Onnagata, ook wel oyama genoemd (女形・女方 "vrouwenrol"), zijn mannelijke acteurs in het Japanse kabuki theater die zich hebben gespecialiseerd in het spelen van vrouwenrollen.
Kabuki ontstond in de Edoperiode en is tot op heden een populaire Japanse cultuurvorm. Hierbinnen ontpopte de onnagata zich tot een tak die invloed uitoefende op cultuur en maatschappij. Naast acteur was de onnagata een stijlicoon en een ideaalbeeld voor de modebewuste vrouw van Edo Japan. Tegenwoordig reikt haar populariteit tot zowel genderstudies als popcultuur.
De acteur Yoshizawa Ayame I (1673-15 July 1729) was van grote invloed op de rol van onnagata. Zijn boek Ayamegusa werd beschouwd als de bijbel voor onnagata [1]
Heron MaidenSagimusume 鷺娘 door onnagata Akifusa Guraku.
Kabuki 歌舞伎 ontstond in de Edoperiode, en was aanvankelijk toegankelijk voor zowel mannelijke als vrouwelijke acteurs. Nadat vrouwen door het shogunaat verboden werden om deel te nemen aan kabuki, namen mannen de rol over van vrouwelijke acteurs. Op den duur werd dit een gespecialiseerde tak binnen het kabuki die grote invloed had op kunst, cultuur en maatschappij.
Kabuki werd in 1603 geïntroduceerd door Izumo no Okuni, een voormalige priesteres, miko (巫女), uit Izumo. Zoals toentertijd gebruikelijk was, werd zij voor training in sacrale dans en zang gestuurd naar Kioto. Ze differentieerde echter van haar training en richtte een dansgezelschap op nabij de Kitano Tenmanguu (北野天満宮) schrijn. Deelnemers aan haar gezelschap waren personen die buiten de maatschappij stonden, zoals bedelaars en prostituees. Zij werden door Okuni begeleid in de kunsten van acteren, dans en zang. De dansstijl was kenmerkend door zijn karakteristieke en schokkende bewegingen. Waarschijnlijk komt de term kabuki daarom van het woord kabuku カブク, een 16e-eeuwse officieuze term voor "schokken" of "voorover leunen". [2]
Okuni's kabuki-gezelschap bestond voornamelijk uit vrouwen, vandaar de toevoeging van 'onna'(女) dat vrouw betekent. Het was niet ongewoon dat de spelers de rollen van het tegenovergestelde geslacht speelden; een element dat bijzondere aandacht trok. De stukken omvatten regelmatig suggestieve elementen. [noot 1] Daarbij werd de populariteit tevens verhoogd doordat spelers, zichzelf verhuurden als prostituee. De vroegere benaming was daarom ook wel prostituee kabuki yūjo kabuki 遊女歌舞妓.
In 1617 werd onna kabuki geïntroduceerd in de hoofdstad Edo. Hier werd het met evenveel enthousiasme ontvangen. Zalen waren volgeboekt en toeschouwers probeerden de aandacht te krijgen van hun favoriete spelers. Desalniettemin zorgden een aantal gewelddadige incidenten ervoor dat het shogunaat in 1629 een verbod invoerde op onna kabuki, in een poging om de orde te herstellen. [3]
In 1629 werd het vrouwen verboden te participeren in kabuki. Vanaf dat moment werden hun rollen vervuld door adolescente jongens wakashu 若衆. In het vroege stadium van wakashu kabuki, lag de rol van de onnagata [noot 2] voornamelijk bij uitbundige uitdossing, sensuele dans en was er specialisatie in acrobatiek. Initieel ging het de vroege onnagata om sexappeal in plaats van artistieke prestatie. Het is overigens niet bijzonder dat mannen de rol van een vrouw overnamen. Dit gebeurde al eerder in het No-spel[4]
De wakashu werd een symbool van erotisch verlangen. Net zoals bij onna kabuki, verleenden ze seksuele diensten, genaamd 'danshō'(男娼. Na een voorstelling begaf de wakashu zich onder het publiek, alwaar ze sake schonken en zichzelf verhuurden als gezelschap. [5] Ondanks het verbod uit 1617 die vrouwen van het toneel bande, bleef het publiek roerig en waren seksuele en agressieve incidenten niet uitgesloten. In 1642 voerde het shogunaat daarom nog een verbod in waarbij ook vrouwenrollen verboden werden. In gevolg kwam er een toename in homoseksuele,- en erotische thema’s onder de naam nanshoku. Hoewel de wakashu nu verplicht was mannenrollen te spelen, bleef hij een geliefde personage. [noot 3] Dit leidde uiteindelijk tot het verbod op de rol van wakashu.
