Vinex

Vinex is de afkorting voor Vierde Nota Ruimtelijke Ordening Extra, een Nota Ruimtelijke Ordening van het Nederlandse ministerie van VROM uit 1991. Deze notitie, een vervolg op de Vierde nota ruimtelijke ordening uit 1988, bevat uitgangspunten voor de bouw van nieuwe woningbouwlocaties voor de periode vanaf 1 januari 1995. Voor een aantal steden werd daarbij de richting aangegeven waar de nieuwe uitbreiding zou kunnen plaatsvinden; formeel gesproken was het echter aan provincies en samenwerkende gemeenten om de locaties te bepalen. Deze locaties aan de rand van grote steden voor massale nieuwbouw worden vaak Vinex-locaties of Vinex-wijken genoemd.

Uitgangspunten van het VINEX-beleid

Om de verdere bevolkingsgroei van Nederland te accommoderen werden in het VINEX-document een aantal uitgangspunten vastgesteld voor de bouw van nieuwe woongebieden vanaf dat moment. Het belangrijkste uitgangspunt was dat nieuwe woonwijken dichtbij de bestaande stadscentra moesten worden gepland. Hiermee moest worden bijgedragen aan de volgende doelen:

Versterking van bestaande winkelcentra en voorzieningen (de nieuwe woonwijken vergroten als het ware de potentiële klantenkring)
Beperken van de dreigende leegloop van (middel)grote steden in Nederland
Bescherming van open gebieden in Nederland door verstedelijking te concentreren rond bestaande (middel)grote steden
Beperken van automobiliteit tussen wonen, werken en voorzieningen (korte afstanden bieden meer mogelijkheden voor openbaar vervoer, fietsen en wandelen)

De Vinex-wijken moesten echter ook de zogenaamde 'goedkope scheefheid' op de woningmarkt verminderen. Dat wil zeggen dat bepaalde huishoudens in een 'te goedkope' woning wonen, waardoor deze woningen niet meer beschikbaar zijn voor huishoudens met een lager inkomen. Men probeerde het tekort aan goedkope woningen dus op te lossen door rijkere huishoudens naar de duurdere woningen in de Vinex-wijken te lokken. Alhoewel de rijksoverheid in uitvoeringscontracten met regionale overheden heeft aangegeven dat er maximaal 30% sociale woningen in de VINEX-wijken gebouwd mocht worden, is dit door deze regionale overheden en gemeenten veelal uitgelegd als dat er precies 30% goedkopere gebouwd moeten worden.

Vinex-wijken

Over Vinex en de Vinex-wijken bestaan veel misverstanden. Ten eerste zijn de Vinex-locaties niet door het rijk opgelegd maar in overleg met de lagere overheden (gemeente en provincie) bepaald. Ten tweede heeft Vinex niet alleen betrekking op de grootschalige nieuwbouwwijken die in de periode na 1993 aan de randen van verschillende steden zijn verrezen maar ook op binnenstedelijke (her)ontwikkeling. Maar liefst 39% van de bouwopgave lag in het binnenstedelijk gebied. Ten slotte roept het begrip Vinex-wijk veel verwarring op. Strikt genomen worden met Vinex-wijken die uitleglocaties bedoeld die zijn vastgelegd in de convenanten tussen rijk en de lagere overheden en die tussen 1995 en 2005 zijn gerealiseerd. In de volksmond is het begrip veel breder geworden. Grootschalige nieuwbouw op andere locaties en (ver) voor en na de genoemde periode, krijgt al snel het predicaat 'Vinex'.