Vervoeging van onregelmatige Nederlandse werkwoorden: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 20 mei 2021 14:16

In taalkundige terminologie zijn onregelmatige werkwoorden werkwoorden die bij vervoeging een andere vorm aannemen dan de standaardvorm.^[1]^[2] Met die regels is het mogelijk om ieder regelmatig werkwoord te vervoegen met als verdere kennis alleen de werkwoordsstam (of infinitiefvorm). Zie voor verdere toelichting Basisvormen van Nederlandse werkwoorden.

Andere betekenissen

In grammaticaonderwijs worden ook wel de synoniemen sterke werkwoorden (onregelmatige werkwoorden) en zwakke werkwoorden (regelmatige werkwoorden) gebruikt.^[3] Een nog ingewikkeldere terminologie is die waarin de twee eigenschappen “regelmatigheid” en “sterkte”/“zwakte” een specifiekere betekenis hebben. Deze overige (niet-taalkundige) categorieën zijn abstracties die alleen relevant kunnen zijn binnen een theoretische context van studie van de Nederlandse grammatica of voor onderwijsdoeleinden.

Onregelmatige werkwoorden in de Nederlandse taal

Eigenschappen (theoretisch)

Van sommige werkwoorden is er zowel een regelmatige als een onregelmatige vervoeging. Beide zijn bruikbaar voor productie van grammaticale zinnen, maar deze verschillen zijn vaak wel stilistisch relevant.
Sommige Nederlandse werkwoorden worden onregelmatig vervoegd in alle combinaties van “persoon” met één “tijd”.
- De werkwoorden in één deelverzameling worden alleen onregelmatig vervoegd wanneer ze in verleden tijd en/of voltooide tijd worden gezet. De stam van het werkwoord bevat een klinker, die verandert als het werkwoord in verleden tijd wordt gezet. En als het werkwoord in voltooide tijd wordt gezet, wordt er een suffix -en aan toegevoegd.
- De werkwoorden in een andere deelverzameling (hebben, zijn, kunnen, zullen, mogen, willen) worden (ook) onregelmatig vervoegd in andere tijden.
Sommige werkwoorden (bijvoorbeeld hebben) worden alleen onregelmatig vervoegd in specifieke “persoon”-“tijd”-combinaties.

Schematisch overzicht

Opmerkingen vooraf

In gevallen waarin zowel een regelmatige als een onregelmatige vervoeging voorkomt, staan de regelmatige vormen schuin gedrukt.
In de tabel zijn ook sommige veelgebruikte gereduceerde vormen van de persoonlijke voornaamwoorden opgenomen.
In de tabel zijn alleen die onregelmatige werkwoorden opgenomen die onregelmatig worden vervoegd naar tijd.
Ondanks regelmatige vervoeging van werkwoorden, wordt volgens een spellingsregel het suffix -t alsnog weggelaten onder invloed van de woordvolgorde van de zin waarin het werkwoord staat, als de tweede persoon enkelvoud 'jij' of 'je' achter de persoonsvorm staat. Zie ook: Inversie (taalkunde). Een voorbeeld hiervan:

"Begrijp je dit?" (en niet "Begrijpt je dit?"). Let wel: bij de tweede persoon 'u' en 'gij' blijft de -t gehandhaafd: "Begrijpt u dit?"

Lijst van sterke en onregelmatige werkwoorden in het Nederlands.