In 1644 werd het verbod op onnagata (en wakashu) opgeheven. Dit was niet zonder voorwaarde; iedere acteur, ongeacht rol, was verplicht om de haarstijl van een volwassen man aan te nemen. Acteurs moesten hun voorlok maegami 前髪 afscheren en hun kruin kaal laten, bedoeld om de aantrekkelijkheid van de acteur te verminderen. [noot 4] Als reactie begonnen onnagata hun kaalheid te verbergen via hoofddeksels bōshi 帽子 zoals haarstukken katsuraかつら en paarse doeken van zijde murasaki chirimen 紫縮緬. Op den duur werd deze laatstgenoemde accessoire zo een significante aanduiding voor de onnagata dat de murasaki chirimen een erotisch symbool werd. [6]
Vanaf deze periode begon de werkelijke rol van onnagata zich te ontwikkelen. De oorsprong van de term 'onnagata' was terug te verwijzen naar het dagboek van een daimyo. In 1658 schreef hij over 'onnakata Zenzeamon' die de rol van oude vrouwkaka speelde. Dat het ging over de rol van een oude vrouw bewees hoe de onnagata was geëvolueerd van een esthetisch personage naar een volwaardig karakter. Acteren was net zo belangrijk geworden als dans. [7] Artificiële schoonheid jinko no bi人工の美 was een concept die de esthetisering en ontwikkeling van de onnagata aanduidde. De term omvat gedragspatronen die karakteriserend zijn voor de onnagata en bewijst de rijping van diens rol binnen de kabuki. [8]
De onnagata werd een volwaardig karakter tijdens de culturele bloei van de Genroku periode. Het kabuki had een vaste vorm gekregen en de onnagata was ondertussen onderverdeeld in subrollen yakugara 役柄. De vijf belangrijkste zijn:
Yūjo 遊女; de rol van courtisane;
Himesama 姫様; de rol van prinses;
Musume 娘; de rol van dochter, of jong meisje;
Baba 婆; de rol van oude vrouw, of grootmoeder;
Akuba 悪婆; de rol van duivelse vrouw
Er werden manifestengeidan 芸談 geschreven voor onnagata. Ze werd geacht het dagelijks leven door te brengen als vrouw, om haar rol te perfectioneren. Op den duur kreeg de onnagata een sterrenstatus, wat zich bewijst in de vele houtblok prenten ukiyo-e 浮世絵 en literatuur waarbinnen ze een populair thema was. [9] Haar populariteit reikte zowel tot de vrouwelijke bevolking, die de onnagata zagen als trendsetter. Zo lieten veel geisha芸者 zich inspireren door haar op het gebied van mode en gedrag. [10]
Naast acteren was het gewoonlijk dat de onnagata zichzelf verhuurde aan mannelijk gezelschap. Naast het schenken van sake, werd ze geacht seksuele diensten te verrichten. Deze gewoonte danshō 男娼, is te herleiden tot de ontstaansgeschiedenis van kabuki. Veel onnagata begonnen de carrière als jongens prostituee iroko 色子 of podiumassistent butaiko 舞台子 waarmee ze de basis legden in de kunst van het verleiden. [11] Dat het erotische aspect tot de verbeelding sprak, toont zich in de onnagata's invloed op kunst en cultuur zoals bijvoorbeeld nanshoku.
De positie van onnagata veranderde radicaal in de Meijiperiode. Het kabuki transformeerde van populair theater naar een theatervorm die werd gezien als ouderwets en traditioneel. Onder invloed van het Westen werd realisme van groot belang. Zo werden onnagata niet meer geacht hun dagelijks leven als vrouw door te brengen, maar werd ook de ban op vrouwelijke actrices in vraag gesteld. [12]
Hinasuke Arashi X als Tanosuke Sawamura in de film Tanosuke Beni(1947)
De intrede van film bracht een nieuwe positie voor de onnagata. Vanzelfsprekend speelden onnagata de vrouwenrollen in films, maar rond 1920 kwam hier verandering in. De rol van onnagata werd gemarginaliseerd door (Westers beïnvloedde) feministische bewegingen. [13] In nieuwe dramafilms shingeki新劇 werd het gebruik van vrouwelijke actrices populair. In gevolg organiseerden onnagata in 1922 een protest tegen het filmproductiehuis Nikkatsu door het werktekort. [14] Meermalen werd de vraag gesteld of de onnagata nog nodig waren. In februari 1956 leidde dit tot het onnagata debat onnagata ronsō女方論争. [15] De ban op vrouwen in kabuki bleef bestaan, maar er werden alternatieven opgericht zoals bijvoorbeeld The Ichikawa Girls Kabuki Troupe. [16]
Vanaf eind 20e eeuw deed de onnagata intrede in het academisch onderzoeksveld, alwaar zij tot op heden een geliefd onderwerp is.
