Bijnaam

Een bijnaam is een breed bekende, niet-officiële naam van een persoon, een groep van personen of een zaak.

Een bijnaam kan voor de drager zowel een positieve als een negatieve connotatie hebben. Als het negatief is, wordt dit een spotnaam genoemd en wordt dan al snel een scheldwoord. Als het positief is, wordt het een koosnaam.

Ontstaan van bijnamen (vooral in dorpen)

In sommige plaatsen waar vroeger meerdere mensen bekend waren onder dezelfde (voor- en achter-naam) was het gebruikelijk onderscheid te maken door gebruik van een bijnaam. Gevolg hiervan is dat in die gemeenschappen sommige mensen meer bekend waren onder hun bijnaam dan onder hun werkelijke naam. Bijnamen komen tegenwoordig veel minder voor dan vroeger, toen nog weinig mensen een telefoon hadden of in een telefoonboek geregistreerd stonden. Vroegere bijnamen ontstonden vaak door:

het werk of beroep van de man of vrouw, het straatleven, fysieke eigenaardigheden, kwaal, gebrek of afwijking, uitspraken, gedrag en/of kleding.

Dorpen

Soms blijven bijnamen bij een bepaalde familie horen, zoals "de Sait" in Katwijk (Zuid-Holland), meestal mensen met de achternaam Guyt of soms Guijt.

In het Drentse dorp Eelde is door de plaatselijke historische vereniging Ol Eel een omvangrijk boek uitgebracht waarin nagenoeg alle in dat dorp bekende bijnamen worden beschreven. Het is getiteld "Gij kent mij: ik ben de Bulgaar".

Ook in het Zuid-Hollandse Noordwijk is een bijnamenboek uitgebracht, waar nagenoeg alle bekende bijnamen instaan met zeer veel informatie en foto's. De tweede en tevens laatste druk is getiteld " NOORDWIJKERS Van 'Aai Toek(ie) tot Dirk 'de Zoute' " . De auteurs van dit boek zijn Ton Meijer en Cees van der Niet. De eerste druk heet "Noordwijkers bij naam en Toenaam". Het boek was een idee van Ton Meijer. Een groot aantal foto's en veel informatie is afkomstig van Cees van der Niet ("de Prikkepoes"). Op verzoek van een aantal mensen zijn sommige bijnamen niet (meer) opgenomen omdat deze te kwetsend zijn voor de persoon zelf of de nabestaanden van een persoon.

Koosnamen

Goudkust → bijnaam voor een gegoede buurt.
de Koopgoot → bijnaam voor de Rotterdamse Beurstraverse
de nachtburgemeester van Rotterdam → bijnaam van Jules Deelder

Gezagsdragers

Ook veel koningen en keizers hebben een bijnaam:

Inwoners

Bijnamen voor inwoners van Nederlandse en Belgische plaatsen en gemeenten : Voor meer info, zie Lijst van bijnamen en spotnamen

Ajuin voor een inwoner van Aalst
Apeluier voor een inwoner van IJsselstein
Berenschieter voor een inwoner van Benschop
Bergenees voor een geboren en getogen inwoner van Bergen N.H.; Bergenaar voor een 'import'-inwoner.
Blauwdotter voor een inwoner van Noordwijk (Zuid Holland)
Blauwkaaier voor een inwoner van Ridderkerk
Blauwvinger voor een inwoner van Zwolle
Gaper voor een inwoner van Anzegem
Haeringkop (haringkop) voor een inwoner van Katwijk(Zuid Holland)
Kaaskop voor een inwoner van Alkmaar
Kattenmepper voor een inwoner van Helmond
Kiekenfretter voor een inwoner van Brussel
Keientrekker voor een inwoner van Amersfoort
Maneblusser voor een inwoner van Mechelen
Kopvleesfretter voor een inwoner van Dendermonde
Klooriaan voor een inwoner van Kloosterzande
Mug voor een inwoner van Haarlem
Peenbuiker voor een inwoner van Loosduinen
Schapekop voor een inwoner van Lier
Schapenkop voor een inwoner van Dordrecht
Schiptrekker voor een inwoner van Denderleeuw
Schollekop voor een inwoner van Scheveningen
Sjeng voor een inwoner van Maastricht
Stadjer voor een inwoner van Groningen
Stropdrager voor een inwoner van Gent
Tukker voor een inwoner van Twente
Ui voor een inwoner van Rijnsburg (gemeente Katwijk)
Veender voor een inwoner van Roelofarendsveen
Tovenaar voor een inwoner van Iddergem (deelgemeente van Denderleeuw)
Roffa voor Rotterdam
Wortel voor Ninove (Oost-Vlaanderen)

Provincies

Brabo voor een inwoner van of geborene in Noord-Brabant
Limbo voor een inwoner van of geborene in Limburg (Nederland)

Arresten

Onder juristen is het gebruik, dat opmerkelijke arresten een bijnaam krijgen, zoals het open deurtjes-arrest.

Zie ook