		hebben		zijn/wezen^[4]		kunnen		zullen		mogen		willen
	persoon (persoonlijke voornaamwoorden)	tegenw. tijd	verl. tijd	tegenw. tijd	verl. tijd	tegenw. tijd	verl. tijd	tegenw. tijd	verl. tijd	tegenw. tijd	verl. tijd	tegenw. tijd	verl. tijd
Enkelvoud	1^ste persoon ("ik")	heb	had	ben	was	kan	kon	zal	zou	mag	mocht	wil	wilde wou
	2^de persoon ("jij", "je")	hebt	had	bent	was	kunt * kan^[5]	kon	zult * zal^[5]	zou	mag	mocht	wilt * wil^[6]	wilde wou^[7]^[8]
	2^de persoon (bij inversie) ("jij", "je")	heb je	had	ben je	was	kun je * kan je	kon	zul je * zal je	zou	mag je	mocht	wil je	wilde wou^[7]^[8]
	2^de persoon ("u")^[9]	hebt * heeft	had	bent * is^[10]	was	kunt * kan	kon	zult^[5] * zal	zou	mag	mocht	wilt * wil	wilde wou^[7]^[11]
	2^de persoon ("gij", "ge")^[12]	hebt	hadt	zijt	waart	kunt	kondt	zult	zoudt	moogt	mocht	wilt	wilde(t) woudt
	3^e persoon ("hij", "zij", "ze", "het")	heeft	had	is	was	kan	kon	zal	zou	mag	mocht	wil^[13]^[14]	wilde wou
Meervoud	("wij", "we", "jullie", "zij", "ze")^[15]	hebben	hadden	zijn	waren	kunnen	konden	zullen	zouden	mogen	mochten	willen	wilden wouden^[16]
tegenwoordig deelwoord		hebbend		zijnd		kunnend		zullend^[17]		mogend		willend
voltooid deelwoord			gehad		geweest		gekund		(gezuld)^[18]		gemogen		gewild

Noten

↑ Vervoegingsregels
↑ Werkwoorden met een zwakke en een sterke vervoeging (algemeen)
↑ Sterk, zwak, onregelmatig werkwoord
↑ Dit werkwoord heeft twee infinitieven die vrijwel evenveel voorkomen. Wordt de infinitief gebruikt in plaats van een voltooid deelwoord, dan is het wezen, bijvoorbeeld: ik ben daar wezen kijken'.
↑ ^a ^b ^c Taaladvies: Je kan / kunt (wil / wilt; zal / zult)
↑ Onze Taal: Je wil / je wilt
↑ ^a ^b Taaladvies: Wilde / wou, wilden / wouen
↑ E-ANS: Willen
↑ Vanouds gebruikt men hier de 3^e persoon, dus dezelfde vormen als bij "hij".
↑ U is (...) is archaïsch, maar wel een beleefdheidsvorm in zuidelijk Nederland
↑ De onregelmatige vervoeging van “willen” in de verleden tijd, Ik wou (...) enz., komt tegenwoordig in de schrijftaal minder voor dan voorheen. Vooral het meervoud "wou(d)en geldt nu als zeer informeel.
↑ Zoals te lezen is in de verwijzing bij de bewuste tabelregel, is 2e persoon enkelvoud in de vormen "gij", "ge" archaïsch voor sprekers van de Noordwestelijke, Noordelijk-centrale en Noordoostelijke dialectgroepen van het Nederlands. Deze vormen worden binnen heel Nederland alleen bij het spreken van dialect gebruikt.
↑ Taaladvies: Hij wilt / wil
↑ Onze Taal: Willen: de klant wil / wilt kwaliteit
↑ Vanouds gebruikt men hier dezelfde vorm als bij "gij".
↑ informeel
↑ Het tegenwoordig deelwoord van dit werkwoord wordt tegenwoordig maar zéér zelden gebruikt.
↑ Het voltooid deelwoord van 'zullen' bestaat slechts in theorie, omdat 'zullen' een hulpwerkwoord is voor de toekomende tijd (de toekomst).

[1] Vervoegingsregels

[2] Werkwoorden met een zwakke en een sterke vervoeging (algemeen)

[3] Sterk, zwak, onregelmatig werkwoord

[4] Dit werkwoord heeft twee infinitieven die vrijwel evenveel voorkomen. Wordt de infinitief gebruikt in plaats van een voltooid deelwoord, dan is het wezen, bijvoorbeeld: ik ben daar wezen kijken'.

[kwz-5] Taaladvies: Je kan / kunt (wil / wilt; zal / zult)

[6] Onze Taal: Je wil / je wilt

[wou-7] Taaladvies: Wilde / wou, wilden / wouen

[8] E-ANS: Willen

[9] Vanouds gebruikt men hier de 3^e persoon, dus dezelfde vormen als bij "hij".