"Among Kabuki actors today, there is one type that knows no parallel elsewhere: the female impersonator, called onnagata or oyama. Although they are men, they act beautifully and are even more womanlike than women on stage. In the current of modernization, Japanese women, like those of many other countries, have become westernized in manner and dress, and it can therefore be said that the onnagata are the ideal models of traditional Japanese femininity." (Inoura and Kawatake 1981: 189) [17]
Het meest opvallende aan de onnagata is dat het een man is die een vrouwenrol speelt. Vroeg in de training wordt de onnagata bewust gemaakt van onnagata fundamenten onnagata no kihon 女方の基本. Aan de hand van make-up, pruiken, kimono-dracht en gedragspatronen construeert de acteur een geïdealiseerde vrouw. Verschillende experts zijn het erover eens dat "een mannenlichaam onder de vrouwelijke uitdossing" hetgeen is wat de onnagata uniek maakt [noot 5] . Via acteermethodes, make-up en kleding kata 方 wordt dit bereikt. Sinds het prille begin van kabuki zijn er verscheidene manifesten geidan 芸談 geschreven voor en door onnagata. Wellicht de meest bekende is de Ayamegusa 菖蒲草 (Woorden van Ayame) door Yoshizawa Ayame I 初代 吉沢 菖蒲, gepubliceerd rond 1750.
De kata 方 zijn strikte richtlijnen binnen het kabuki en omvatten ook codes voor de onnagata. Deze worden bepaald door welke rol yakugara 役柄 wordt gespeeld. Ze schrijven niet alleen de bewegingsmethoden voor, maar bepalen ook de kimono dracht kitsuke 着付け, pruik en accessoires tot in de details. Elk detail heeft een symbolische betekenis heeft die de yakugara verduidelijkt. Bijvoorbeeld`; wanneer een onnagata een kokumochi draagt (een geel-groene kimono met witte cirkels) is zij een plattelandsmeisje. Maar wanneer de kokumochi kastanjebruin is dan is ze de vrouw van een samurai zonder meester. [noot 6]
Make-up is essentieel voor de onnagata. Aan de hand hiervan wordt een ideaal schoonheidsbeeld geconstrueerd; een lange neusbrug, kleine mond en amandelvormige ogen. De basis is een wit gelaat met kleine rode lippen [noot 7] en zwart met rood omlijnde ogen. Vroeger epileerde de onnagata al het gezichtshaar, maar tegenwoordig wordt dit gemaskeerd door een soort was. Sommige acteurs bewerken hun gezicht met een soort tape om zoveel mogelijk rimpels weg te werken. [noot 8] Dit alles wordt gedaan om een zo glad mogelijk oppervlak te creëren waarop witte foundation wordt aangebracht. Bepaalde delen bij de achterkant van de nek worden niet geschminkt. Dit heet eriashi 襟足 en is een erotisch symbool die tevens terug de vinden is bij geisha 芸者. Met roze make-up worden accenten aangebracht, zoals bijvoorbeeld schaduw rond de neusbrug. Vervolgens wordt zwarte en rode eyeliner gebruikt om de amandelvormige ogen te accentueren.
