Jezidi's: verschil tussen versies
spelling |
Ik heb 2 hele categorieen aangepast, die meer informatie betreffen en meerdere bronnen. Ik ben van plan om andere categorieen erbij te maken, en zo de Nederlandse Wikipedia artikel over de Jezidi's met meer informatie te voorzien en met meerdere bronnen. Labels: Visuele tekstverwerker Link naar doorverwijspagina |
||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
'''Jezidi's''' (ook '''Ezidi's''', '''Jezidi''', '''Jezda''' of '''Jazidi''' genoemd,<ref>[https://taaluniebericht.org/artikel/jezidi%E2%80%99s-onder-vuur-yezidi%E2%80%99s Spelling Jezidi/Yezidi], Taalunie, september 2014</ref> in het [[Koerdisch]]: '''Êzidîtî''' of '''Êzidî''') zijn een [[Koerdisch]] sprekende [[Endogamie|endogame]] religieuze minderheidsgroep die inheems is in [[Koerdistan]], een geografische regio in West-Azië die delen van [[Irak]], [[Syrië]], [[Turkije]] en [[Iran]] omvat.<ref>{{Citeer boek |titel=Holy Lalish, 2008 (Ezidian temple Lalish in Iraqi Kurdistan). |achternaam=Pirbari |voornaam=Dimitri |url=https://www.academia.edu/2464521/Holy_Lalish_2008_Ezidian_temple_Lalish_in_Iraqi_Kurdistan_}}</ref><ref name=":0">{{Citeer boek |titel=The Yezidi religious textual tradition, from oral to written : categories, transmission, scripturalisation, and canonisation of the Yezidi oral religious texts : with samples of oral and written religious texts and with audio and video samples on CD-ROM |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |url=https://www.worldcat.org/oclc/994778968 |plaats=Wiesbaden |datum=2017 |isbn=978-3-447-10856-0}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The other Kurds : Yazidis in colonial Iraq |achternaam=Fuccaro |voornaam=Nelida |url=https://www.worldcat.org/oclc/40754938 |uitgever=I.B. Tauris |plaats=London |datum=1999 |isbn=1-86064-170-9}}</ref> De meerderheid van de Jezidi's die nog in het [[Midden-Oosten]] zijn, wonen in [[Koerdische Autonome Regio|Iraaks Koerdistan]], voornamelijk in de gouvernementen [[Ninive|Nineveh]] en [[Duhok (stad)|Duhok]].<ref name=":0" /> Hun religie, het jezidisme, is [[Monotheïsme|monotheïstisch]] van aard en geworteld in een pre-zoroastrisch geloof dat is afgeleid van [[Indo-Iraanse volkeren|Indo-Iraanse]] tradities.<ref name=":1">{{Citeer web |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |titel=The status and role of the Yezidi legends and myths. To the question of comparative analysis of Yezidism, Yārisān (Ahl-e Haqq) and Zoroastrianism: a common substratum? |url=https://www.academia.edu/7918305/The_status_and_role_of_the_Yezidi_legends_and_myths_To_the_question_of_comparative_analysis_of_Yezidism_Y%C4%81ris%C4%81n_Ahl_e_Haqq_and_Zoroastrianism_a_common_substratum |datum=2009-01-01}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The Cambridge history of the Kurds |medeauteurs=Hamit Bozarslan, Cengiz Gunes, Veli Yadirgi |url=https://www.worldcat.org/oclc/1183397660 |plaats=Cambridge, United Kingdom |datum=2021 |isbn=978-1-108-62371-1}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Yezidism : its background, observances, and textual tradition |achternaam=Kreyenbroek |voornaam=Philip G. |url=https://www.worldcat.org/oclc/31377794 |uitgever=E. Mellen Press |plaats=Lewiston [NY] |datum=1995 |isbn=0-7734-9004-3}}</ref><ref name=":2">{{Citeer web |achternaam=Turgut |voornaam=Luqman |titel=Ancient Rites and Old Religions in Kurdistan |url=https://www.academia.edu/5288926/Ancient_Rites_and_Old_Religions_in_Kurdistan}}</ref><ref>{{Citeer web |achternaam=Kaczorowski |voornaam=Karol |titel=Yezidism and Proto-Indo-Iranian Religion |url=https://www.academia.edu/6928559/Yezidism_and_Proto_Indo_Iranian_Religion}}</ref> Gepubliceerde schattingen van de jezidi bevolking lopen sterk uiteen, van 300.000 in de hele wereld tot 700.000 alleen al in Irak. [[Bestand:Yazidi_Girl_tradicional_clothes.jpg|miniatuur|Jezidi-meisjes in traditionele kledingdracht]] |
'''Jezidi's''' (ook '''Ezidi's''', '''Jezidi''', '''Jezda''' of '''Jazidi''' genoemd,<ref>[https://taaluniebericht.org/artikel/jezidi%E2%80%99s-onder-vuur-yezidi%E2%80%99s Spelling Jezidi/Yezidi], Taalunie, september 2014</ref> in het [[Koerdisch]]: '''Êzidîtî''' of '''Êzidî''') zijn een [[Koerdisch]] sprekende [[Endogamie|endogame]] religieuze minderheidsgroep die inheems is in [[Koerdistan]], een geografische regio in West-Azië die delen van [[Irak]], [[Syrië]], [[Turkije]] en [[Iran]] omvat.<ref>{{Citeer boek |titel=Holy Lalish, 2008 (Ezidian temple Lalish in Iraqi Kurdistan). |achternaam=Pirbari |voornaam=Dimitri |url=https://www.academia.edu/2464521/Holy_Lalish_2008_Ezidian_temple_Lalish_in_Iraqi_Kurdistan_}}</ref><ref name=":0">{{Citeer boek |titel=The Yezidi religious textual tradition, from oral to written : categories, transmission, scripturalisation, and canonisation of the Yezidi oral religious texts : with samples of oral and written religious texts and with audio and video samples on CD-ROM |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |url=https://www.worldcat.org/oclc/994778968 |plaats=Wiesbaden |datum=2017 |isbn=978-3-447-10856-0}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The other Kurds : Yazidis in colonial Iraq |achternaam=Fuccaro |voornaam=Nelida |url=https://www.worldcat.org/oclc/40754938 |uitgever=I.B. Tauris |plaats=London |datum=1999 |isbn=1-86064-170-9}}</ref> De meerderheid van de Jezidi's die nog in het [[Midden-Oosten]] zijn, wonen in [[Koerdische Autonome Regio|Iraaks Koerdistan]], voornamelijk in de gouvernementen [[Ninive|Nineveh]] en [[Duhok (stad)|Duhok]].