Winsum (gemeente)
Voormalige gemeente in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  Groningen
| ||
| Coördinaten | 53° 20′ NB, 6° 31′ OL | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9770-9779, 9890-9899, 9950-9958 | ||
| Netnummer | 050, 0594, 0595 | ||
| Belangrijke verkeersaders | N361, N363; spoorlijnen Groningen-Delfzijl en Sauwerd-Roodeschool | ||
| Amsterdamse code | 11135 | ||
| |||
Winsum (ⓘ) (Gronings: Wìnzum) is een voormalige gemeente in de provincie Groningen. Ze telt inwoners (1 januari 2024, bron: CBS), beslaat een oppervlakte van 102,53 km² (waarvan 1,56 km² water). Hoofdplaats van de gemeente was het dorp Winsum.
De huidige gemeente Winsum ontstond bij de gemeentelijke herindeling in de provincie Groningen in 1990. Bij die operatie werden de voormalige gemeenten Adorp, Baflo en Ezinge bij de oude gemeente Winsum gevoegd. Per 1 januari 2019 ontstond de gemeente Het Hogeland, uit een fusie van Winsum met de gemeenten Bedum, Eemsmond en De Marne. De streek Middag (voormalige gemeente Ezinge) is per die datum opgegaan in de gemeente Westerkwartier.
Indeling
Zie Wijken en buurten in Winsum voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De gemeente telt twaalf officiële dorpskernen. Daarnaast kent de gemeente talloze buurtschappen, gehuchten, wierden en woonbuurten die onder één of meerdere van de twaalf dorpsgebieden vallen.
Dorpen
| Naam | Info |
|---|---|
| Winsum | Hoofdplaats wijken: Bellingeweer, De Brake, Obergum, Potmaar, Ripperda |
| Adorp | |
| Baflo | |
| Den Andel | |
| Ezinge | |
| Feerwerd | |
| Garnwerd | |
| Rasquert | |
| Saaxumhuizen | |
| Sauwerd | |
| Tinallinge | |
| Wetsinge | Groot Wetsinge, Klein Wetsinge |
Overige buurtschappen, gehuchten, wierden en woonbuurten: Abbeweer, Aduarderzijl, Alinghuizen, Allersma, Antuma, Arwerd, Bellingeweer, Beswerd, Bolshuizen, De Dingen, De Raken, De Vennen, Duisterwinkel, Ernstheem, Hammeland, Hardeweer, Harssens, Hekkum, Het Schoor, Hiddingezijl, Klein Garnwerd, Krassum, Lutje Marne, Lutje Saaksum, Maarhuizen, Oldenzijl, Oostum, Ranum, Schapehals, Schaphalsterzijl, Schifpot, Schilligeham, Suttum, Takkebos, Tijum, Valkum, Wierum, Wierumerschouw (gedeeltelijk) en 't Wildeveld.
Politiek
Samenstelling gemeenteraad
De gemeenteraad van Winsum bestond uit 15 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
| Gemeenteraadszetels | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | ||||||||||
| Gemeentebelangen | 2 | 3 | 2 | 3 | 4 | ||||||||||
| CDA | 3 | 4 | 3 | 2 | 3 | ||||||||||
| PvdA | 4 | 3 | 4 | 3 | 2 | ||||||||||
| ChristenUnie | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | ||||||||||
| GroenLinks | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | ||||||||||
| D66 | 1 | - | - | 1 | 1 | ||||||||||
| VVD | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 | ||||||||||
| Totaal | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | ||||||||||
De vetgedrukte partijen vorm(d)en na de verkiezingen een coalitie.
