) ; 48,82% ; 51,18% ; 623,63 inw./km²
Leeftijdsopbouw; 0-17 jaar; 18-64 jaar; 65 jaar en ouder	(01/01/2022); 19,84%; 58,86%; 21,3%
Buitenlanders	38,26% (01/01/2022)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Luc Frank (CSP-cdH)
Bestuur	CSP-cdH, SP
Zetels; CSP-cdH; PFF-MR; SP; Ecolo;	21; 8; 5; 5; 3;
Economie
Gemiddeld inkomen	17.580 euro/inw. (2020)
Werkloosheidsgraad	10,8% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 4720; 4721; 4728	Deelgemeente; Kelmis; Neu-Moresnet; Hergenrath
Zonenummer	087
NIS-code	63040
Politiezone	Weser-Göhl
Hulpverleningszone	DG
Website	Gemeente Kelmis
Detailkaart
	Ligging binnen het arrondissement Verviers; in de provincie Luik
Foto's
	Tweetalig plaatsnaambord
Portaal	België

Kelmis (Frans: La Calamine, Platdiets: Kelemis, Waals: Li Calmene) is een Duitstalige gemeente in de Belgische provincie Luik. De gemeente telt ruim 11.000 inwoners.

Geschiedenis[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook artikel Neutraal Moresnet.

Tot de opheffing van het hertogdom Limburg in 1795 hoorde het gebied van het huidige Kelmis tot de Limburgse hoogbank Montzen. Net als de rest van het hertogdom werd Kelmis bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1795 opgenomen in het toen gevormde departement Ourthe. De huidige deelgemeenten Kelmis en Neu-Moresnet behoorden toen tot de gemeente Moresnet.

De deelgemeente Kelmis vormde, vanwege de aanwezigheid van de belangrijke zinkspaatmijn Vieille Montagne aldaar, onder de naam Neutraal Moresnet tussen 1815 en 1919 een neutrale zone of condominium tussen het Koninkrijk der Nederlanden (later België) en Pruisen (later Duitse Keizerrijk). Als gevolg van het verdrag van Versailles werd het gebied een Belgische gemeente onder de nieuwe naam Kelmis/La Calamine (naar kalamijn, een andere naam voor zinkspaat of smithsoniet). In tegenstelling tot de Duitse gemeenten die toen bij België werden gevoegd, maakte Kelmis deel uit van het arrondissement Luik. Pas in 1962, toen de gemeente officieel Duitstalig werd, werd ze bij het arrondissement Verviers gevoegd.

De naam van de gemeente werd in 1972 gewijzigd van "Kalmis" naar "Kelmis" (in het Frans bleef "La Calamine" ongewijzigd).^[1]

De vroegere gemeente Kelmis werd in 1977 samengevoegd met Neu-Moresnet en Hergenrath tot de (Duitstalige) fusiegemeente Kelmis.

Geografie[bewerken | brontekst bewerken]

Uitzicht over Kelmis

Kelmis ligt op enkele kilometers afstand van de Duitse stad Aken en eveneens dicht bij de Nederlands-Limburgse plaats Vaals. Het grenst aan het drielandenpunt met Nederland en Duitsland.

De aanwezigheid van een zinkmijn heeft voor een verhoogde concentratie zink in de bovengrond gezorgd. Hierdoor kennen Kelmis en Moresnet op enkele plaatsen een opvallende zinkflora. De Geul werd voor de zinkwinning gebruikt, waardoor de bovenloop van de Geul in de Nederlandse provincie Limburg eveneens een bijzondere zinkflora kent.

Tevens ligt een groot gedeelte van het Belgische deel van het Preusbos op het grondgebied van de gemeente Kelmis. Een kleiner deel van dit bos ligt net over de Belgisch-Duitse grens en een nog kleiner deel ligt in Nederland, ten zuiden van Vaals. De naam "Preusbos" betekent overigens "Grensbos" in het lokale Platdietse dialect.

