De ronde van '43 is het boekenweekgeschenk van 1981, geschreven door Henri Knap. Het kwam uit in maart 1981, op de eerste dag van de Boekenweek, die in 1981 als motto hanteerde "Ieder zijn eigen boek".
Het was de vervanging van het oorspronkelijke Boekenweekgeschenk De vierde man door Gerard Reve, dat was afgekeurd omdat het te dik en te controversieel zou worden. Een alternatief - Miss Mitzi, door Herman Pieter de Boer - werd eveneens afgekeurd. Wim Hazeu, destijds uitgever van Gerard Reve, haalde vervolgens Henri Knap over het Boekenweekgeschenk te schrijven.[2]
Samenvatting
Leeswaarschuwing: Onderstaande tekst bevat details over de inhoud of de afloop van het verhaal. Het verhaal speelt zich af op zondag 24 oktober 1943. Verzetsman Gert belt Theo en zijn vrouw Antoinette Koenders 's morgens om half zeven wakker. Het echtpaar Koenders heeft twee dochters Nettie en Liesje en een joods onderduikerechtpaar in huis. Naast hen woont het Duitse provinciale hoofd Jodenzaken, Schneider. Omdat Gert zelf een huiszoeking verwacht wil hij zijn joodse Roosje, die hij Tilly noemt, enige dagen kwijt.
Theo is de plaatselijke apotheker van het stadje en hij verwacht met Roosje achter op zijn fiets dat hij haar wel ergens voor een paar dagen kan onderbrengen. Ruim een dozijn plaatsgenoten wijzen het verzoek voor tijdelijk onderdak af. Onderweg krijgen ze wel soep, melk, 1000 gulden voor de onkosten en een nieuwe achterband voor de fiets, maar ze vinden nergens onderdak. Bovendien is er een venijnige theologische les op deze zondag van het echtpaar Anton en Frieda Driessen. Het echtpaar verleende geen onderdak om het woord van de Here niet te weerstreven.
Hoe verder de fietstocht vordert, hoe duidelijker het wordt dat Theo zelf Roosje moet opnemen. Ze vertelt hem van de vlucht van haar familie uit Hamburg in 1938. Theo en Roosje verzinnen voor haar een nieuwe identiteit. Ze is Mathilde, de dochter van een omgekomen achterneef door een Amerikaans bombardement op 31 maart in Rotterdam. Bij controle door een Duitse patrouille doorstaan ze glansrijk de nieuwe identiteitstest. Samen komen ze veilig thuis aan in het huis naast de hooggeplaatste Duitser.
Het Boekenweekthema: Ieder zijn eigen boek
De auteur weet het thema van de Boekenweek knap te verwerken in zijn novelle. Een groot aantal stadgenoten krijgt dezelfde vraag voorgelegd. Willen ze een joods meisje van 13 enkele dagen onderdak verlenen? Hun reacties worden vastgelegd in dit boek. Roosje is qua leeftijd en qua sociale status een eveneens vervolgd leeftijdgenootje van Anne Frank, dat op straat dreigt te belanden als gemakkelijke prooi voor de Duitsers. Of zoals fietsenmaker Joost het verwoordt: "Wie van ons niets doet en zijn mond houdt loopt praktisch geen risico. Maar een jood die niets doet en zijn mond houdt wordt toch afgemaakt".
Hoorspel
In 1986 werd de novelle door Gijsbert van Rossum bewerkt tot een gelijknamig hoorspel.