[10] U is (...) is archaïsch, maar wel een beleefdheidsvorm in zuidelijk Nederland

[wilde-11] De onregelmatige vervoeging van “willen” in de verleden tijd, Ik wou (...) enz., komt tegenwoordig in de schrijftaal minder voor dan voorheen. Vooral het meervoud "wou(d)en geldt nu als zeer informeel.

[12] Zoals te lezen is in de verwijzing bij de bewuste tabelregel, is 2e persoon enkelvoud in de vormen "gij", "ge" archaïsch voor sprekers van de Noordwestelijke, Noordelijk-centrale en Noordoostelijke dialectgroepen van het Nederlands. Deze vormen worden binnen heel Nederland alleen bij het spreken van dialect gebruikt.

[13] Taaladvies: Hij wilt / wil

[14] Onze Taal: Willen: de klant wil / wilt kwaliteit

[15] Vanouds gebruikt men hier dezelfde vorm als bij "gij".

[16] rmeel

[17] Het tegenwoordig deelwoord van dit werkwoord wordt tegenwoordig maar zéér zelden gebruikt.

[18] Het voltooid deelwoord van 'zullen' bestaat slechts in theorie, omdat 'zullen' een hulpwerkwoord is voor de toekomende tijd (de toekomst).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

@@ Regel 22: / Regel 22: @@
 {| class="wikitable"
+!
 !
 !colspan=2|[[wiktionary:nl:hebben|hebben]]
@@ Regel 30: / Regel 31: @@
 !colspan=2|[[wiktionary:nl:willen|willen]]
 |-
+!
-!persoon ([[Persoonlijk voornaamwoord|persoonlijke voornaamwoorden]])
+!persoon
+([[Persoonlijk voornaamwoord|persoonlijke voornaamwoorden]])
 !tegenw.<br />tijd||verl.<br />tijd
 !tegenw.<br />tijd||verl.<br />tijd
@@ Regel 38: / Regel 41: @@
 !tegenw.<br />tijd||verl.<br />tijd
 |-
+| rowspan="6" |Enkelvoud
-|1<sup>ste</sup> persoon enkelvoud<br />("ik")
+|1<sup>ste</sup> persoon<br />("ik")
 |heb||had
 |ben||was
@@ Regel 44: / Regel 48: @@
 |zal||zou
 |mag||mocht
-|wil||wou<br />''wilde''
+|wil||wilde
+wou
 |-
-|2<sup>de</sup> persoon enkelvoud<br />("jij", "je")
+|2<sup>de</sup> persoon<br />("jij", "je")
-|hebt||had
+|hebt|| rowspan="2" |had
-|bent||was
+|bent|| rowspan="2" |was
+|kunt
-|kan<ref name="kwz">[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/442 Taaladvies: Je kan / kunt (wil / wilt; zal / zult)]</ref><br />''kunt''||kon
+<nowiki>*</nowiki> kan<ref name="kwz">[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/442 Taaladvies: Je kan / kunt (wil / wilt; zal / zult)]</ref>
-|zal<ref name="kwz" /><br />''zult''||zou
+| rowspan="2" |kon
-|mag||mocht
+|zult
-|wil<ref>[http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/je-wil-je-wilt Onze Taal: Je wil / je wilt]</ref><br />''wilt''||wou<ref name="wou">[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/919 Taaladvies: Wilde / wou, wilden / wouen]</ref><ref>[http://www.let.ru.nl/ans/e-ans/02/03/06/04/body.html E-ANS: Willen]</ref><br />''wilde''
+<nowiki>*</nowiki> zal<ref name="kwz" />
+| rowspan="2" |zou
+|mag|| rowspan="2" |mocht
+|wilt
+<nowiki>*</nowiki> wil<ref>[http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/je-wil-je-wilt Onze Taal: Je wil / je wilt]</ref>
+| rowspan="2" |wilde
+wou<ref name="wou">[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/919 Taaladvies: Wilde / wou, wilden / wouen]</ref><ref>[http://www.let.ru.nl/ans/e-ans/02/03/06/04/body.html E-ANS: Willen]</ref>
 |-
-|2<sup>de</sup> persoon enkelvoud (''bij [[Inversie (taalkunde)|inversie]])''<br />("jij", "je")
+|2<sup>de</sup> persoon (''bij [[Inversie (taalkunde)|inversie]])''<br />("jij", "je")
-|heb||had
+|heb je
-|ben||was
+|ben je
-|''kun''<br>kan||kon
+|kun je<br>* kan je
-|''zul''<br />zal||zou
+|zul je<br />* zal je
+|mag je
+|wil je
+|-
+|2<sup>de</sup> persoon<br />("u")<ref>Vanouds gebruikt men hier de 3<sup>e</sup> persoon, dus dezelfde vormen als bij "hij".</ref>
+|hebt<br />* heeft||had
+|bent<br />* is<ref>''U is (...)'' is [[Archaïsme|archaïsch]], maar wel een beleefdheidsvorm in zuidelijk Nederland</ref>||was
+|kunt<br />* kan||kon
+|zult<ref name="kwz" /><br />* zal||zou