Hoewel er een vaste richtlijn bestaat, probeert iedere onnagata een eigen stijlkenmerk aan te brengen met make-up. [noot 9][18]
Kimono voor een yūjo yakugara (courtisane rol) uit het stuk Sukeroku 助六
Kleding, ishō 衣装 voor de onnagata bestaan uit verschillende lagen kimono, bijeen gehouden door een obi帯. Deze zijn rijkelijk versierd met borduursels of schilderingen; waarbij elke kleur en afbeelding een symbolische betekenis heeft. Per rol verschilt de lengte van de mouwen. Bijvoorbeeld, jonge (ongehuwde) vrouwen dragen een furisode 振袖, die kenmerkend is door diens mouwen die reiken tot de enkels. Daarnaast zijn de mouwen een belangrijk communicatiemiddel waarmee de onnagata in staat is om subtiele emoties over te brengen. [19]
Een totale uitdossing kan soms 30 kg wegen. Het gewicht van de kimono voor de yūjo yakugara (courtisane rol) is zo zwaar dat de onnagata assistentie nodig heeft met het lopen. Tijdens een voorstelling wisselt de onnagata verschillende keren van kimono. Dit vindt plaats op het toneel en gebeurt, met behulp van assistenten kōken 貢献, in slechts enkele seconden.
De pruik, katsura かつら, is het belangrijkste attribuut waarmee de onnagata zich onderscheid van andere kabuki acteurs. De basis van de pruik bestaat uit vier delen:
Maegami 前髪 de voorlok;
Bin 鬢 de zijlokken;
Mage 髷 de knot;
Tabo 髱 het haar in de neklijn, waar het haar is verzameld
Een pruikenmaker tokoyama 床山 maakt voor iedere onnagata een pruik op maat. Aan de hand van haar gezichtsvorm, zal de tokoyama kleine aanpassingen doen aan bovenstaande delen, om tot een ideaal geheel te komen. Er zijn twee verschillende soorten pruiken.
De "klassieke" versie; ontstaan binnen het wakashu kabuki. Het was toen nog geen vereiste om de illusie te wekken alsof er echt haar groeide. De pruik paste als een kap op het hoofd, waardoor er een harde lijn tussen voorhoofd en haarlijn ontstond. Tegenwoordig draagt men dit enkel bij jidaimono 時代物 (klassieke kabuki voorstellingen).
De "natuurlijke" versie; ontstaan met de komst van Japanse cinema. Deze pruik geeft de impressie van realistische haargroei en wordt het meest gebruikt. [20]
Choreografie omvat de manier van bewegen waarmee de onnagata haar vrouwelijkheid benadrukt. Vanaf de vroege leerjaren wordt geleerd om de schouders laag en naar achteren te houden, knieën dicht tegen elkaar en de vingers te koppen in de handpalm. Om de impressie te wekken van een klein gestalte, worden sandalen zori 剃り gedragen die kleiner zijn dan de voeten. [21] Verder omvatten de vaardigheden het volgende:
Koshi 腰 (bekkenbodem regio); is het centrum waaruit de onnagata beweegt. Wanneer dit in balans is, wekt de onnagat de illusie alsof ze over het toneel glijdt. Om dit te trainen houden sommige onnagata een blad papier tussen de knieën tijdens het lopen. [22]
Nadegata なで肩 (hangende schouders); is het intrekken van de schouderbladen richting de ruggengraat. Hierdoor lijkt de nek langer, met in gevolg de vertoning van de ongeschminkte nek eriashi 襟足. Ook wordt de illusie gewekt van een lang en smal bovenlichaam.
Sen 線 (lijn), en sen o kiru 線を切る (snijden van de lijn); is de kunst van rechtlijnigheid. De onnagata moet binnen de bewegingen een constante verticaliteit (of horizontaal) behouden met een statisch maar esthetisch effect in gevolg.
Handen worden meestal verborgen in de mouwen. Bij vertoning moeten ze de illusie wekken van kleine schelpen. Dit effect wordt verkregen door de duimen in de handpalm te houden en de vingers licht te krommen. [noot 10] Deze gestileerde handbewegingen hebben als bijwerking dat klachten zoals artritis niet ongewoon zijn onder onnagata.
Knielen is een veel voorkomende beweging en positie, omdat het de nadruk legt op een klein gestalte. Binnen dit gebied is tevens sen (lijn) van toepassing. De kunst van het knielen ligt in het behouden van elegantie. Het is een oncomfortabele positie waarin een onnagata soms uren moet zitten. Zelfs vaardige onnagata bekennen dat knielen een pijnlijke aangelegenheid is. Het is daardoor niet abnormaal dat knieproblemen door overbelasting regelmatig voorkomen. [23]
De stem is uniek doordat de onnagata gebruik maakt van een hoog gepitcht falsetto. In de eerste stadia sprak de onnagata met normale stem, maar rond de Meijiperiode verlangde men meer realisme en werd het vervangen door dit stemgebruik. Het vereist dagelijkse training om het te perfectioneren en stemproblemen zijn geen zeldzaam fenomeen. [24] Desalniettemin spreekt de onnagata weinig tijdens een voorstelling.[25]
Geidan 芸談 (lett. "kunstbespreking) bevatten artistieke inzichten en advies over de fundamenten van onnagataonnagata no kihon女方の基本. De eerste geidan voor onnagata was Ayamegusa door Yoshizawa Ayame I. Een ander belangrijke geidan is Onnagata Hiden geschreven door Segawa Kikunojo I.