Bronnen, noten en/of referenties
| 1930-1939: | 1930: De uitgever en zijn bedrijf (Johan Tersteeg) · 1931 · 1932: Bijdragen van Nederlandsche schrijvers en schrijfsters (A.M.E. van Dishoeck, C. Veth, C.J. Kelk ) · 1933: Herinneringen aan Nederlandsche Schrijvers (C.J. Kelk) · 1934: 12 portretten van Nederlandsche auteurs (C.J. Kelk) · 1935: Rondom het Boek 1935 (Roel Houwink) · 1936: Rondom het Boek 1936 (Roel Houwink) · 1937: Rondom het Boek 1937 (Eduard Elias) · 1938: Huis te Huur, Het Friesche goud - Anno 1656, De Koningsweg (F. Bordewijk, Marie Koenen, Marianne Philips) · 1939: Huwelijk, Liefde en geweld langs den Barito, Afgesloten balans (Antoon Coolen, Augusta de Wit, Johan van der Woude) |
| 1940-1949: | 1940: De Getuige, Deez' kleine Hand, Onweer (Egbert Eewijck, Jan Campert, M. Vasalis) · 1941: Novellen en gedichten (Emmy van Lokhorst, Victor E. van Vriesland) · 1942 · 1943 ·1944 · 1945 · 1946: Het Kleine Geschenk (René Radermacher Schorer, Dick Binnendijk, Dirk van Gelder, G.H. 's-Gravesande) · 1947: De ontmoeting (Antoon Coolen) · 1948: Oeroeg (Hella S. Haasse) · 1949: Twee Negerpopjes (Clare Lennart) |
| 1950-1959: | 1950: De zaak Beukenoot (Marianne Philips) · 1951: De porseleintafel (Olaf J. de Landell) · 1952: Insecten in plastic (Manuel van Loggem) · 1953: Tien verhalen (Anthonie Donker) · 1954: Goed geboekt (Jacques den Haan, Adriaan Morriën, Charles Boost) · 1955: Op schrijversvoeten door Nederland (Clare Lennart) · 1956: Ontmoetingen met schrijvers (P.H. Ritter jr.) · 1957: De nacht der Girondijnen (Jacques Presser) · 1958: Het gehucht (August Defresne) · 1959: Dat weet ik zelf niet (Hella S. Haasse) |
| 1960-1969: | 1960: De zalenman (Elisabeth Keesing) · 1961: De onbekende uren (Agaath van Ree) · 1962: Een schot in de lucht (Anton Koolhaas) · 1963: Europa in een boek (Jacques Presser) · 1964: Vier vingers (Robert van Gulik) · 1965: De geuzen (Harry Paape) · 1966: Het zwaard, de zee en het valse hart (Theun de Vries) · 1967: Herinneringen van een bramzijgertje (Jan de Hartog) · 1968: Kom eens om een keizer (Max Dendermonde) · 1969: De goden moeten hun getal hebben (Hubert Lampo) |
| 1970-1979: | 1970: Kasteel in Ierland (Jan Gerhard Toonder) · 1971: Protest per prent (D.H. Couvée) · 1972: Poësie (Peter van Lindonk) · 1973: Een lampion voor een blinde (Bertus Aafjes) · 1974: Als ik, bijvoorbeeld de geest van mijn moeder op den rand van mijn bed... (Louis Couperus) · 1975: Een bericht aan de reizigers (Cees Buddingh') · 1976: Snikken en smartlapjes (Hermine Heijermans) · 1977: Even geduld AUB (Mies Bouhuys, Herman van Run, Nico Scheepmaker) · 1978: Overkomst dringend gewenst (Marnix Gijsen) · 1979: Mooi kado (Simon Carmiggelt, Peter van Straaten) |
| 1980-1989: | 1980: De verdachte Verheugt (Janwillem van de Wetering) · 1981: De ronde van '43 (Henri Knap) · 1982: De Andere Wereld (Marten Toonder) · 1983: Soms denk ik wel eens bij mezelf... (Wim Kan) · 1984: De ortolaan (Maarten 't Hart) · 1985: Somberman's actie (Remco Campert) · 1986: De glazen brug (Marga Minco) · 1987: Het rookoffer (Tessa de Loo) · 1988: Een overtollig mens (Maarten Biesheuvel) · 1989: De zwaardvis (Hugo Claus) |
| 1990-1999: | 1990: Sterremeer (F. Springer) · 1991: Het volgende verhaal (Cees Nooteboom) · 1992: Weerborstels (A.F.Th. van der Heijden) · 1993: In de mist van het schimmenrijk (Willem Frederik Hermans) · 1994: Transit (Hella S. Haasse) · 1995: Serenade (Leon de Winter) · 1996: Palmwijn (Adriaan van Dis) · 1997: Want dit is mijn lichaam (Renate Dorrestein) · 1998: De heilige Antonio (Arnon Grunberg) · 1999: De erfenis (Connie Palmen) |
| 2000-2009: | 2000: Het theater, de brief en de waarheid (Harry Mulisch) · 2001: Woede (Salman Rushdie) · 2002: De ijsdragers (Anna Enquist) · 2003: Gala (Ronald Giphart) · 2004: Spitzen (Thomas Rosenboom) · 2005: Zomerhitte (Jan Wolkers) · 2006: De grote wereld (Arthur Japin) · 2007: De brug (Geert Mak) · 2008: De pianoman (J. Bernlef) · 2009: Een tafel vol vlinders (Tim Krabbé) |
| 2010-2019: | 2010: Duel (Joost Zwagerman) · 2011: De kraai (Kader Abdolah) · 2012: Heldere hemel (Tom Lanoye) · 2013: De verrekijker (Kees van Kooten) · 2014: Een mooie jonge vrouw (Tommy Wieringa) · 2015: De zomer hou je ook niet tegen (Dimitri Verhulst) · 2016: Broer (Esther Gerritsen) · 2017: Makkelijk leven (Herman Koch) · 2018: Gezien de feiten (Griet Op de Beeck) · 2019: Jas van belofte (Jan Siebelink) |
· 
· 