<ref name=":0" /> Hun religie, het jezidisme, is [[Monotheïsme|monotheïstisch]] van aard en geworteld in een pre-zoroastrisch geloof dat is afgeleid van [[Indo-Iraanse volkeren|Indo-Iraanse]] tradities.<ref name=":1">{{Citeer web |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |titel=The status and role of the Yezidi legends and myths. To the question of comparative analysis of Yezidism, Yārisān (Ahl-e Haqq) and Zoroastrianism: a common substratum? |url=https://www.academia.edu/7918305/The_status_and_role_of_the_Yezidi_legends_and_myths_To_the_question_of_comparative_analysis_of_Yezidism_Y%C4%81ris%C4%81n_Ahl_e_Haqq_and_Zoroastrianism_a_common_substratum |datum=2009-01-01}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The Cambridge history of the Kurds |medeauteurs=Hamit Bozarslan, Cengiz Gunes, Veli Yadirgi |url=https://www.worldcat.org/oclc/1183397660 |plaats=Cambridge, United Kingdom |datum=2021 |isbn=978-1-108-62371-1}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Yezidism : its background, observances, and textual tradition |achternaam=Kreyenbroek |voornaam=Philip G. |url=https://www.worldcat.org/oclc/31377794 |uitgever=E. Mellen Press |plaats=Lewiston [NY] |datum=1995 |isbn=0-7734-9004-3}}</ref><ref name=":2">{{Citeer web |achternaam=Turgut |voornaam=Luqman |titel=Ancient Rites and Old Religions in Kurdistan |url=https://www.academia.edu/5288926/Ancient_Rites_and_Old_Religions_in_Kurdistan}}</ref><ref>{{Citeer web |achternaam=Kaczorowski |voornaam=Karol |titel=Yezidism and Proto-Indo-Iranian Religion |url=https://www.academia.edu/6928559/Yezidism_and_Proto_Indo_Iranian_Religion}}</ref> Gepubliceerde schattingen van de jezidi bevolking lopen sterk uiteen, van 300.000 in de hele wereld tot 700.000 alleen al in Irak. [[Bestand:Yazidi_Girl_tradicional_clothes.jpg|miniatuur|Jezidi-meisjes in traditionele kledingdracht]] |
||
Het jezidisme ontstond in de |
Het jezidisme ontstond in de 12de eeuw toen Sjeik Adi, die na zijn studie in [[Bagdad]] een eigen orde oprichtte genaamd Adawiyya, in middeleeuwse Arabische bronnen genoemd als Akrad 'Adawiyya (Adawiyya Koerden), zich vestigde in de [[Lalish|Lalish-vallei]] en zijn doctrines en leringen introduceerde aan de lokale [[Koerden]] die destijds een oud Iraans geloof praktiseerde, dat hoewel vergelijkbaar, maar verschillend was van het [[zoroastrisme]] en van pre-zoroastrische oorsprong was. Na zijn dood in 1162 na Christus, vermengden zijn discipelen en opvolgers zijn doctrines en leringen met de lokale en oude Iraanse tradities. Hierdoor gebruikt de jezidi-traditie veel termen, afbeeldingen en symbolen van [[Soefisme|soefi]]- of [[Islam|islamitische]] oorsprong, terwijl de pre-islamitische mythologie, symboliek, rituelen, festivals en tradities nog steeds grotendeels bewaard zijn gebleven.<ref name=":2" /><ref name=":1" /><ref>{{Citeer boek |titel=The Yezidis : the History of a Community, Culture and Religion. |achternaam=Açıkyıldız |voornaam=Birgül. |url=https://www.worldcat.org/oclc/772844849 |plaats=London |datum=2010 |isbn=978-0-85772-061-0}}</ref> <ref>{{Citeer web |achternaam=Foltz |voornaam=Richard |titel=The “Original” Kurdish Religion? Kurdish Nationalism and the False Conflation of the Yezidi and Zoroastrian Traditions |url=https://brill.com/view/journals/jps/10/1/article-p87_6.xml |jaargang=10 |tijdschrift=Journal of Persianate Studies |datum=2017-06-01 |taal=en |nummer=1 |doi=10.1163/18747167-12341309 |issn=1874-7167 |pagina's=87–106}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Religions of Iran : from prehistory to the present |achternaam=Foltz |voornaam=Richard C. |url=https://www.worldcat.org/oclc/839388544 |plaats=London, England |datum=2013 |isbn=978-1-78074-307-3}}</ref><ref>{{Citeer web |achternaam=Kreyenbroek |voornaam=Philip G. |titel=YEZIDISM ITS BACKGROUND OBSERVANCES AND TEXTUAL TRADITION |url=https://www.academia.edu/7679151/YEZIDISM_ITS_BACKGROUND_OBSERVANCES_AND_TEXTUAL_TRADITION}}</ref> Als gevolg van het toezeggen tot een andere religie, hebben jezidi's voortdurend te maken gehad met vervolgingen door de naburige [[Moslim|moslims]] en zijn ze vaak beschuldigd van [[ketterij]]. Tijdens de [[genocide]] van 2014 werden door de [[Islamitische Staat (in Irak en de Levant)|Islamitische Staat]] (ISIS) meer dan 5.000 jezidi's gedood, gedwongen tot de [[islam]] bekeerd en werden duizenden jezidi-vrouwen en -meisjes gevangengenomen in seksuele slavernij, evenals de verplaatsing van meer dan 500.000 jezidi-vluchtelingen.<ref>{{Citeer boek |titel=Being Ezidi in the Middle East |achternaam=Suvari |voornaam=Çakır Ceyhan |url=https://doi.org/10.1007/978-3-030-00284-8_8 |taal=en |uitgever=Springer International Publishing |plaats=Cham |datum=2018 |pagina=195–212 |isbn=978-3-030-00284-8}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2020/03/human-rights-un-experts-express-concern-about-severe-restriction-civic-space |titel=Human Rights: UN experts express concern about severe restriction of civic space in Guatemala |bezochtdatum=2022-11-26 |werk=OHCHR |taal=en}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://oxfordre.com/religion/view/10.1093/acrefore/9780199340378.001.0001/acrefore-9780199340378-e-254 |titel=The Yazidis |achternaam=Allison |voornaam=Christine |datum=2017-01-25 |bezochtdatum=2022-11-26 |werk=Oxford Research Encyclopedia of Religion |taal=en}}</ref> |