Ayamegusa 菖蒲草 (Woorden van Ayame) door Yoshizawa Ayame I 初代 吉沢 菖蒲 was rond 1750 gecompileerd door Fukuoka Yagoshiro, een acteur en toneelschrijver uit de 18e eeuw. Het bevat een collectie aan opvattingen, anekdotes en observaties over de rol van onnagata.
Een van de voornaamste elementen was Ayame I's advies om in het dagelijks leven als vrouw te leven. Verder ging hij dieper in op de vrouwelijke idealen, vanwaar later de yakugara ontstonden. Het werk was van groot belang voor de constructie van de onnagata. Zo was ze verplicht om kalm en onopvallend te zijn, niet te spreken en geen agressie te tonen. Ayame I pleitte voor zachtaardigheid, charme, erotiek en tederheid. Deze elementen moesten gespeeld worden met een puur, preuts en deugdzaam innerlijk. Acties zoals eten of lachen met ontblootte tanden werden beschouwd als taboe.
Yoshizawa Ayame I uit het boek Amayo no Sambai Kigen (1693)
De acts van dans en acteren werd omschreven als hana gei 花芸 [noot 11] en jigei 地芸 [noot 12]. Ayame I benadrukte het belang van symbiose tussen de twee. Dit ontwikkelde zich tot shosagoto 所作事, waarbij dans en acteren waren uitgebalanceerd.
“Just seeing the flowers [dance art], without the earth [acting art], is equal to there being no fruit [dramatic performance] . . . If, from the blossoming of flowers you produce fruit, then you must prepare the earth for the flowers.”[26]
(Yoshizawa Ayame I, The Words of Ayame; 56 “Ayamegusa”: 284–285)
Henshin 変身 ging over het boeddhistisch concept van lichamelijke transformatie en metamorfose. Hen変, staande voor 'veranderen' en shin 身, staande voor 'lichaam'; benadrukte Ayame I's noodzaak om de twee genders (man en vrouw) samen te voegen in een lichaam. Dit manifesteerde zich in futanarihira ふたなりひら (dubbele belichaming) [noot 13], waarmee de onnagata het binaire genderstelsel oversteeg. Deze transcendentie gaf de onnagata haar uniekheid. [noot 14] Aan de andere kant omvat de term het element om het eigen lichaam 'te vernietigen' ter functie van het transcendentale.[27]
Onnagata hiden 女方秘伝 (Geheimen van de onnagata) door Segawa Kikunojo I 瀬川菊之丞 初代; was onderdeel van Kokon Yakusha Rongo Sakigake 古今役者論語魁 (The great and first actors’ analects through all ages). Het bevatte discussies, vaardigheden, praktische beschrijvingen zoals; het postuur, kledingstukken etc., voor de verschillende yakugara (rollen).[28] Zijn visie verschilde sterk met die van Ayame I. In tegenstelling tot Ayame I's standpunt, vond Kikunojo I dat het niet noodzakelijk was om dagelijks als vrouw te leven om bekwaamd te worden als onnagata. Ook verschilde zijn blik ten opzichte van henshin. Kikunojo I was praktischer ingesteld en beschouwde de onnagata puur als rol binnen het kabukitheater.
"Kikunojo I’s methods aimed to extinguish the agony of the living body (flesh and blood) approach which was in the Ayamegusa.”[29]
(Uehara Teruo, "Onnagata Geidan": 50)
De filosofischeAyamegusa werd vaak tegengesteld aan de technischeOnnagata hiden. De verschillende opvattingen over onnagata zorgden voor een splitsing in volgelingen. Over de jaren werden verschillende geidan geschreven. Twee 20e-eeuwse voorbeelden hiervan zijn: Kabuki no Kata 歌舞伎の方 (Kabuki Vormen) door Nakamura Utaemon V en Onnagata no Geidan 女方の芸談 (Kunstbesprekingen van een Onnagata) door Onoe Baiko VI.