 |mag||mocht
-|wil||wou<br />''wilde''<ref name="wilde"/>
+|wilt<br />* wil||wilde
+wou<ref name="wou" /><ref name="wilde">De onregelmatige vervoeging van “willen” in de verleden tijd, ''Ik wou (...)'' enz., komt tegenwoordig in de schrijftaal minder voor dan voorheen. Vooral het meervoud "wou(d)en geldt nu als zeer informeel.</ref>
 |-
-|2<sup>de</sup> persoon enkelvoud<br />("[[gij]]", "ge")<ref>Zoals te lezen is in de verwijzing bij de bewuste tabelregel, is 2e persoon enkelvoud in de vormen "gij", "ge" archaïsch voor sprekers van de Noordwestelijke, Noordelijk-centrale en Noordoostelijke [[Nederlandse dialecten|dialectgroepen van het Nederlands]]. Deze vormen worden binnen heel Nederland alleen bij het spreken van dialect gebruikt.</ref>
+|2<sup>de</sup> persoon<br />("[[gij]]", "ge")<ref>Zoals te lezen is in de verwijzing bij de bewuste tabelregel, is 2e persoon enkelvoud in de vormen "gij", "ge" archaïsch voor sprekers van de Noordwestelijke, Noordelijk-centrale en Noordoostelijke [[Nederlandse dialecten|dialectgroepen van het Nederlands]]. Deze vormen worden binnen heel Nederland alleen bij het spreken van dialect gebruikt.</ref>
 |hebt||hadt
 |zijt||waart
@@ Regel 68: / Regel 89: @@
 |zult||zoudt
 |moogt||mocht
-|wilt||woudt<br />''wildet''
+|wilt||wilde(t)
+woudt
 |-
-|2<sup>de</sup> persoon enkelvoud<br />("u")<ref>Vanouds gebruikt men hier de 3<sup>e</sup> persoon, dus dezelfde vormen als bij "hij".</ref>
+|3<sup>e</sup> persoon<br />("hij", "zij", "ze", "het")
-|''hebt''<br />heeft||had
-|bent<br />is<ref>''U is (...)'' is [[Archaïsme|archaïsch]], maar wel een beleefdheidsvorm in zuidelijk Nederland</ref>||was
-|''kunt''<br />kan||kon
-|''zult''<ref name="kwz" /><br />zal||zou
-|mag||mocht
-|''wilt''<br />wil||wou<ref name="wou" /><ref name="wilde">De onregelmatige vervoeging van “willen” in de verleden tijd, ''Ik wou (...)'' enz., komt tegenwoordig in de schrijftaal minder voor dan voorheen. Vooral het meervoud "wou(d)en geldt nu als zeer informeel.</ref>
-|-
-|3<sup>e</sup> persoon enkelvoud<br />("hij", "zij", "ze", "het")
 |heeft||had
 |is||was
@@ Regel 84: / Regel 98: @@
 |zal||zou
 |mag||mocht
-|wil<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/384 Taaladvies: Hij wilt / wil]</ref><ref>[http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/de-klant-wil-wilt-kwaliteit Onze Taal: Willen: de klant wil / wilt kwaliteit]</ref>||wou<br />''wilde''
+|wil<ref>[http://taaladvies.net/taal/advies/vraag/384 Taaladvies: Hij wilt / wil]</ref><ref>[http://www.onzetaal.nl/taaladvies/advies/de-klant-wil-wilt-kwaliteit Onze Taal: Willen: de klant wil / wilt kwaliteit]</ref>||wilde
+wou
 |-
+|Meervoud
-|meervoud<br />("wij", "we", "jullie", "zij", "ze")<ref>Vanouds gebruikt men hier dezelfde vorm als bij "gij".</ref>
+|("wij", "we", "jullie", "zij", "ze")<ref>Vanouds gebruikt men hier dezelfde vorm als bij "gij".</ref>
 |hebben||hadden
 |zijn||waren
@@ Regel 92: / Regel 108: @@
 |zullen||zouden
 |mogen||mochten
-|willen||wouden<ref>[https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/wilden-wouden-wouen-wouwen informeel]</ref><br />''wilden''
+|willen||wilden
+wouden<ref>[https://onzetaal.nl/taaladvies/advies/wilden-wouden-wouen-wouwen informeel]</ref>
-|-
-|[[voltooid deelwoord]]
-|||gehad||
-|geweest||
-|gekund||
-|(gezuld)<ref>Het voltooid deelwoord van 'zullen' bestaat slechts in theorie, omdat 'zullen' een hulpwerkwoord is voor de toekomende tijd (de toekomst).</ref>||
-|gemogen||
-|gewild
 |-
 |[[tegenwoordig deelwoord]]
+|
 |hebbend||
 |zijnd||
@@ Regel 109: / Regel 119: @@
 |mogend||
 |willend||
+|-
+|[[voltooid deelwoord]]
+|
+| ||gehad||
+|geweest||
+|gekund||
+|(gezuld)<ref>Het voltooid deelwoord van 'zullen' bestaat slechts in theorie, omdat 'zullen' een hulpwerkwoord is voor de toekomende tijd (de toekomst).</ref>||
+|gemogen||
+|gewild
 |}
 {{Appendix||2=

