Sint Geertruid

**Sint Geertruid**
Se-Gietere
Dorp in Nederland
	;
Situering
Provincie	Limburg
Gemeente	Eijsden-Margraten
Coördinaten	50° 48′ NB, 5° 46′ OL
Algemeen
Oppervlakte	14,39 km²
- land	14,39 km²
- water	0 km²
Inwoners ; (2023-01-01)	1.445 ; (100 inw./km²)
Woningvoorraad	615 woningen
Overig
Woonplaatscode	1698
Portaal	Nederland

Sint Geertruid (Limburgs: Se-Gietere) is een plaats in het zuiden van Nederlands Limburg. Vanaf 1828 tot 1982 was het een onderdeel van de gelijknamige zelfstandige gemeente. Sinds de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1982 maakte het deel uit van de gemeente Margraten. Vanaf 1 januari 2011 is het een onderdeel van de gemeente Eijsden-Margraten.

Geschiedenis

Het dorp Sint Geertruid is in de 11e eeuw gesticht vanuit de toenmalige heerlijkheid Breust (thans een buurtschap in Eijsden). Daarom werd Sint Geertruid ook wel Breust op den Berg genoemd. De plaats is vernoemd naar de heilige Gertrudis van Nijvel. Het dorp heeft, samen met zijn buurtschappen en gehuchten circa 1420 inwoners.

Tot 1222 kerkten de inwoners in Breust, wat op een aanzienlijke afstand gelegen was. Ze verzochten de prins-bisschop van Luik, Hugo II van Pierrepont om een eigen parochie te mogen stichten. Dit werd toegestaan en een romaans kerkje werd gebouwd, waarvoor vuursteenknollen werden toegepast en waarvan de resten nog in de huidige kerk te vinden zijn.

Bezienswaardigheden

De dorpskern is in 1987 tot beschermd dorpsgezicht verklaard. Het middeleeuwse stratenpatroon is hier onveranderd gebleven.
De Sint-Gertrudiskerk is een schilderachtige, uit mergelsteen opgetrokken kerk. De oorsprong van de kerk gaat tot de 11e eeuw terug, en resten van dit romaanse basiliekje zijn nog te zien in het schip, onder meer in de vorm van overblijfselen van rondboogvenstertjes. De huidige toren is vroeg-14e-eeuws, het schip en het koor zijn meest 15e-eeuws. De grafkapel stamt uit de vroege 16e eeuw. In 1619 werd de doopkapel als portaalruimte voor de eigenlijke ingang geplaatst.
Het Steenen Huis (Scheversteenenhuys: 'Schever' is leisteen, vergelijk het Duits: 'Schiefer') is een laatgotisch woonhuis in mergelsteen uit de 16e eeuw. Voordien stond hier de Poorthof, een van de oudste boerderijen van het dorp die al in 1450 is vermeld. In deze hof hebben adellijke families gewoond, zoals de families Van Libeek, Hoen van Amstenrade, en De Belderbusch. De verbouwing is waarschijnlijk verricht door Guillaume de Fronteaux, Heer van Housse. Mogelijk is hier ook sloopmateriaal van de Poorthof voor gebruikt. Nadat het gebouw in 1976 werd getroffen door brand, werd het in 1980 gerestaureerd.

Natuur en landschap

Sint Geertruid ligt op ongeveer 138 m hoogte, op het Plateau van Margraten. Ten westen en zuiden van Sint Geertruid, daar waar dit plateau afdaalt in het Maasdal bevindt zich een hellingbos, het Savelsbos. Dit is niet alleen natuurhistorisch van groot belang, maar in het bos zijn bovendien de Henkeput en een vuursteenmijn gelegen die dateert uit ongeveer 5500 v.Chr.. In 2011 werden in de omgeving van Sint Geertruid vuurstenen gereedschappen van Neanderthalers gevonden die dateren uit het Middenpaleolithicum tussen 70.000 en 100.000 jaar geleden.^[2]

Het Plateau zelf bestaat voornamelijk uit agrarisch gebied. Ten zuidwesten van het dorp bevindt zich de Herkenradergrub met aldaar de voormalige Groeve Moerslag, een geologisch monument.