Bestuurlijke perikelen
Eind februari 2008 werden de drie wethouders door de gemeenteraad naar huis gestuurd. In maart maakte de PvdA, de grootste partij in Winsum, bekend dat zij niet welkom zijn in een nieuw te vormen college. De sfeer in het oude college zou sterk bepaald zijn door de onderlinge verhoudingen en de PvdA wil dat hier een eind aan komt. Demissionair wethouder Zeevalking heeft de eer aan zichzelf gehouden en liet al eerder weten niet te willen terugkeren als wethouder. De PvdA vindt dat Van der Schoor en Warris ook de handdoek in de ring moeten gooien. Burgemeester Van Mastrigt had inmiddels een andere baan gevonden; zij vertrok naar Hoogezand-Sappemeer. Zij werd per 13 mei 2008 opgevolgd door waarnemend burgemeester Jaap van Dijk, die in november 2008 plaats maakte voor de nieuwe burgemeester Rinus Michels.
Partnergemeente
Winsum heeft één partnergemeente, namelijk:[1]
Lubraniec (Polen), sinds 1987
Verkeer en vervoer
Bereikbaar vanaf de stad Groningen via de N361.
Openbaar Vervoer
Door de gemeente loopt sinds 1884 de spoorlijn Groningen - Delfzijl, met een station in Sauwerd en sinds 1893 de spoorlijn Sauwerd - Roodeschool, met stations in Sauwerd, Winsum en Baflo. Van 1922 tot 1942 takte ten noorden van Winsum de spoorlijn Winsum - Zoutkamp (Marnelijn) af. Op 25 juli 1980 vond op de lijn naar Roodeschool bij Winsum een treinbotsing plaats waarbij negen doden vielen. Op 14 oktober 2014 vond er bij een onbewaakte spoorwegovergang een aanrijding plaats tussen de trein uit Groningen en een auto. Hierbij kwam de bestuurder van de auto om het leven.[2] Op 18 november 2016 vond op dezelfde spoorwegovergang een aanrijding plaats met een melkwagen waarbij de trein ontspoorde. Hierbij vielen geen doden maar wel ruim 15 gewonden, waarvan 3 zwaargewond.[3]
De buslijnen in de gemeente werden sinds 1938 geëxploiteerd door de Marnedienst (ontstaan uit fusies van diverse busondernemingen) en sinds 1967 door de GADO. Thans zijn de lijnen in handen van Qbuzz en de spoorlijnen, in handen van Arriva. Deze lijnen zijn. De plaatsnamen die vetgedrukt zijn bevinden zich in een andere gemeente:
- lijn 35: Groningen - Aduard - Den Ham - Oldehove - Ezinge - Feerwerd - Garnwerd - Winsum
- lijn 65: Groningen - Adorp - Sauwerd - Winsum - Eenrum - Wehe den Hoorn - Leens - Ulrum - Zoutkamp
- lijn 67: Winsum - Eenrum - Wehe den Hoorn - Kloosterburen - Hornhuizen
- lijn 68: Winsum - Baflo - Den Andel - Westernieland - Pieterburen - Broek - Kleine Huisjes - Kloosterburen - Hornhuizen - Leens
- lijn 69: Warffum - Den Andel - Westernieland - Pieterburen - Broek - Eenrum
- lijn 165: Groningen - Adorp - Sauwerd - Winsum - Wehe den Hoorn - Ulrum - Zoutkamp (sneldienst)
- lijn 163: Groningen - Adorp - Sauwerd - Winsum - Wehe den Hoorn - Ulrum - Lauwersoog (sneldienst naar het veer naar Schiermonnikoog)
- lijn 668: Leens - Hornhuizen - Kloosterburen - Kleine Huisjes - Broek - Pieterburen - Westernieland - Den Andel - Warffum (schoolbus)
Cultuur
Monumenten
In de voormalige gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
- Lijst van rijksmonumenten in Winsum (gemeente)
- Synagoge van Winsum
- Lijst van oorlogsmonumenten in Het Hogeland
Kunst in de openbare ruimte
In de voormalige gemeente zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
Zie ook
- Winsum, het gelijknamige dorp in Friesland.
- Lijst van burgemeesters van Winsum
| Bronnen, noten en/of referenties |
