Putten (plaats)

**Putten**
Gemeente in Nederland
Situering
Provincie	Gelderland
Coördinaten	52°15'4"NB, 5°35'26"OL
Algemeen
Oppervlakte	87,50 km²
- land	85,22 km²
- water	2,28 km²
Inwoners ; (1 januari 2024)	24.975? ; (293 inw./km²)
Bestuurscentrum	Putten
Belangrijke verkeersaders	Sjabloon:A-wegNL Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL Sjabloon:N-wegNL
Politiek
Burgemeester (lijst)	Jan van Putten (SGP)
Economie
Gemiddeld inkomen (2019)	€ 25.900 per inwoner
Gem. WOZ-waarde (2019)	€ 330.000
WW-uitkeringen (2014)	33 per 1000 inw.
Overig
Postcode(s)	3880-3882
Netnummer(s)	0341
CBS-code	0273
CBS-wijkindeling	zie wijken en buurten
Website	www.putten.nl
	; Bevolkingspiramide (2023)
Portaal	Nederland

Foutief gebruik van Sjabloon:Infobox gemeente Nederland. De volgende parameters dienen niet handmatig te worden ingevoerd:
oppervlakte, oppervlakte land, oppervlakte water, inwoners, datum inwoners en dichtheid.

Putten (uitspraak^ⓘ) is een plaats en gemeente op de grens van de Veluwe en de Gelderse Vallei, in de Nederlandse provincie Gelderland. De gemeente telt Sjabloon:Inwonertal NL gemeente inwoners (Sjabloon:Inwonertal NL datum, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 87,45 km² (waarvan 2,41 km² water). Putten heeft een goede bereikbaarheid via de A28 en de spoorlijn Amersfoort-Zwolle. Het centrum van Putten wordt gekenmerkt door gevarieerd winkel- en horecagebied met op woensdagochtend een weekmarkt.

Overige kernen

Bijsteren, Diermen, Gerven, Halvinkhuizen, Hell, Hoef, Huinen, Huinerbroek, Huinerwal, Koudhoorn, Krachtighuizen, Steenenkamer en Veenhuizerveld.

Landschap

Ten oosten en noordoosten van de plaats Putten ligt de Veluwe, het grootste natuurgebied van Nederland. Putten wordt in het zuiden en westen omringd door akkerland, dat onderdeel vormt van de noordoostelijke hoek van de Gelderse Vallei. In het uiterste westen grenst de gemeente aan een van de randmeren rond Flevoland: het Nuldernauw.

Puttens dialect

Het Puttense dialect valt onder het West-Veluws. Er is een boek over het Puttense dialect uitgegeven met de titel: "Putters Praoten moe je niet laoten". Er staat onder meer een lijst met dialectwoorden en de vertalingen in. Het Puttens (ook wel 'Putters' genaamd) is net als in andere 'dialectdorpen' veelal omgeruild voor het Nederlands, maar wordt door met name de ouderen onder de Puttense bevolking nog wel gesproken.

Geschiedenis

In de akte van de Friese edelman Folckerus (uit 855) wordt voor het eerst de naam Putten vermeld. In deze akte worden goederen en landerijen overgedragen aan het klooster van Werden (bij Essen in Duitsland), en Putten wordt in vico qui dicetur Puthem (als buurtschap of dorp) genoemd. Putten is, nadat de kerk is gesticht, een verzameling buurtschappen die tezamen een kerkdorp vormen, een situatie die tot aan de tiende eeuw voortduurt. Dit kerkdorp omvat een groot gebied, dat zich uitstrekt tot Nijkerk en Voorthuizen. Pas in 1416 worden Nijkerk en Voorthuizen verzelfstandigd.

Putten is dan voornamelijk agrarisch gebied, waarbij de meeste boerderijen behoren tot het bezit van de kloosters Werden, Elten en Abdinckhof (in Paderborn). in 1559 draagt het klooster Werden haar bezittingen over aan dat van Abdinckhof, waarmee laatstgenoemd klooster verreweg de grootste grondeigenaar wordt. Tot 1803 worden deze bezittingen door "de Kelnarij" (een rentmeester of kellenaar) bestuurd. Aan deze periode herinneren in Putten nog onder meer de Kelnarijstraat, de Abdinckhofstraat en de Paderbornstraat.

Aan het einde van de zestiende eeuw bereikt de Reformatie Putten, en tot 1608 is er een rooms-katholiek pastoor die vanuit de Pancratiuskerk werkt. Het grootste deel van de bevolking wordt dan protestants, en slechts een kleine katholieke kern blijft over.

Eind september 1944, tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog, wordt door de ondergrondse in Putten een aanslag gepleegd op een aantal Duitse officiers. Als vergeldingsactie wordt een razzia uitgevoerd door de Wehrmacht en de SS en wordt een deel van het centrum van het dorp platgebrand. Zie hiervoor het artikel Razzia van Putten.