De populariteit van de onnagata uitte zich in verscheidene kunstvormen. Naast acteren participeerde de onnagata in danshō 男娼 (mannelijke prostitutie). Dit element, plus de op zichzelf staande populariteit van kabuki, manifesteerde zich in de (erotische) prentenkunst ''nanshoku'' 男色 en verhalen. Deze kunstvormen bereikten een groot publiek, waardoor de sterrenstatus van de onnagata verder toenam. Een verandering in haar status ontstond in de 20e eeuw met de introductie van de film. De onnagata bewerkstelligde toen een feministische discussie en droeg bij aan de intrede van vrouwelijke actrices.
De onnagata kwam regelmatig voor in Japanse dichtkunst en (licht) erotische verhalen, waarin ze werd bewonderd om haar schoonheid en elegantie. In de verhalen was het niet ongewoon om verwijzingen te maken naar bestaande onnagata. [30] Deze teksten zijn daardoor ook wel te vergelijken met hedendaagse fanfictie.
Ihara Saikaku 井原西鶴 (1642 - 1693) heeft in het boekNanshoku ôkagami 男色大鏡 (Great Mirror of Male Love, 1687) een sectie gewijd aan kabuki acteurs. Het bevat korte verhalen waarin de relatie tussen patroon en onnagata centraal staat. Hoofdstukken die specifiek over onnagata gaan zijn:
6:2 Kozakura's Figure: Grafted Branches of a Cherry Tree[31]
Over onnagata Kozakura Sennosuke die een liefdesverklaring ontvangt van een bewonderaar.
Beschrijft de wanhopige liefde voor onnagata Han'ya, die de protagonist tot zelfmoord drijft.
8:1 A Verse Sung by a Goblin with a Beautiful Voice[33]
Vertelt het verhaal van onnagata Minanōjo die door zijn schoonheid geliefd wordt door zowel man als vrouw.
Yukio Mishima (14 januari 1925 – 25 november 1970) heeft een verhaal van 19 pagina's geschreven over onnagata. Het verhaal genaamd Onnagata is geschreven in 1957 en geeft een gedetailleerde inzicht in het leven van een onnagata. Dit verhaal is vertaald door Donald Keene en opgenomen in het boek The Oxford Book of Japanese Short Stories. [34]
Katsukawa Shunsho - Osagawa Tsuneyo II en Rikō Nakamura I (1785)
Populaire onnagata werden veelvuldig afgebeeld in houtblok prentenukiyo-e 浮世絵. Het succes van dit medium ging hand in hand met kabuki, die tevens een bron van inspiratie getuigde. Na een kabuki voorstelling probeerden toeschouwers prenten yakusha-e 役者絵 te bemachtigen van hun favoriete acteurs. De onnagata was binnen deze categorie vergelijkbaar met een 'postermeisje' en namen van beroemde onnagata waren bekend door heel Japan.
Achter haar faam schuilde een erotischefantasiewereld. Naast yakusha-e werd ze daarom ook geportretteerd in nanshoku 男色 en shunga 春画 (erotische prenten).
Noemenswaardige ukiyo-e artiesten die onnagata portretteerden zijn: [35]
De onnagata was de voormalige actrice in Japanse cinema. De eerste films waren gebaseerd op bestaande kabuki voorstellingen. Daarom was het vanzelfsprekend dat de onnagata haar rol behield als vrouwelijk personage. Rond 1920 werd haar positie echter in vraag gesteld. Filmtechnieken onthulden de mannelijke aspecten van de onnagata. [noot 15] Vervolgens werden, mede door invloed van het Westen, vrouwen geïntroduceerd als actrice.[36] Dit werd zo populair dat in 1922 onnagata in protest gingen bij het filmproductiehuisNikkatsu door het verschenen werktekort.
De rol van onnagata bleef bestaan, maar zou voornamelijk voorkomen in historische films jidaigeki 時代劇 . Een goed voorbeeld hiervan is Yukinojô henge: Daiippen dainihen (1935) met onnagata Kazuo Hasegawa, die tevens dezelfde rol speelt in de gereproduceerde versie Yukinojô henge (1963).
Hedendaagse films zien tevens de aantrekkingskracht van onnagata. Zo speelt onnagata Daigoro Tachibana een rol in de film Zatōichi (2003) van Takeshi Kitano.