Kernen[bewerken | brontekst bewerken]

Deelgemeenten[bewerken | brontekst bewerken]

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS code
1	Kelmis	3,36	5.592	1.663	63040A
2	Neu-Moresnet	5,67	2.822	497	63040B
3	Hergenrath	8,97	2.785	311	63040C

Nabijgelegen kernen[bewerken | brontekst bewerken]

Moresnet, Lontzen

Bezienswaardigheden[bewerken | brontekst bewerken]

Museum Vieille Montagne, over het zinkbedrijf en de geschiedenis van Neutraal Moresnet.
Maria-Hemelvaartkerk

Zie ook

Lijst van beschermd erfgoed in Kelmis

Demografische ontwikkeling[bewerken | brontekst bewerken]

Demografische ontwikkeling voor de fusie[bewerken | brontekst bewerken]

Bronnen:NIS, Opm:1930 tot en met 1970=volkstellingen, 1976 inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente[bewerken | brontekst bewerken]

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1920 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Taal[bewerken | brontekst bewerken]

Naast het in het onderwijs en door de plaatselijke overheid gebruikte Duits, spreekt de plaatselijke bevolking het regionale dialect Platdiets, een Limburgs dialect.

Deze gemeente was aanvankelijk officieel Franstalig, hoewel uit talentellingen bleek dat de grote meerderheid van de bevolking Duits sprak. Pas door de taalwetten van 1962 werd het een Duitstalige gemeente, met faciliteiten voor de Franstaligen. In 1977 volgde de samenvoeging met Hergenrath en Neu-Moresnet, die hetzelfde taalstatuut hadden.

Politiek[bewerken | brontekst bewerken]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976[bewerken | brontekst bewerken]

Partij		10-10-1976^[2]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[3]		14-10-2012^[4]		14-10-2018
Stemmen / Zetels		%	19	%	19	%	19	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21
	ECOLO	-		7,37	0	12,6	2	11,75	2	11,11	2	11,29	2	12,72	2	13,73	3
	SP-PFF^A / KGI-ICC¹ / SP-GI² / SP-PS³ / SP⁴	35,7^A	6	20,81¹	4	23,16²	4	27,71²	6	21,71³	4	20,95⁴	4	16,77⁴	3	21,58⁴	5
	SP-PFF^A / PFF-PRL¹ / PFF-MR²	35,7^A	6	23,23¹	4	13,78¹	2	-		7,78¹	1	16,63²	3	38,19²	9	25,88²	5
	CSP-PSC¹ / PSC-CSP² / CSP³ / CSP-cdH⁴	62,66¹	13	48,59¹	11	50,47²	11	46,93¹	11	50,88¹	13	51,13³	12	32,31⁴	7	38,81³	8
	BNB	1,64		-		-		-		-		-		-		-
	GA-AC	-		-		-		13,61	2	8,51	1	-		-		-
Totaal stemmen		4883		5083		5200		4988		5140		5168		5181		5054
Opkomst %						94,17		92,25		91,57		90,27		86,39		85,81
Blanco en ongeldig %		5,22		11,69		9,15		8,06		9,49		12,62		10,35		8,79

De gevormde meerderheidscoalitie wordt vet aangegeven. De grootste partij is in kleur.

Mobiliteit[bewerken | brontekst bewerken]

In de deelgemeente Hergenrath bevindt zich een station Hergenrath langs spoorlijn 37 (Luik - Aken).

Literatuur[bewerken | brontekst bewerken]

Philip Dröge: Moresnet, Opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje. Houten/Antwerpen: Uitgeverij Unieboek/Het Spectrum, 2016; 271 blz., ISBN 978-9-00034-960-9.

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]

Website van de gemeente

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Koninklijk besluit 13.10.1972 tot wijziging van de schrijfwijze van de naam van sommige gemeenten, Belgisch Staatsblad 20.12.1972^{[dode link]} p. 14178
↑ 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken
↑ Gegevens 2006: elections2006.wallonie.be:
↑ Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be

Zie de categorie Kelmis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Koninklijk besluit 13.10.1972 tot wijziging van de schrijfwijze van de naam van sommige gemeenten, Belgisch Staatsblad 20.12.1972^{[dode link]} p. 14178

[2] 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken

[3] Gegevens 2006: elections2006.wallonie.be:

[4] Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be

[1]

[2]

[3]

[4]