Protozoa
Protozoa Fossiel voorkomen: Orosirium[1] — heden | |||
---|---|---|---|
![]() | |||
Taxonomische indeling | |||
| |||
Rijk | |||
Protozoa Cavalier-Smith, 1981 | |||
Afbeeldingen op ![]() | |||
Protozoa op ![]() | |||
|
Protozoa of protozoën is een informele naam voor een groep eencellige, vaak beweeglijke eukaryoten, die zelfstandig leven of op andere levensvormen parasiteren. Zelfstandig levende soorten protozoa voeden zich met organisch materiaal van bepaalde soorten micro-organismen.[2][3] In het verleden werden protozoa beschouwd als eencellige diertjes, omdat ze het vermogen hebben zich te oriënteren, zich gericht te bewegen en primitief predatiegedrag vertonen. De protozoa zijn tegenwoordig niet meer geclassificeerd als dieren, de huidige term 'protozoa' verwijst naar de talloze, uiteenlopende soorten eencellige, heterotrofe eukaryoten die zich zelfstandig kunnen voortbewegen.
In sommige classificatiesystemen vormen de protozoa een hoog taxonomisch niveau. In 1818 kregen de protozoa voor het eerst een plaats in de taxonomische hiërarchie, namelijk als klasse.[4] In latere classificaties werd het verplaatst naar hogere niveaus, zoals naar fylum en rijk. Volgens de classificatiesystemen voorgesteld door Thomas Cavalier-Smith in 1981 vormen de protozoa een rijk.[5][6] In 2015 werden er door een vooraanstaand onderzoeksteam acht fyla onder de protozoa geplaatst.[a] Volgens deze classificatie vormen de protozoa geen monofyletische groep (clade), maar een parafyletische groep (grade), waarbinnen een gemeenschappelijke voorouder en al zijn nakomelingen, maar met uitzondering van de vertegenwoordigers van de schimmels, dieren en chromista.[7]
De term protozoa is samengesteld van het Griekse πρῶτος (prôtos) en ζῶα (zôa) wat respectievelijk "eerste" en "diertje" betekent.[8] Het gebruik van protozoa als een formeel taxon is door onderzoekers ontmoedigd, met name omdat de term een verwantschap met dieren (metazoa) impliceert,[9] en omdat het een arbitrair onderscheid maakt tussen dierachtige en plantachtige organismen.[10]
Protozoa onderscheiden zich van micro-organismen die fotosynthese gebruiken om in leven te blijven. Er zijn echter een aantal algen bekend, zoals Euglena en Dinobryon, die chloroplasten bevatten voor fotosynthese, maar zich ook voeden met organisch materiaal en motitileit vertonen. Van deze mixotrofe organismen was lange tijd niet duidelijk of ze beschouwd moesten worden als protozoa.[9]
Classificatie
De protozoën werden in vier groepen verdeeld naar de manier waarop ze zich voortbewegen:
- Flagellata of zweepdiertjes. Deze bezitten zweepdraden waarmee ze kunnen voortbewegen en voeden.
- Ciliophora of trilhaardiertjes. Deze hebben kleine trilhaartjes over de gehele cel. Met deze trilhaartjes kunnen ze voortbewegen en zich voeden. Een bekend voorbeeld is het pantoffeldiertje.
- Amoebozoa of Sarcodina. Deze hebben geen vaste vorm en hebben schijnvoetjes (pseudopodia). Met pseudopodia amoebozoa zich voortbewegen en zich voeden. Een voorbeeld is Entamoeba histolytica.
- Apicomplexa of sporediertjes. Dit zijn complexere eencellige eukaryoten waarvan de meeste sporen kunnen vormen. Veel Apicomplexa leven als parasiet, bijvoorbeeld Plasmodium, de veroorzaker van de malaria.
Protozoa leven onder anderen in het rumen, de pens van de koe, waar ze samen met bacteriën en schimmels cellulose en andere plantaardige stoffen omzetten in eenvoudigere verbindingen. De protisten worden tegenwoordig naar hun fylogenetische afstamming verdeeld over de verschillende supergroepen.
|
|
Zie ook
Voetnoten
- ↑ Namelijk de euglenozoa, amoebozoa, metamonada, choanozoa, loukozoa, percolozoa, microsporidia and sulcozoa.[7] Opvallend genoeg waren dit geen groepen organismen uit die traditioneel wel vaak tot de protozoa werden gerekend, zoals de ciliaten, dinoflagellaten, foraminiferen en de parasitaire apicomplexa, die allen staan geclassificeerd onder het rijk chromista.[7]
Referenties
- ↑ (en) Knoll AH, Javaux EJ, Hewitt D, Cohen P (2006). Eukaryotic organisms in Proterozoic oceans. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B, Biological Sciences 361 (1470): 1023–1038. PMID 16754612. DOI: 10.1098/rstb.2006.1843.
- ↑ (en) Panno, Joseph (2014). The Cell: Evolution of the First Organism. Infobase Publishing. ISBN 9780816067367.
- ↑ (en) Jean-Claude Bertrand, Pierre Caumette, Philippe Lebaron et al. (26 januari 2015). Environmental Microbiology: Fundamentals and Applications: Microbial Ecology. Springer. ISBN 9789401791182.
- ↑ (de) Goldfuss, Georg August (1820). Handbuch der Zoologie. J. L. Schrag, Nuremberg, 11–16.
- ↑ (en) Cavalier-Smith, Thomas (1993). Kingdom protozoa and its 18 phyla. Microbiological Reviews 57 (4): 953–994. PMID 8302218.
- ↑ (en) Cavalier-Smith, Thomas (2010). Kingdoms Protozoa and Chromista and the eozoan root of the eukaryotic tree. Biology Letters 6 (3): 342–345. PMID 20031978. DOI: 10.1098/rsbl.2009.0948.
- ↑ a b c (en) Ruggiero MA, Gordon DP, Orrell TM, Bailly N, Bourgoin T. Cavalier-Smith T et al. (2015). A Higher Level Classification of All Living Organisms. PLoS ONE 10 (4): e0119248. PMID 25923521. DOI: 10.1371/journal.pone.0119248.
- ↑ (fr) Anatole Bailly (1 januari 1981). Abrégé du dictionnaire grec français. Hachette, Paris. ISBN 978-2010035289.
- ↑ a b (en) Hogg, John (1860). On the distinctions of a plant and an animal and on a fourth kingdom of Nature. Edinb N Phil J (N Ser) 12: 216–225.
- ↑ (en) Copeland, Herbert F. (September–October 1947). Progress Report on Basic Classification. The American Naturalist 81 (800): 340–361. DOI: 10.1086/281531.
Literatuur
- (en) Dogiel, V. A., revised by J.I. Poljanskij and E. M. Chejsin. General Protozoology, 2nd ed., Oxford University Press, 1965
- (en) Hausmann, K., N. Hulsmann. Protozoology. Thieme Verlag; New York, 1996
- (en) Sleigh, M. The Biology of Protozoa. E. Arnold: London, 1981
- (en) Nisbet, B.. Nutrition and feeding strategies in Protozoa. Croom Helm Publ., London, 1984
- (en) Sukhareva-Buell, N.N.. Biologically active substances of protozoa. Dordrecht: Kluwer, 2003