In de film Musume Dojoji: Jaen no Koi (2005) van Yukiko Takayama spelen de twee onnagata Toru Kazama en Fukusuke Nakamura. NHK Japan heeft in het programma Kabuki Kool een aflevering gewijd aan onnagata genaamd The Beauty of Onnagata.
Onnagata maken gebruik van artiestennamen, die tevens een strekking zijn van haar vaardigheid. Naamoverdracht shūmei 襲名 omvat de ceremonie waarbij een acteur een nieuwe naam aanneemt. Deze worden overgedragen van vader op zoon, en zijn tot verre generaties terug te herleiden.
Yoshizawa Ayame I (1673–1729)
Het meest bekend door het werk Ayamegusa 菖蒲草 met richtlijnen voor onnagata. Ayame I was een gevierd onnagata en was de eerste onnagata die een hoog salaris van 10.000 ryō 両 [noot 16] per jaar verdiende. Voornamelijk zijn courtisane rol yūjo yakugara 遊女役柄 was hoog in aanzien. Hoewel hij instond dat een onnagata dagelijks als vrouw moest leven, week hij hiervan af in 1721 om de mannelijke rol tachiyaku 立ち役 te spelen. Dit was van korte duur en na 2 jaar keerde hij terug naar het spelen van onnagata. Er is onder andere een haiku aan hem opgedragen door Tsuchiya Keiichiro waarin Ayame I vergeleken wordt met de Fujiberg. [noot 17]
Segawa Kikunojo I (1693-1749)
Bekend door het werk Onnagata Hiden 女方の秘伝. Kikunojo I was grote invloed op de constructie van de ideale onnagata maonnagata 真女方. Zijn belangrijkste uitwerking was het verhogen van de leeftijd waarmee een onnagata kon optreden. Op 59-jarige leeftijd trad hij nog op in de rol van jong meisjemusume yakugara 娘役柄 en werd geprezen doordat hij hierin slaagde. [37]Bandō Tamasaburo V (midden) in het stuk Nihonbashi, December 2012 Er is zelfs een waka geschreven, die beschrijft hoe mooi hij was op zijn sterfbed. [noot 18]
Nakamura Utaemon VI (1917 - 2001)
Gezien als de grootste naoorlogse onnagata. Utaemon VI maakte deel uit van verschillende tournees waarmee kabuki werd geïntroduceerd tot een nieuw (Westers) publiek. [38] In 1986 werd hij uitgeroepen tot "Living National Treasure".
Bandō Tamasaburō V (1950)
Hedendaags beroemdste onnagata. Tamasaburō V was oorspronkelijk niet van een familie van kabuki acteurs, maar hij begon met acteren als een vorm van therapie voor polio. Op 6-jarige leeftijd werd zijn talent ontdekt en werd hij geadopteerd door kabuki acteur Morita Kan’ya XIV. Vanaf 1975 participeerde Tamasaburō V in moderne theaterstukkenshinpa 新派 en bouwde een naam voor zichzelf. Hij trad op in het buitenland en nam deel aan een verscheidenheid van optredens. [noot 19] Zijn bijdragen aan de kunsten hebben hem verscheidene prijzen opgeleverd en maken hem tot de bekendste onnagata van deze tijd.
Saikaku, Ihara, The Great Mirror of Male Love, vertaald door Paul Gordon Shalow, Stanford University Press, 1990
Schalow, Paul Gorden, Introduction in Saikaku Ihara The Great Mirror of Male Love Stanford University Press, 1990
Scott, A.C., The Kabuki Theatre of Japan George Allen & Unwin Ltd., 1955
Quandt, James, Kon Ichikawa Indiana University Press, 2001
Robertson, Jennifer, Takarazuka: Sexual Politics and Popular Culture in Modern Japan University of California Press, 1998
Varley, Paul, Japanese Culture, 4th Ed. Honolulu: University of Hawai'i Press, 2000
Artikelen
Brandon, James R., "Reflections on the onnagata" Asian Theatre Journal Volume 29, Issue 1, Spring 2012
Episale, Frank, "Gender, Tradition, and Culture in Translation: Reading the Onnagata in English" Asian Theatre Journal Volume 29, Issue 1, Spring 2012
Gabrovska, Galia Todorova, "Gender and Body Construction in Edo Period Kabuki" CoreEthics Volume 5, 2009
Leiter, Samuel L., "From Gay to Gei: The Onnagata and the Creation of Kabuki's Female Characters" Comparative Drama Volume 33, Issue 4 1999
Leiter, Samuel L., "Is the onnagata necessary?" Asian Theatre Journal Volume 29, Issue 1, Spring 2012
Morinaga, Maki Isaka, "The Gender of Onnagata As the Imitating Imitated: Its Historicity, Performativity, and Involvement in the Circulation of Femininity" Positions: east asia cultures critique, Volume 10, Issue 2, Fall 2002
↑Leupp 1996, 'Among Okuni's most popular skits was one in which, dressed as a handsome man, she trysted with a prostitute (also played by a woman) in a teahouse.'