||
== |
== Oorsprong == |
||
De Jezidi's noemen zichzelf Êzîdî of, in sommige gebieden, Dasinî, hoewel de laatste, strikt genomen, een stamnaam is. Sommige westerse geleerden ontlenen de naam aan de [[Islam|Islamitische]] Umayyad-[[kalief]] Yazīd ibn Muʿāwiya (Yazid I).<ref>{{Citeer web |url=http://dx.doi.org/10.1163/2330-4804_eiro_com_1252 |titel=YAZIDIS i. GENERAL |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=Encyclopaedia Iranica Online}}</ref> Alle Jezidi's verwerpen echter elke relatie tussen hun naam en de kalief.<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Gültekin |voornaam=Ahmet Kerim |titel=FOREWORD |url=http://dx.doi.org/10.48200/9789939672632_3 |tijdschrift=THE ETHNO-CULTURAL OTHERS OF TURKEY: CONTEMPORARY REFLECTIONS |datum=2021 |doi=10.48200/9789939672632_3 |pagina's=3–18 |last2=Suvari |first2=Çakır Ceyhan}}</ref> Het woord Jezidi betekent 'de dienaar van de schepper'. Andere geleerden ontlenen het aan de oude Iraanse yazata, Midden-[[Perzisch|Perzische]] yazad, goddelijk wezen.<ref>{{Citeer web |url=http://dx.doi.org/10.1163/2214-871x_ei1_sim_6021 |titel=YAZĪDĪ |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=Encyclopaedia of Islam, First Edition (1913-1936)}}</ref> Een andere afleiding van de oorsprong van het woord heeft betrekking op Ez dā ('Geschapen mij'). Yezidi's verwijzen ook naar Xwedê ez dam ('God schiep mij') en naar Em miletê ezdaîn ('Wij zijn de Ezdayi-natie').<ref>{{Citeer boek |titel=Rediscovering Kurdistan's cultures and identities : the call of the cricket |medeauteurs=Joanna Bocheńska |url=https://www.worldcat.org/oclc/1059513982 |plaats=Cham |datum=2018 |isbn=978-3-319-93088-6}}</ref> Geleerden hebben veel opvallende overeenkomsten ontdekt tussen de Jezidi's, de [[Ahl-e Haqq|Jaresan]] en de Koerdische Alevieten (Rêya Heqî).<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |titel=The status and role of the Yezidi legends and myths. To the question of comparative analysis of Yezidism, Yārisān (Ahl-e Haqq) and Zoroastrianism: a common substratum? |url=https://www.academia.edu/7918305/The_status_and_role_of_the_Yezidi_legends_and_myths_To_the_question_of_comparative_analysis_of_Yezidism_Y%C4%81ris%C4%81n_Ahl_e_Haqq_and_Zoroastrianism_a_common_substratum |datum=2009-01-01}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Rediscovering Kurdistan’s Cultures and Identities: The Call of the Cricket |achternaam=Bocheńska |voornaam=Joanna |url=https://books.google.nl/books?id=fPZ0DwAAQBAJ&pg=PA292&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |taal=en |uitgever=Springer |datum=2018-10-26 |isbn=978-3-319-93088-6}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The Cambridge History of the Kurds |achternaam=Bozarslan |voornaam=Hamit |url=https://books.google.nl/books?id=IXgnEAAAQBAJ&redir_esc=y |taal=en |uitgever=Cambridge University Press |datum=2021-04-22 |isbn=978-1-108-58301-5}}</ref> De gemeenschappelijke kenmerken van de drie religies zijn terug te voeren op een oud geloof dat waarschijnlijk dominant was onder de West-Iraanse [[Volk|volkeren]],<ref>{{Citeer web |url=https://web.archive.org/web/20150204071202/http://www.academia.edu/9387407/Religions_of_Iran_From_Prehistory_to_the_Present |titel=Religions of Iran: From Prehistory to the Present {{!}} Richard Foltz - Academia.edu |datum=2015-02-04 |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=web.archive.org}}</ref> dat hoewel vergelijkbaar, verschillend was van het [[zoroastrisme]] en is afgeleid van de pre-zoroastrische Iraanse traditie.<ref>{{Citeer web |url=https://web.archive.org/web/20150204071202/http://www.academia.edu/9387407/Religions_of_Iran_From_Prehistory_to_the_Present |titel=Religions of Iran: From Prehistory to the Present {{!}} Richard Foltz - Academia.edu |datum=2015-02-04 |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=web.archive.org}}</ref> <ref>{{Citeer web |url=https://www.worldcat.org/title/879288867 |titel=Ancient rites and old religions in Kurdistan {{!}} WorldCat.org |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=www.worldcat.org |taal=nl}}</ref> Vroege schrijvers probeerden de Jezidi-oorsprong in grote lijnen te beschrijven in termen van de [[Islam]], of Perzische, of soms zelfs '[[Heiden (geloof)|heidense]]' religies; onderzoek dat sinds de jaren negentig is gepubliceerd, heeft echter aangetoond dat zo een dergelijke benadering te simplistisch is. <ref>{{Citeer web |url=https://iranicaonline.org/ |titel=Welcome to Encyclopaedia Iranica |achternaam=Foundation |voornaam=Encyclopaedia Iranica |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=iranicaonline.org |taal=en-US}}</ref> |
|||
De jezidi's zijn geen [[moslim]]s en hun religie maakt geen deel uit van de islam. Ze zijn aanhangers van het [[jezidisme]], een [[Monotheïsme|monotheïstische]] geloofsovertuiging, en een vertakking van het [[jezdanisme]], dat is afgeleid van het Koerdische woord ''jezdân'' dat 'god' of 'engel' betekent. De andere vertakking van het jezdanisme is het [[jarsanisme]]. |
|||
== Geschiedenis == |
|||
