Veldbies-beukenbos

Veldbies-beukenbos
	Veldbies-beukenbos met beuk
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Quercetea robori-petraeae; (klasse van eiken- en beukenbossen op voedselarme grond)
Orde:	Quercetalia roboris; (orde van eiken- en beukenbossen op voedselarme grond)
Verbond:	Luzulo-Fagion; (verbond van veldbies-beukenbossen)
Associatie
	Luzulo-Fagetum; Meusel 1937
	Afbeeldingen op Wikimedia Commons

Het veldbies-beukenbos (Luzulo-Fagetum) is een associatie uit het verbond van veldbies-beukenbossen (Luzulo-Fagion). Het is een bosplantengemeenschap die voorkomt op stenige bodems, en gedomineerd wordt door loofbomen en dwergstruiken.

Deze associatie komt in Nederland en Vlaanderen slechts marginaal voor.

Naamgeving en codering

Synoniemen
Luzulo luzuloides-Fagetum
Luzulo luzuloides-Fagetum sylvaticae

Frans: Hëtraie acidophile à luzule
Duits: Hainsimsen-Rotbuchenwald
Engels: Broad-buckler-fern-fir-beech forest
Syntaxoncode voor Nederland (rVvN): r45Ab01
BWK-karteringseenheid: Eikenbos met witte veldbies (ql) en Beukenbos met witte veldbies (fl)
Natura2000-habitattypecode (EU-code): H9110
Corine-code: 41.11 - Medio-European acidophilous beech forests

De wetenschappelijke naam Luzulo luzuloides-Fagetum is afgeleid van de botanische namen van twee belangrijke soorten binnen deze klasse, de kensoort witte veldbies (Luzula luzuloides) en de beuk (Fagus sylvatica).

Fysiognomie

Het veldbies-beukenbos is een hoog opgaande vegetatie, de boomlaag kan 20–25 m hoog reiken. De struik- en de moslaag zijn zwak ontwikkeld en weinig soortenrijk. De kruidlaag kan plaatselijk goed ontwikkeld zijn, vaak met een belangrijk aandeel aan dwergstruiken.

Ecologie

Het veldbies-beukenbos is een voor Nederland en Vlaanderen zeer zeldzaam bostype, kenmerkend voor zeer zure (pH 3,0 of lager), oligotrofe, zandige, lemige of vaak stenige bodems. Het kan zich enkel ontwikkelen op plaatsen met een koel en vochtig subklimaat, wat meestal in de bergen is.

Deze vegetatie vormt in dergelijke omstandigheden de climaxvegetatie.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen

Het veldbies-beukenbos is een soortenarme associatie. Voor Nederland en Vlaanderen zijn enkel de witte veldbies, de mispel en de zeer zeldzame kranssalomonszegel als kensoorten aanwezig. De zomereik en de naamgevende beuk zijn de meest algemene boomsoorten; de beuk kan in deze bossen zelfs dominant optreden. De belangrijkste begeleidende soorten zijn de blauwe bosbes, bochtige smele en adelaarsvaren en in de moslaag het gewoon pluisjesmos en het gewoon sterrenmos.

In de onderstaande tabel staan de belangrijkste diagnostische plantentaxa van het veldbies-beukenbos voor Nederland en Vlaanderen.

Boomlaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kK	> 50%	ruwe berk	Betula pendula
kK	> 40%	wintereik	Quercus petraea
	> 70%	zomereik	Quercus robur
	> 60%	beuk	Fagus sylvatica
	> 40%	haagbeuk	Carpinus betulus
	> 30%	zachte berk	Betula pubescens
	> 30%	gewone esdoorn	Acer pseudoplatanus
	> 20%	ratelpopulier	Populus tremula

Struiklaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kA	> 30%	mispel	Mespilus germanica
kK	> 90%	wilde lijsterbes	Sorbus aucuparia
	> 50%	hulst	Ilex aquifolium
	> 40%	sporkehout	Frangula alnus
	> 30%	hazelaar	Corylus avellana
	> 20%	trosvlier	Sambucus racemosa

Kruidlaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kA	> 90%	witte veldbies	Luzula luzuloides
kA	< 10%	kranssalomonszegel	Polygonatum verticillatum
	> 90%	wilde kamperfoelie	Lonicera periclymenum
	> 80%	blauwe bosbes	Vaccinium myrtillus
	> 80%	bochtige smele	Avenella flexuosa
	> 80%	adelaarsvaren	Pteridium aquilinum
	> 60%	gewone braam	Rubus fruticosus
	> 40%	valse salie	Teucrium scorodonia
	> 40%	bosgierstgras	Milium effusum
	> 40%	klimop	Hedera helix
	> 40%	gewone salomonszegel	Polygonatum multiflorum
	> 30%	ruige veldbies	Luzula pilosa
		grote veldbies	Luzula sylvatica
		dalkruid	Maianthemum bifolium
		schaduwkruiskruid	Senecio ovatus

Moslaag

Kentaxon	Presentie	Triviale naam	Botanische naam
kK	> 50%	gewoon pluisjesmos	Dicranella heteromalla
	> 50%	gewoon sterrenmos	Mnium hornum
	> 30%	fraai haarmos	Polytrichum formosum

Biologische Waarderingskaart

In de Biologische Waarderingskaart (BWK) van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is deze associatie opgedeeld in twee karteringseenheden, het eikenbos met witte veldbies (ql) en het beukenbos met witte veldbies (fa).