Na de oorlog is Putten nog steeds grotendeels agrarisch gebied, maar in de tweede helft van de twintigste eeuw wordt het toerisme en recreatie een belangrijke inkomstenbron. Daarnaast is in Putten beperkte industrie.

Politiek

Gemeenteraad

De gemeenteraad van Putten bestaat uit 19 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:

Gemeenteraadszetels
Partij	1994	1998	2002	2006	2010
CDA	5	5	5	4	4
Gemeentebelangen	5	4*	4	5	3
ChristenUnie	-	3*	4	4	5
VVD	2	3	2	2	1
SGP	1	1	2	2	2
PvdA	1	1	1	2*	-
Gereformeerde Gezindte Putten	4	1*	-	-	-
Wij Putten	-	-	-	-	4
D66	1	1	1*	-	-
Totaal	19	19	19	19	19

De RPF en het GPV hadden in 1994 een gemeenschappelijke lijst met de Gereformeerde Gezindte Putten.
In 1998 namen de RPF en het GPV, de voorlopers van de ChristenUnie, met een gemeenschappelijke lijst deel aan de verkiezingen.
D66 had in 2002 een gemeenschappelijke lijst met GroenLinks.
De Partij van de Arbeid had in 2006 een gemeenschappelijke lijst met GroenLinks.

College

Het college van Burgemeester en Wethouders bestaat uit:

Burgemeester: Jan van Putten

Wethouders:
- Nico Gerritsen (SGP)
- Ard Kleijer (CU)
- Roelof Koekkoek (Wij Putten)

Gemeentesecretaris: G.J. Pekelsma

Bedrijfsleven

Putten heeft twee grote bedrijventerreinen en een derde in voorbereiding. Bij het station ligt het oudste industrieterrein, de Keizerswoert, waar een aantal grote bedrijven is. Aan de zuidkant van Putten, tussen de Van Geenstraat en de Hoge Engweg, bevindt zich het nieuwere bedrijventerrein de Hoge Eng. Er is nog een bedrijventerrein in voorbereiding, onder de naam De Smidspol, dat aan de gemeentegrens met Nijkerk moet komen, zo'n 10 kilometer buiten de bebouwde kom van Putten, nabij afslag Nijkerk van de A28.

Puttense tradities

Elke woensdagochtend wordt er markt gehouden op het Marktplein (het plein tussen de Oude Kerk en het gemeentehuis). Deze markt is een algemene warenmarkt.
Elke tweede woensdag van oktober vindt traditiegetrouw de zogenaamde Ossenmarkt plaats. Dit is van oudsher een veemarkt, boeren kochten en verkochten er hun rundvee met de handjeklap-methode. Tegenwoordig is er nog slechts een enkel stuk vee te vinden op de Ossenmarkt, en is de markt veranderd in een braderie die jaarlijks veel bezoekers trekt.
Elke avond om 21:00 uur luidt traditiegetrouw de papklok. Dit was in vroeger tijden het teken voor de landarbeiders dat hun werkdag erop zat, en dat ze naar huis konden om een bord warme pap te eten en vervolgens naar bed te gaan.

Bekende Puttenaren

Hendrik van Boeijen (1889-1947), politicus (CHU, minister van 1937 tot 1945)
Wien van den Brink (1945-2010), varkenshouder, boerenleider en politicus (Gemeentebelangen Putten: oud-raadslid (1986-2010) en oud-wethouder (2006-2007), LPF: oud-Tweede Kamerlid)
Sander Duits (1983), voetballer van FC Omniworld
Klaas Friso (1931-2007), Puttens historicus en bestuurslid van het Puttens Historisch Genootschap
Bert Kous (1964), schrijver en journalist voor RTV Utrecht
Aart Mosterd (1949), politicus (CDA, oud-wethouder van Putten (1980-1998) en oud-Tweede Kamerlid)
Peter Paul de Vries (1967), voormalig directeur van de Vereniging van Effectenbezitters

Zustersteden

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Zeewolde (Fl)		Ermelo



Nijkerk	Barneveld

Trivia

In januari 1958 kwam Putten in het nieuws doordat zich er zich een geval van radioactieve besmetting voordeed. Bij de behandeling in het ziekenhuis was bij een kind van een Puttense familie een naaldkop met radium in de neus achtergebleven. Thuis braakte het kind dit uit en het braaksel werd in de kachel gegooid en de as kwam later in de tuin terecht. Het hele gezin, het huis en de tuin raakte besmet. Deskundigen van de marine kwamen er aan te pas om de buurt te ontsmetten.

Zie ook

Externe links

Uitspraak over keten

noicon

Door op de afspeelknop te klikken kunt u dit artikel beluisteren. Na het opnemen kan het artikel gewijzigd zijn, waardoor de tekst van de opname wellicht verouderd is. Zie verder info over deze opname of download de opname direct. (Meer info over gesproken Wikipedia)