Ze geloven in één god ''Jezdan'' (''Ezid''), de schepper van de wereld, en in de 'Pauwenengel' [[Melek Taus]], de voornaamste van de zeven [[aartsengel]]en die de wereld besturen. De jezidi's hebben twee door buitenstaanders als [[Heilig boek|heilige boeken]] beschouwde geschriften, geschreven in het Koerdisch: de ''Kitabe Cilve'' (Het boek van inspiratie) en de ''Meshef Resh'' (Het zwarte boek). Zij houden er bijzondere zuiverheidstaboes op na en zijn erg 'gesloten' gestructureerd in een soort [[kastenstelsel]]. Hun kastenstelsel bestaat uit: shex, mirid en pir. Bovendien is het jezidisme [[endogamie|endogaam]]: je wordt als jezidi geboren, je kunt het dus niet worden. |
|||
=== Vroege geschiedenis en oorsprong === |
|||
Een belangrijke reden voor hun religieuze vervolging, vooral door fundamentalistische moslims, is, dat zij van [[satanisme|duivelaanbidding]] worden beticht. Dit komt door onjuiste interpretatie van het bij de jezidi's geldende verhaal over een beproeving, die God aan zijn zeven aartsengelen had opgelegd. In de jezidi-versie droeg God hun allen op, de eerste mens , [[Adam]], te vereren. Alleen Melek Taus gehoorzaamde deze opdracht niet. Hij verklaarde als enige, aan zijn eed jegens God, om alleen Hem zelf te aanbidden, vast te houden. Als beloning voor diens standvastigheid en trouw verhief God Melek Taus tot opperste aartsengel. In o.a. christelijke en islamitische tradities was [[Iblis]] (Islam) of [[Lucifer (religie)|Lucifer]] (christendom) de enige Gods bevel negerende engel, die daarom juist als de [[gevallen engel]] uit de hemel gestoten werd en de Satan werd. |
|||
=== Pelgrimage === |
|||
[[Bestand:Pilgrims and festival at Lalish on the day of the Yezidi New Year in 2017 06 (cropped).jpg|miniatuur|Pelgrims op een viering van het nieuwe jaar in 2017 in [[Lalish]] in Iraaks Koerdistan]] |
[[Bestand:Pilgrims and festival at Lalish on the day of the Yezidi New Year in 2017 06 (cropped).jpg|miniatuur|Pelgrims op een viering van het nieuwe jaar in 2017 in [[Lalish]] in Iraaks Koerdistan]] |
||
[[Bestand:Lalish.jpg|miniatuur|Graf van sjeik Ad]]Het Jezidisme werd omarmd door vele [[Koerden|Koerdische]] [[Stam (antropologie)|stammen]] en [[Emiraat|emiraten]]. Jezidi-[[Manuscript|manuscripten]], genaamd Mişûrs, die in de 13de eeuw werden opgeschreven, bevatten lijsten van Koerdische stammen die verwant waren aan de Jezidi Pir-heiligen. Slechts twee van de in totaal 40 manuscripten zijn tot nu toe gepubliceerd, namelijk de Mişûr van Pîr Sini Daranî en de Mişûr van Pîr Xetîb Pisî, de lijst in de Mişûr van Pîr Sini Daranî omvat enkele grote stammen die grotendeels of volledig [[Islamisering|geïslamiseerd]] zijn vandaag, inclusief maar niet beperkt tot de grote Shikak-, Reşan-, Dumilî / Dumbuli-, Memkan-, Kîkan- en Musareşan-stammen.<ref>{{Citeer boek |titel=The Yezidi religious textual tradition, from oral to written : categories, transmission, scripturalisation, and canonisation of the Yezidi oral religious texts : with samples of oral and written religious texts and with audio and video samples on CD-ROM |achternaam=Omarkhali |voornaam=Khanna |url=https://www.worldcat.org/oclc/994778968 |plaats=Wiesbaden |datum=2017 |isbn=978-3-447-10856-0}}</ref> <ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Pirbari |voornaam=Dimitri |titel=A Yezidi Manuscript:—Mišūr of P’īr Sīnī Bahrī/P’īr Sīnī Dārānī, Its Study and Critical Analysis |url=https://www.cambridge.org/core/journals/iranian-studies/article/abs/yezidi-manuscriptmisur-of-pir-sini-bahripir-sini-darani-its-study-and-critical-analysis/84ECC740B2E3460C3A4184868CD28E99 |jaargang=53 |tijdschrift=Iranian Studies |datum=2020-03 |taal=en |nummer=1-2 |doi=10.1080/00210862.2019.1669118 |issn=0021-0862 |pagina's=223–257 |last2=Mossaki |first2=Nodar |last3=Yezdin |first3=Mirza Sileman}}</ref> Sherefkhan Bidlisi een Koerdische auteur die in de 16de eeuw leefde, schrijft in Şerefname, een boek dat wordt beschouwd als een belangrijke en oudste bron over de Koerdische geschiedenis, dat zeven van de belangrijkste Koerdische stammen Jezidi waren.<ref>{{Citeer boek |titel=The Yezidi oral tradition in Iraqi Kurdistan |achternaam=Allison |voornaam=Christine |url=https://www.worldcat.org/oclc/823170057 |uitgever=Curzon |plaats=Richmond, Surrey [England] |datum=2001 |isbn=978-1-136-74656-7}}</ref> <ref>{{Citeer boek |titel=Survival among the Kurds : a history of the Yezidis |achternaam=Guest |voornaam=John S. |medeauteurs=John S. Guest |url=https://www.worldcat.org/oclc/624420337 |uitgever=Kegan Paul International |plaats=London |datum=1993 |isbn=978-1-136-15729-5}}</ref>Het Jezidisme was de officiële [[religie]] van talrijke Koerdische emiraten en [[Vorstendom|vorstendommen]], waaronder de vorstendommen Bohtan,<ref>{{Citeer boek |titel=The other Kurds : Yazidis in colonial Iraq |achternaam=Fuccaro |voornaam=Nelida |url=https://www.worldcat.org/oclc/40754938 |uitgever=I.B. Tauris |plaats=London |datum=1999 |isbn=1-86064-170-9}}</ref> Mahmudi,<ref>{{Citeer tijdschrift |achternaam=Açikyildiz-Şengül |voornaam=Birgül |titel=From Yezidism to Islam: Religious Architecture of the Mahmudî Dynasty in Khoshâb |url=https://brill.com/view/journals/ic/20/3-4/article-p369_8.xml |jaargang=20 |tijdschrift=Iran and the Caucasus |datum=2016-12-19 |taal=en |nummer=3-4 |doi=10.1163/1573384X-20160307 |issn=1573-384X |pagina's=369–383}}</ref> Donboli<ref>{{Citeer web |url=https://www.bloomsburycollections.com/book/kurds-and-yezidis-in-the-middle-east-shifting-identities-borders-and-the-experiences-of-minority-communities/ch6-paying-the-price-of-dasht-i-karbala-historical-perceptions-of-yezidis-in-the-ottoman-era |titel=Bloomsbury Collections - Kurds and Yezidis in the Middle East - Shifting Identities, Borders, and the Experiences of Minority Communities |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=www.bloomsburycollections.com}}</ref> en het emiraat Kilis.<ref>{{Citeer boek |titel=Şerefname : Kürt tarihi |achternaam=Bidlīsī |voornaam=Sharaf Khān |medeauteurs=İbrahim Sunkur |url=https://www.worldcat.org/oclc/984148348 |plaats=Van |datum=2016 |isbn=978-605-66520-1-1}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.ezipedia.de/das-furstentum-von-kilis/ |titel=Das Fürstentum von Kilîs – Êzîpedia |bezochtdatum=2023-03-19 |taal=de-DE}}</ref> |