Beide vegetatietypen staan gewaardeerd als 'Biologisch zeer waardevol'.

Eikenbos met witte veldbies

Het eikenbos met witte veldbies (ql) komt voor als soortenarme, door zomereik gedomineerde bossen op zure tot vrij zure bodems, dat in de Voerstreek het meer Atlantische zuur eikenbos (qs) vervangt. Buiten de (schaarse) aanwezigheid van witte veldbies in het eerste, zijn deze vegetaties nauwelijks te onderscheiden.

Beukenbos met witte veldbies

Het beukenbos met witte veldbies (fl) lijkt zeer sterk op het voorgaande, maar heeft beuk als dominante boomsoort. Het vervangt in de Voerstreek het zuur beukenbos (fs).

Verspreiding

Het veldbies-beukenbos heeft een breed verspreidingsgebied over continentaal en subcontinentale delen van Centraal-Europa, vooral in berggebieden.

In Nederland wordt ze enkel aangetroffen op vuursteeneluvium in het uiterste zuiden van Nederlands Limburg op meer dan 150 m hoogte, in Vlaanderen op de podzolbodems van de zandige plateaus in de Voerstreek zoals in het Veursbos en het Vrouwenbos. In Wallonië, Duitsland en Frankrijk is de associatie veel algemener.

Bedreiging en bescherming

Net als de meeste voedselarme bossen worden veldbies-beukenbos bedreigd door verruiging, en dat vooral door inspoeling van nutriënten uit hoger gelegen landbouwgebieden.

Andere bedreigingen zijn bodemerosie of -compactering door overmatige recreatie, en intensief of grootschalig kapbeheer, overexploitatie en aanplanting met naaldhout.

Zie de categorie Luzulo-Fagetum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

J.Schaminée, K.Sýkora, N.Smits & M.Horsthuis, 2010: Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij, Zeist.
K.Sýkora, 2008: Field Guide Dutch Plant Communities. Species composition and ecology
Decleer, K. (red.), 2007: Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p. ISBN 978-90-403-0267-1
Vriens L., Bosch H., De Knijf G., De Saeger S., Guelinckx R., Oosterlynck P., Van Hove M. & Paelinckx D. (2011). De Biologische Waarderingskaart. Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. INBO.M.2011.1, Brussel. ISBN 9789040303142

Strand en duinen:	duinstruweel (sd(b))
Halfnatuurlijke graslanden:	Struisgrasvegetatie (ha) · Dotterbloemgrasland (hc) · Kalkgrasland (hk) · Vochtig schraalgrasland (hm, hmm, hme) · Vochtig heischraal grasland (hmo) · Droog heischraal grasland (hn) · Mesofiel hooiland (hu)
Soortenrijke permanente graslanden:	Vochtig grasland gedomineerd door russen (hj) · Soortenrijk permanent cultuurgrasland (hp, hpr) · Soortenrijk permanent cultuurgrasland met zilte elementen (*hpr()+da, hp()+da, h+da*)
Struweel:	struweel op kalkrijke bodem (sk) · gagelstruweel (sm) · kapvlakte (se) · vochtig wilgenstruweel op venige of zure grond (so) · vochtig wilgenstruweel op voedselrijke bodem (sf)
Vallei- en moerasbossen:	ruderaal olmenbos (ru, rud) · bronbos (vc) · alluviaal elzen-essenbos (va) · elzen-eikenbos (vf) · nitrofiel alluviaal elzenbos (vn) · elzenbroek (vm) · oligotroof elzenbroek met veenmossen (vo) · venig berkenbroek (vt)
Eiken- en beukenbossen:	eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint (qe) · eiken-haagbeukenbos (qa) · eiken-haagbeukenbos op mergel (qk) · eikenbos met witte veldbies (ql) · zuur eikenbos (qs) · eiken-berkenbos (qb) · beukenbos met wilde hyacint (fe) · beukenbos met voorjaarsflora zonder wilde hyacint (fa) · beukenbos met parelgras en lievevrouwebedstro (fm) · beukenbos op mergel (fk) · beukenbos met witte veldbies (fl) · zuur beukenbos (fs)