Spelling:	Nederlandse spelling · Nederlandse spellingregels · dt-fout · aardrijkskundige namen · accenttekens · achternamen · afbreken · apostrof · Groene Boekje · hoofdletter · koppelteken · liggend streepje · onjuist spatiegebruik · paarde(n)bloemregel · smurfenregel · Spellingwijzer Onze Taal · trema · tussen-n · tussen-s · alternatieve spelling
Grammatica:	Nederlandse grammatica · croma-zin · hete hangijzers · inversie · samentrekking Zelfstandig naamwoord: geslacht · haar-ziekte · meervoud · samenstelling Persoonlijk voornaamwoord: du · haar · hem · hen/hun-onderscheid · hij · hun als onderwerp · ik · jij · gij · jou · jullie · men · mij · ons · u · wij · zij Wederkerend voornaamwoord: zich Bijvoeglijk naamwoord: buigings-e Werkwoord: vervoegingen · sterk en onregelmatig · onregelmatig · 't kofschip · voltooid deelwoord · rode en groene werkwoordsvolgorde Voorzetsels Modaal partikel
Fonologie:	zachte g · Gooise r · klankinventaris · Poldernederlands · Assimilatie (taalkunde)
Variëteit:	Standaardnederlands · Nederlands in Nederland · ... in België · ... in Suriname · Verschillen tussen het Nederlands in België, Nederland en Suriname · Nederlandse dialecten (Hollands · Brabants · Vlaams · Zeeuws · bdht-klinkerregel)
Geschiedenis:	geschiedenis van het Nederlands · geschiedenis van de Nederlandse spelling · Oudnederlands · Middelnederlands · Vroegnieuwnederlands · Nieuwnederlands