|||
[[Bestand:Lalish.jpg|miniatuur|Graf van sjeik Adi]] |
|||
[[Lalish]], een stadje ten noorden van [[Mosoel]] (Irak) is de heilige plek voor de jezidi's en is het centrum van de zesdaagse [[Bedevaart|pelgrimage]] van de jezidi's. In Lalish bevindt zich het graf van [[Sjeik Adi ibn Musafir|sjeik Adi]], een belangrijk persoon in het jezidisme. |
|||
'''Territorium en religieuze administratieve structuur''' |
|||
Vanaf de 14de eeuw bouwden Jezidi's hun eigen interne religieuze en politieke bestuursinrichting op in de door hen bewoonde gebieden. Het Jezidi-[[Territorium (afhankelijk gebied)|territorium]] was verdeeld in zeven administratieve centra, elk met zijn eigen Sincaq (spandoek, vlag, provincie, regio), beter bekend als Tawis onder de Jezidi's. Sincaqs zijn heilige bronzen [[Beeltenis|beeltenissen]] met de afbeelding van een vogel of pauw om Tawûsî Melek de aartsengel te symboliseren. Ze dienen als machtssymbolen voor elk [[Bestuurlijk centrum|administratief centrum]], namelijk:<ref>{{Citeer web |url=https://s-j-a.org/blog/verwaltungs-und-gebietsstruktur/ |titel=Verwaltungs- und Gebietsstruktur der Jesiden zwischen dem 14. und 19. Jahrhundert |achternaam=Admin |datum=2020-04-15 |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=SJA - DE |taal=de-DE}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Holy Lalish, 2008 (Ezidian temple Lalish in Iraqi Kurdistan). |achternaam=Pirbari |voornaam=Dimitri |url=https://www.academia.edu/2464521/Holy_Lalish_2008_Ezidian_temple_Lalish_in_Iraqi_Kurdistan_}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.worldcat.org/title/994778968 |titel=The Yezidi religious textual tradition, from oral to written : categories, transmission, scripturalisation, and canonisation of the Yezidi oral religious texts : with samples of oral and written religious texts and with audio and video samples on CD-ROM {{!}} WorldCat.org |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=www.worldcat.org |taal=nl}}</ref> Tawisa Enzel: Welatşêx (Şêxan) Şêxan of Shekhan ligt in de provincie [[Ninawa]] in het Noord-Westen van Irak - [[Lalish]] Tawisa Şingalê: district [[Sinjar|Shingal]] - Tawisa Hekkarê: soms ook Tawisa Zozana genoemd: Historische regio van Hakkari ([[Hakkâri (provincie)|Hakkari]] [[Şırnak (provincie)|Şırnak]], [[Van (stad)|Van]] en [[Duhok (stad)|Duhok]]). Tawisa Welatê Xalta: Regio rond [[Siirt (stad)|Siirt]], [[Batman (stad)|Batman]], [[Diyarbakır (stad)|Diyarbakir]], [[Mardin (stad)|Mardin]], enz. Tawisa Helebê: [[Aleppo (stad)|Aleppo]] en [[Afrin (stad)|Afrin]]. |
|||
Tawisa Tewrêzê: de stad [[Tabriz]], gelegen in het huidige Iran (Jezidi's woonden in het westelijke achterland in de regio Khoy). Tawisa Misqofa ([[Moskou]]): hernoemd van het Tawisa Serhedê na de uittocht van de Jezidi's uit Serhed naar het [[Keizerrijk Rusland|Russische rijk]]. Serhed is een regio die de steden [[Kars (stad)|Kars]], [[Ardahan (stad)|Ardahan]], [[Erzurum (stad)|Erzurum]], [[Ağrı (stad)|Ağri]], [[Van (stad)|Van]], [[Bitlis (stad)|Bitlis]] en [[Muş (stad)|Muş]] omvat in het huidige Turkije.<ref>{{Citeer boek |titel=Schwerpunkt: Die Geschichte von Kurdischen Studien und Kurdologie : nationale Methodologien und transnationale Verflechtungen |medeauteurs=Ferdinand Hennerbichler, Thomas Schmidinger, Maria Six-Hohenbalken, Christoph Osztovics, Europäisches Zentrum für Kurdische Studien Österreichische Gesellschaft zur Förderung der Kurdologie |url=https://www.worldcat.org/oclc/930879084 |plaats=Bremen |datum=2014 |isbn=978-3-944690-32-2}}</ref> Een zeer belangrijk genre van orale literatuur van de Jezidi-gemeenschap bestaat uit religieuze gezang genaamd Qewls, Elke zes maanden werden de Jezidi Qewals, getrainde voordragers van Qewls en andere vormen van heilige orale Jezidi-traditie, uitgezonden naar andere door Jezidi bewoonde gebieden met militaire bescherming vanuit de centrale administratieve regio Shekhan en het spirituele centrum van Lalish. Deze traditie diende om het Jezidi-geloof en de leer te behouden. De Qewals werden uitsluitend gefinancierd door de vrijwillige [[Aalmoes|aalmoezen]] van de gelovigen. De Qewals en afgevaardigden leidden een Sincaq die bedoeld was voor de [[regio]] die ze bezochten en paradeerden ermee door de Jezidi-dorpen en gebieden om de [[Spiritualiteit|spirituele]] [[Legitimiteit (politiek)|legitimiteit]] te behouden en het [[gezag]] van Lalish en de Mîr (gemeenschapsleider) te symboliseren.<ref>{{Citeer web |url=https://s-j-a.org/blog/verwaltungs-und-gebietsstruktur/ |titel=Verwaltungs- und Gebietsstruktur der Jesiden zwischen dem 14. und 19. Jahrhundert |achternaam=Admin |datum=2020-04-15 |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=SJA - DE |taal=de-DE}}</ref> |
