Onjuist spatiegebruik

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
(Doorverwezen vanaf Losschrijfziekte)
Onjuist spatiegebruik in het AMC-ziekenhuis op een bordje bij de herentoiletten
Onjuist spatiegebruik op een bord bij een paardenstal in Port Zélande. De Duitse en Engelse vertalingen eronder zijn verder voorbeelden van respectievelijk steenkolenduits en steenkolenengels.
Onjuist spatiegebruik op een verkeersbord ter aanduiding van taxistandplaatsen

Onjuist spatiegebruik is het verschijnsel dat woorden die deel zijn van een samenstelling los van elkaar worden geschreven, met een spatie ertussen, terwijl de spellingsregels voorschrijven dat ze aan elkaar of met een liggend streepje moeten worden geschreven.

De term wordt bij uitstek gebruikt voor dergelijke fouten in het Nederlands, waar samenstellingen volgens de officiële regels als één woord worden geschreven mits hierdoor geen verwarring ontstaat over de uitspraak of betekenis van de samenstelling als geheel. Het komt vooral voor bij vrij lange samengestelde woorden, of als een van de delen een eigennaam of merknaam is.

Soorten spatiefouten[bewerken | brontekst bewerken]

Voorbeelden[bewerken | brontekst bewerken]

fout goed
grote steden beleid grotestedenbeleid
IBM computer IBM-computer
web pagina webpagina
A-merk assortiment A-merkassortiment
anti discriminatie wetgeving antidiscriminatiewetgeving
stress bestendiger stressbestendiger
hoge snelheids trein hogesnelheidstrein

Betekenisverandering[bewerken | brontekst bewerken]

Soms kan een onjuiste spatie ook een onbedoelde betekenisverandering opleveren.

  • Een samengesteld woord "ab" van de woorden "a" en "b" betekent "b van a". Als er een spatie wordt gebruikt, dus "a b", betekent het "a van b" (in telegram- of krantenkopstijl).
    Bijvoorbeeld "de taxatiekosten" betekent "de kosten van de taxatie" en "taxatie kosten" is telegramstijl voor "de taxatie van de kosten".[2]
  • Een bijvoeglijk naamwoord "a" voor een samengesteld woord "bc" in de vorm "abc" slaat alleen op "b". Als er een spatie wordt gebruikt, dus "a bc", dan slaat "a" op "c".
    Bijvoorbeeld "oudekaaskroket" betekent "de kroket met oude kaas erin" en "de oude kaaskroket" betekent "de oude kroket met kaas erin".[3]
Voorbeelden
met of zonder spatie betekenis
oud en nieuw gebak oud gebak en nieuw gebak
oud-en-nieuwgebak gebak ter ere van oud en nieuw
naakt portretschilderen de schilder is naakt
naaktportretschilderen het model is naakt
10% studenten korting 10% van de studenten krijgt korting
10% studentenkorting studenten krijgen een korting van 10%
oranje bal een bal in de kleur oranje
Oranjebal een feest ter ere van Koningsdag
studenten journalistiek studenten die journalistiek studeren
studentenjournalistiek journalistiek van/door studenten
groot grondbezitter een grondbezitter van groot aanzien
grootgrondbezitter iemand die veel grond bezit
rode wijnglazen een wijnglas van rode kleur
rodewijnglazen een glas voor rode wijn

Oorzaken[bewerken | brontekst bewerken]

Een van de oorzaken is de spellingcontrole in tekstverwerkers, die soms niet goed omgaat met samenstellingen en deze als foutief aanmerkt maar de losse woorden niet.

Voor zover er bij onjuist spatiegebruik in het Nederlands inderdaad sprake is van Engelse invloed, betreft het een vorm van interferentie.

Ezelsbruggetje[bewerken | brontekst bewerken]

De klemtoon van een woord verandert als het niet aan elkaar geschreven wordt. Een woord dat aaneengeschreven wordt, krijgt maar één hoofdklemtoon: bij brandweerauto ligt de hoofdklemtoon op bránd-, terwijl de oorspronkelijke klemtoon van -auto een bijklemtoon wordt. Als het woord in losse delen geschreven wordt, krijgt ieder deel een eigen hoofdklemtoon: 'bránd wéér áuto' (of 'brándweer áuto'). Bovendien verandert het uitspraakritme. Terwijl brandweerauto in één keer, zonder pauze uitgesproken wordt, wordt 'brandweer auto' uitgesproken als 'brandweer - korte pauze - auto'. In twijfelgevallen kan de klemtoon veelal uitsluitsel geven over de juiste schrijfwijze.

Andere benamingen[bewerken | brontekst bewerken]

Onjuist spatiegebruik: "was salon"

Andere gebruikte benamingen voor onjuist spatiegebruik zijn losschrijfziekte,[4] soms spatitis of Engelse ziekte. Het laatste is tevens een meer algemene benaming voor een aantal mogelijke Engelse invloeden op het taalgebruik. In het Engels worden samenstellingen doorgaans juist als twee of meer losse woorden geschreven. Onjuist spatiegebruik komt in het Engels zelf overigens ook voor, bijvoorbeeld "show room" in plaats van het correcte "showroom".

Bewust onjuist spatiegebruik[bewerken | brontekst bewerken]

In de marketing wordt voor reclame soms onjuist spatiegebruik toegepast, met als argument snelle(re) leesbaarheid of herkenbaarheid.[bron?] Zo kan in een oogopslag gezien worden wat er bijvoorbeeld op een voorbij rijdende vrachtwagen staat. Publiciteit wordt in die gevallen door de reclamemaker belangrijker gevonden dan een correcte spelling.

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Externe links[bewerken | brontekst bewerken]