↑Leiter 2006, 'The word onnagata itself is first found in the diary of a lord who refers to a date in 1658'
↑Leupp 1996,'By this time the word wakashu, originally designating a male no longer a childll but not yet a full-grown man, had come to suggest an adolescent who excites a man's sexual interest'
↑Mezur 2005, 'Kawatake Shigetoshi quotes from a report of those times that shaving the maegami had the effect of 'making them ugly, made them spoil the love of men, . . . with nothing on their heads, like cutting the ears of a cat, . . . how those boys sorrow, they cry tears of blood.'
↑ Bijvoorbeeld: Leonard C. Pronko, Faubion Bowers, A.C. Scott, Earle Ernest etc.
↑Fujita 2006, p.181-182 "Meanings are decided, so that when a certain wig is worn, or certain make-up or kimono used, we know what kind of woman is being portrayed. All these things carry their own semiotic meaning. When an onnagata wears a “kokumochi” kimono of yellowish green with white circles visible upon it, we know that she is a country girl. O-mitsu from Nozaki wears this kind of kimono. When the kokumochi is an auburn colour, we know the character is the wife of a masterless samurai such as Tonami in Terakoya (“Temple [Village] School”)" (Mitsuo Hirata)
↑Onnagata Tanosuke VI stond bekend als de meester op dit gebied
↑Bijvoorbeeld: Onnagata Jakuemon VI is flamboyant met zijn eyeliner, en speelt met het vergroten en verlengen van de zwarte lijnen onder zijn ogen. Tamasaburo V tekent in de hoeken van zijn oogleden een rode halve maan, die zijn amandelvormige ogen accentueren en vergroten. Ganjiro III schept de illusie van een hoge neusbrug, door roze accenten aan te brengen onder zijn witte foundation en het trekken van een strakke witte lijn over zijn neus.
↑Mezur 2005, p.185 "Onoe Baiko VII demonstrated how to achieve the shape for the onnagata hand by grasping a small teacup, making sure to curve the two lower fingers under the cup, then removing the cup, taking care to keep the hand’s softly rounded shape."
↑lett. "bloem" en "kunst", verwijst naar de danskunst.
↑lett. "aarde" en "kunst", verwijst naar de acteerkunst.
↑Isaka 2016, p.27 Een woordspel op het woord "futanari" (interseksualiteit) en de aristocratische dichter Narihira (9e eeuw) die geprezen werd om zijn androgyne schoonheid.
↑Gabrovaska 2009, 'Due to this peculiar androgynous eroticism the female impersonation in kabuki has been viewed as transcending any bipolar and fixed gender roles.'
↑Kano 2001, p.31 "Cinematic close-ups of onnagata drew attention to body parts hitherto concealed through movement and distance, such as the prominent Adam's apple and the bony hands. The visibility of the onnagata's body contributed to the onnagata's downfall"
↑Het geld van Japan voordat Japanse yen werd geïntroduceerd (1871). Moderne conversie is moeilijk doordat er enorme fluctuatie heeft plaatsgevonden gedurende de introductie en de afschaffing van de ryō 両
↑"Mount Fuji, numerous / clouds surrounding / a winter journey.” (Tsuchiya Keiichiro, Genroku Haiyu Den 156–157)
↑“The face that does not change/ even as autumn wanes/ how our waking and sleeping is unknown to others.” (Anonymous in Adachi Naoru, Kabuki Onnagata Gekijo Fuzoku Saiken228)
↑ Bijvoorbeeld: In 1996 gaf Tamasaburō V een kabuki optreden in collaboratie met cellist Yo-Yo Ma, op de muziek van Johann Sebastian Bach. In 1998 danste hij samen met Mikhail Baryshnikov. En in 2009 trad hij op bij het Shanghai International Arts Festival met een eigen geregisseerd kunqu stuk (traditioneel Chinees theater) genaamd "Mudanting"
.jpg)