|||
'''Vroege betrekkingen in het Midden-Oosten''' |
|||
Vanwege de steeds groter wordende en invloedrijke macht van de Jezidi's, begonnen ze door de naburige [[Moslim|Moslims]] als een bedreiging te worden gezien, wat leidde tot een groot en sterk Jezidi-moslimconflict dat eeuwen zou duren. Jezidi's werden brutaal vervolgd door [[Arabieren]], [[Perzen]], [[Turken]] en [[Soennisme|soennitische]] [[Koerden]]. Twee van de meest bekende vroege en grote expedities tegen de Jezidi's vonden plaats in 1246, toen de Jezidi-leider, Sheikh Hassan ibn Adi (Koerdisch: Şêx Hesen of Şêx Sin) werd vermoord door Badr Ad-Din Lulu (van oorsprong een Armeens [[Islam|islamitische]] [[heerser]] van Mosul) , en in 1414, toen een gezamenlijk leger van naburige soennitisch-Koerdische stammen [[Lalish]] plunderde.<ref>{{Citeer journal |titel=YAZIDIS i. GENERAL |url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-iranica-online/*-COM_1252 |uitgever=Koninklijke Brill NV |doi=10.1163/2330-4804_eiro_com_1252. |taal=en}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=The Yezidis : the History of a Community, Culture and Religion. |achternaam=Açıkyıldız |voornaam=Birgül. |url=https://www.worldcat.org/oclc/772844849 |plaats=London |datum=2010 |isbn=978-0-85772-061-0}}</ref> Tijdens deze conflicten werden veel belangrijke Jezidi-leiders gedwongen zich tot de [[islam]] te bekeren, wat leidde tot een geleidelijke achteruitgang van de Jezidi-macht vanaf de 15e eeuw. Jezidi's waren echter ook in staat om op verschillende momenten [[Alliantie|allianties]] aan te gaan met de [[Gezag|autoriteiten]] en naburige machten, sommige Jezidi-stammen sloten een [[Alliantie|bondgenootschap]] met Qara Yusuf (heerser van het Qara Qoyunlu [[emiraat]] dat het huidige [[Azerbeidzjan]], [[Georgië]], [[Armenië]], het noordwesten van [[Iran]], het oosten van [[Turkije]] en het noordoosten van [[Irak]] omvat), terwijl andere Jezidi-stammen een bondgenootschap aangingen met Uzun Hasan van de rivaliserende Aq Qoyunlu emiraat tegen de [[Timoeriden|Timuriden]]. Tijdens het bewind van [[Saladin]] (Een [[Koerden|Koerdisch]] Islamitische heerser) dienden Jezidi's als [[Leger (eenheid)|troepen]],<ref>{{Citeer boek |titel=Yezidis in Syria : Identity Building among a Double Minority. |achternaam=Maisel |voornaam=Sebastian |url=https://www.worldcat.org/oclc/972291531 |uitgever=Lexington Books |plaats=Lanham, MD |datum=2016 |isbn=978-0-7391-7775-4}}</ref><ref>{{Citeer boek |titel=Turkey and the politics of national identity : social, economic and cultural transformation |medeauteurs=Shane Brennan, Marc Herzog |url=https://www.worldcat.org/oclc/894987016 |plaats=London |datum=2014 |isbn=978-0-85773-685-7}}</ref> [[Ambassadeur|ambassadeurs]]<ref>{{Citeer web |url=https://www.worldhistory.org/Yazidism/ |titel=Yazidism |achternaam=Eislund |voornaam=Seth |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=World History Encyclopedia |taal=en}}</ref> en kregen ze land om te regeren.<ref>{{Citeer web |url=https://www.ezipedia.de/das-furstentum-von-kilis/ |titel=Das Fürstentum von Kilîs – Êzîpedia |bezochtdatum=2023-03-19 |taal=de-DE}}</ref><ref>{{Citeer web |url=https://www.yumpu.com/de/document/view/21336433/mythos-und-legende-der-sex-mend-und-das-symbol-der-schlange |titel=Mythos und Legende der Şêx Mend und das Symbol der Schlange |achternaam=Yumpu.com |bezochtdatum=2023-03-19 |werk=yumpu.com |taal=de}}</ref> |
|||
=== Bidden === |
|||
De jezidi's bidden vijf keer per dag: |
|||
* Nivêja berîspêdê ('s morgens vroeg), |
|||
* Nivêja rojhilatinê (zonsopgang), |
|||
* Nivêja nîvro ('s middags), |
|||
* Nivêja êvarî ('s avonds), |
|||
* Nivêja rojavabûnê (zonsondergang). |
|||
Verschillen met de islamitische gebedsmomenten en -wijzen: |
|||
* de moslims bidden voor zonsopgang en na zonsondergang, in tegenstelling tot de jezidi's; |
|||
* de jezidi's bidden in het Ezdiki (Jezidisch), terwijl de [[islam]]itische Koerden in het [[Arabisch]] bidden; |
|||
* het gebed van de jezidi's gebeurt in de richting van de zon, maar tijdens [[Nivêja nîvro]] (middag) richting [[Lalish]], terwijl moslims te allen tijde en ongeacht hun locatie richting [[Mekka]] bidden. |
|||
=== Feesten === |
=== Feesten === |
||
Het |
Het Jezidi nieuwjaar valt in de lente. Tijdens dit feest worden de instrumenten [[tupan|dahol]] en [[zurna]] (houten fluit) gebruikt. |
||
Tijdens de [[ |
Tijdens de [[bedevaart]] vieren de Jezidi's ''Tawusgeran'' en ''Cejna'' ('feest') ''Cemaiya''. |
||
== Vervolging == |
== Vervolging == |
||
Versie van 19 mrt 2023 18:41
Jezidi's (ook Ezidi's, Jezidi, Jezda of Jazidi genoemd,[1] in het Koerdisch: Êzidîtî of Êzidî) zijn een Koerdisch sprekende endogame religieuze minderheidsgroep die inheems is in Koerdistan, een geografische regio in West-Azië die delen van Irak, Syrië, Turkije en Iran omvat.[2][3][4] De meerderheid van de Jezidi's die nog in het Midden-Oosten zijn, wonen in Iraaks Koerdistan, voornamelijk in de gouvernementen Nineveh en Duhok.[3] Hun religie, het jezidisme, is monotheïstisch van aard en geworteld in een pre-zoroastrisch geloof dat is afgeleid van Indo-Iraanse tradities.[5][6][7][8][9] Gepubliceerde schattingen van de jezidi bevolking lopen sterk uiteen, van 300.000 in de hele wereld tot 700.000 alleen al in Irak.
Het jezidisme ontstond in de 12de eeuw toen Sjeik Adi, die na zijn studie in Bagdad een eigen orde oprichtte genaamd Adawiyya, in middeleeuwse Arabische bronnen genoemd als Akrad 'Adawiyya (Adawiyya Koerden), zich vestigde in de Lalish-vallei en zijn doctrines en leringen introduceerde aan de lokale Koerden die destijds een oud Iraans geloof praktiseerde, dat hoewel vergelijkbaar, maar verschillend was van het zoroastrisme en van pre-zoroastrische oorsprong was. Na zijn dood in 1162 na Christus, vermengden zijn discipelen en opvolgers zijn doctrines en leringen met de lokale en oude Iraanse tradities. Hierdoor gebruikt de jezidi-traditie veel termen, afbeeldingen en symbolen van soefi- of islamitische oorsprong, terwijl de pre-islamitische mythologie, symboliek, rituelen, festivals en tradities nog steeds grotendeels bewaard zijn gebleven.[8][5][10] [11][12][13] Als gevolg van het toezeggen tot een andere religie, hebben jezidi's voortdurend te maken gehad met vervolgingen door de naburige moslims en zijn ze vaak beschuldigd van ketterij. Tijdens de genocide van 2014 werden door de Islamitische Staat (ISIS) meer dan 5.000 jezidi's gedood, gedwongen tot de islam bekeerd en werden duizenden jezidi-vrouwen en -meisjes gevangengenomen in seksuele slavernij, evenals de verplaatsing van meer dan 500.000 jezidi-vluchtelingen.[14][15][16]
Oorsprong
De Jezidi's noemen zichzelf Êzîdî of, in sommige gebieden, Dasinî, hoewel de laatste, strikt genomen, een stamnaam is. Sommige westerse geleerden ontlenen de naam aan de Islamitische Umayyad-kalief Yazīd ibn Muʿāwiya (Yazid I).[17] Alle Jezidi's verwerpen echter elke relatie tussen hun naam en de kalief.[18] Het woord Jezidi betekent 'de dienaar van de schepper'. Andere geleerden ontlenen het aan de oude Iraanse yazata, Midden-Perzische yazad, goddelijk wezen.[19] Een andere afleiding van de oorsprong van het woord heeft betrekking op Ez dā ('Geschapen mij'). Yezidi's verwijzen ook naar Xwedê ez dam ('God schiep mij') en naar Em miletê ezdaîn ('Wij zijn de Ezdayi-natie').[20] Geleerden hebben veel opvallende overeenkomsten ontdekt tussen de Jezidi's, de Jaresan en de Koerdische Alevieten (Rêya Heqî).[21][22][23] De gemeenschappelijke kenmerken van de drie religies zijn terug te voeren op een oud geloof dat waarschijnlijk dominant was onder de West-Iraanse volkeren,[24] dat hoewel vergelijkbaar, verschillend was van het zoroastrisme en is afgeleid van de pre-zoroastrische Iraanse traditie.[25] [26] Vroege schrijvers probeerden de Jezidi-oorsprong in grote lijnen te beschrijven in termen van de Islam, of Perzische, of soms zelfs 'heidense' religies; onderzoek dat sinds de jaren negentig is gepubliceerd, heeft echter aangetoond dat zo een dergelijke benadering te simplistisch is. [27]
Geschiedenis
Vroege geschiedenis en oorsprong
.jpg)
Het Jezidisme werd omarmd door vele Koerdische stammen en emiraten. Jezidi-manuscripten, genaamd Mişûrs, die in de 13de eeuw werden opgeschreven, bevatten lijsten van Koerdische stammen die verwant waren aan de Jezidi Pir-heiligen. Slechts twee van de in totaal 40 manuscripten zijn tot nu toe gepubliceerd, namelijk de Mişûr van Pîr Sini Daranî en de Mişûr van Pîr Xetîb Pisî, de lijst in de Mişûr van Pîr Sini Daranî omvat enkele grote stammen die grotendeels of volledig geïslamiseerd zijn vandaag, inclusief maar niet beperkt tot de grote Shikak-, Reşan-, Dumilî / Dumbuli-, Memkan-, Kîkan- en Musareşan-stammen.[28] [29] Sherefkhan Bidlisi een Koerdische auteur die in de 16de eeuw leefde, schrijft in Şerefname, een boek dat wordt beschouwd als een belangrijke en oudste bron over de Koerdische geschiedenis, dat zeven van de belangrijkste Koerdische stammen Jezidi waren.[30] [31]Het Jezidisme was de officiële religie van talrijke Koerdische emiraten en vorstendommen, waaronder de vorstendommen Bohtan,[32] Mahmudi,[33] Donboli[34] en het emiraat Kilis.[35][36]
Territorium en religieuze administratieve structuur
Vanaf de 14de eeuw bouwden Jezidi's hun eigen interne religieuze en politieke bestuursinrichting op in de door hen bewoonde gebieden. Het Jezidi-territorium was verdeeld in zeven administratieve centra, elk met zijn eigen Sincaq (spandoek, vlag, provincie, regio), beter bekend als Tawis onder de Jezidi's. Sincaqs zijn heilige bronzen beeltenissen met de afbeelding van een vogel of pauw om Tawûsî Melek de aartsengel te symboliseren. Ze dienen als machtssymbolen voor elk administratief centrum, namelijk:[37][38][39] Tawisa Enzel: Welatşêx (Şêxan) Şêxan of Shekhan ligt in de provincie Ninawa in het Noord-Westen van Irak - Lalish Tawisa Şingalê: district Shingal - Tawisa Hekkarê: soms ook Tawisa Zozana genoemd: Historische regio van Hakkari (Hakkari Şırnak, Van en Duhok). Tawisa Welatê Xalta: Regio rond Siirt, Batman, Diyarbakir, Mardin, enz. Tawisa Helebê: Aleppo en Afrin. Tawisa Tewrêzê: de stad Tabriz, gelegen in het huidige Iran (Jezidi's woonden in het westelijke achterland in de regio Khoy). Tawisa Misqofa (Moskou): hernoemd van het Tawisa Serhedê na de uittocht van de Jezidi's uit Serhed naar het Russische rijk. Serhed is een regio die de steden Kars, Ardahan, Erzurum, Ağri, Van, Bitlis en Muş omvat in het huidige Turkije.[40] Een zeer belangrijk genre van orale literatuur van de Jezidi-gemeenschap bestaat uit religieuze gezang genaamd Qewls, Elke zes maanden werden de Jezidi Qewals, getrainde voordragers van Qewls en andere vormen van heilige orale Jezidi-traditie, uitgezonden naar andere door Jezidi bewoonde gebieden met militaire bescherming vanuit de centrale administratieve regio Shekhan en het spirituele centrum van Lalish. Deze traditie diende om het Jezidi-geloof en de leer te behouden. De Qewals werden uitsluitend gefinancierd door de vrijwillige aalmoezen van de gelovigen. De Qewals en afgevaardigden leidden een Sincaq die bedoeld was voor de regio die ze bezochten en paradeerden ermee door de Jezidi-dorpen en gebieden om de spirituele legitimiteit te behouden en het gezag van Lalish en de Mîr (gemeenschapsleider) te symboliseren.[41]
Vroege betrekkingen in het Midden-Oosten
Vanwege de steeds groter wordende en invloedrijke macht van de Jezidi's, begonnen ze door de naburige Moslims als een bedreiging te worden gezien, wat leidde tot een groot en sterk Jezidi-moslimconflict dat eeuwen zou duren. Jezidi's werden brutaal vervolgd door Arabieren, Perzen, Turken en soennitische Koerden. Twee van de meest bekende vroege en grote expedities tegen de Jezidi's vonden plaats in 1246, toen de Jezidi-leider, Sheikh Hassan ibn Adi (Koerdisch: Şêx Hesen of Şêx Sin) werd vermoord door Badr Ad-Din Lulu (van oorsprong een Armeens islamitische heerser van Mosul) , en in 1414, toen een gezamenlijk leger van naburige soennitisch-Koerdische stammen Lalish plunderde.[42][43] Tijdens deze conflicten werden veel belangrijke Jezidi-leiders gedwongen zich tot de islam te bekeren, wat leidde tot een geleidelijke achteruitgang van de Jezidi-macht vanaf de 15e eeuw. Jezidi's waren echter ook in staat om op verschillende momenten allianties aan te gaan met de autoriteiten en naburige machten, sommige Jezidi-stammen sloten een bondgenootschap met Qara Yusuf (heerser van het Qara Qoyunlu emiraat dat het huidige Azerbeidzjan, Georgië, Armenië, het noordwesten van Iran, het oosten van Turkije en het noordoosten van Irak omvat), terwijl andere Jezidi-stammen een bondgenootschap aangingen met Uzun Hasan van de rivaliserende Aq Qoyunlu emiraat tegen de Timuriden. Tijdens het bewind van Saladin (Een Koerdisch Islamitische heerser) dienden Jezidi's als troepen,[44][45] ambassadeurs[46] en kregen ze land om te regeren.[47][48]
Feesten
Het Jezidi nieuwjaar valt in de lente. Tijdens dit feest worden de instrumenten dahol en zurna (houten fluit) gebruikt.
Tijdens de bedevaart vieren de Jezidi's Tawusgeran en Cejna ('feest') Cemaiya.
Vervolging
De jezidi's zijn al eeuwen slachtoffer van vervolging door vijandige buren of regimes.[49] Dieptepunt van die vervolgingen was de slachtpartij die de bei van Rowanduz liet aanrichten in 1832.[50] De jezidi's emigreerden in die Ottomaanse periode dan ook massaal naar de Kaukasus en speelden vervolgens een belangrijke rol in Armenië, Azerbeidzjan en Georgië. Hun situatie daar verslechterde na de val van de Sovjet-Unie. Ook in Turkije zorgde repressie voor emigratie: Turkse jezidi's migreerden vooral naar Duitsland.
In Irak kampen jezidi's met vijandigheid van islamitische militanten. In 2007 werden ze het doelwit van een aantal zware aanslagen. Als aanleiding werd de steniging van Du'a Khalil Aswad aangehaald. Hierbij was in april 2007 het 17-jarige jezidimeisje Du'a Khalil Aswad in haar dorp gedood omdat ze een relatie met een soennitische jongen had en er geruchten gingen dat ze moslim wilde worden. Op 23 april 2007 vermoordden ISIS-militanten 23 jezidi's in Mosoel. Op 14 augustus 2007 vond in de Noord-Iraakse plaats Qahataniya de zwaarste aanslag uit de Iraakse (burger)oorlog plaats. Bij een tegen de jezidi's gerichte zelfmoordaanslag vonden 796 personen de dood en vielen meer dan 1500 gewonden. De aanslag was een week ervoor door aan Al Qaida verbonden islamitische militanten aangekondigd omdat zij jezidi's als anti-islamitisch zien. Ook hier werd opnieuw de steniging van Du'a Khalil Aswad als reden aangehaald.
In 2014 waren de jezidi's een van de bevolkingsgroepen die door de terreurgroep ISIS werden vervolgd en vermoord. Op 30 juli van dat jaar kwamen de jezidi's in opstand tegen het oprukkende ISIS; 500 van hen zouden zijn vermoord. Velen van hen kwamen vast te zitten op de berg van Sinjar, waar ook veel mensen stierven door honger, dorst en gebrek aan medicijnen. Het lot van de jezidi's die in handen zijn gevallen van ISIS is dat zij zich moeten bekeren tot de islam; vaak vinden zij de dood of vrouwen worden verhandeld als slaaf.[51]
In 2020 leven er naar schatting 75.000 jezidi's in West-Europa (vooral Duitsland en Zweden), 150.000 in de Kaukasus en 500.000 in Iraaks Koerdistan. De jezidi's hebben het moeilijk om zich te handhaven in de stedelijke Europese samenleving en om het jezidisme te institutionaliseren. In België heeft de jezidigemeenschap haar centrum in Luik; de Brusselse jezidi's zijn voornamelijk afkomstig uit de voormalige Sovjet-Unie. In Nederland leven zo'n 5000 jezidi's.
Syrische / Irakese Burgeroorlog
Zie Genocide op de Jezidi's voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In 2014 en 2015 zijn de jezidi's van Irak door Islamitische Staat (IS) aangevallen, vermoord of als slaven verkocht. De stad / regio Sinjar in Irak werd door IS ingenomen. De Peshmerga hebben sindsdien de stad heroverd. Ook hebben de jezidi's hun eigen militie opgericht.[52]
Externe links
- (de) https://www.yeziden.de/
- (fr) https://www.ezidi.fr/
- (en) https://yazda.org/
