Gebruiker:VrijMokum/Gemeente

Samenstelling

Steden

Bestuurlijk stelsel

Stadsdelen

De Gemeente Amsterdam is verdeeld in acht stadsdelen en één stadsgebied.

• Centrum (Binnenstad, Grachtengordel met Jordaan, Plantage, Westelijke Eilanden en Oostelijke Eilanden)
• Noord (Tuindorp Oostzaan, Kadoelen, Oostzanerwerf, Buiksloot, Buikslotermeer, Nieuwendam en Landelijk Noord, met de dorpen Schellingwoude, Durgerdam, Zunderdorp, Ransdorp, Holysloot)
• West (Spaarndammerbuurt, Staatsliedenbuurt, Frederik Hendrikbuurt, Kinkerbuurt en omgeving Overtoom, Admiralenbuurt, omgeving Hoofdweg, Mercatorplein, Landlust, Bos en Lommer en het dorp Sloterdijk)
• Nieuw-West (Slotermeer, Geuzenveld, Slotervaart, Overtoomse Veld, Nieuw Sloten, Osdorp, De Aker en de dorpen Sloten en Oud-Osdorp)
• Zuid (De Pijp, Museumkwartier, Willemspark, Schinkelbuurt, Hoofddorppleinbuurt, Stadionbuurt, Apollobuurt, Rivierenbuurt, Prinses Irenebuurt, Zuidas en Buitenveldert)
• Oost (Weesperzijde, Oosterparkbuurt, Dapperbuurt, Transvaalbuurt, Oostpoort, Watergraafsmeer, Indische Buurt, Oostelijk Havengebied, het Zeeburgereiland en IJburg)
• Zuidoost (Venserpolder, Bijlmer, Gaasperdam, Bullewijk en het dorp Driemond)
• Westpoort (het Westelijk Havengebied en het Bedrijvengebied Sloterdijk). Westpoort heeft geen eigen stadsdeelraad en wordt direct door de gemeente bestuurd.
• Weesp (stadsgebied dat zich nog niet heeft aangesloten bij een stadsdeel; dit wordt in 2025 geëvalueerd.)

De stadsdelen hebben tussen de 80.000 en 150.000 inwoners en hebben daarmee de omvang van een middelgrote gemeente. Het zijn ook in vergaande mate autonome gemeenten: alle gemeentelijke taken en bevoegdheden zijn aan hen overgedragen met uitzondering van enerzijds de zogenaamde A-taken die de Gemeente Amsterdam in de Verordening op de Stadsdelen uitdrukkelijk aan het centrale bestuur (de Centrale Stad) heeft voorbehouden en anderzijds de speciale bevoegdheden van de burgemeester (openbare orde, en dergelijke) waarvan de wet overdracht niet toestaat. De stadsdelen zijn dus onder andere verantwoordelijk voor:

• bouw en onderhoud van woningen, bouwvergunningen voor woningen, kantoren en bedrijven, de ruimtelijke inrichting, het bouwtoezicht.
• beheer en onderhoud van vrijwel de gehele openbare ruimte, het lokale verkeers- en parkeerbeleid.
• lokaal-gemeentelijke taken op het gebied van welzijn, sport, onderwijs, kunst en cultuur. Ondersteuning van de instellingen op die gebieden.
• het grootste deel van de gemeentelijke dienstverlening aan de bevolking (reiniging, openbare verlichting, stadstoezicht, allerhande informatie en vergunningen).
• voor bevolkingszaken (een burgemeestersbevoegdheid) kan men ook op het stadsdeelkantoor terecht.

Alle wetten en regels die Nederland kent voor gemeenten, gelden op overeenkomstige wijze voor de stadsdelen. Dat geldt ook voor hun inrichting. Zo waren er tot 2014 een Stadsdeelraad (op dezelfde wijze gekozen als een gemeenteraad), een Dagelijks Bestuur (B&W), een DB-voorzitter (burgemeester), etc. Enige uitzondering: de stadsdelen kennen een (door de Raad) "gekozen burgemeester" (de DB-voorzitter).

De stadsdelen hebben een volwaardig ambtelijk apparaat (zoals gemeenten dat hebben) en kunnen beschikken over een eigen budget. Een belangrijk deel van het gemeentelijk budget van Amsterdam is via het Stadsdeelfonds (à la het Gemeentefonds) overgedragen aan de stadsdelen en staat vrij tot hun beschikking.

Geschiedenis van de Gemeente Amsterdam

Vorming van stadsdelen

De Gemeente Amsterdam kent een voor Nederland bijzonder bestuurlijk stelsel: de gemeente is verdeeld in stadsdelen. Het initiatief voor een stelsel van stadsdelen werd genomen door Michael van der Vlis (PvdA-rapport Macht voor de wijken, 1972) die later als wethouder ook een stevige rol speelde bij de invoering. De stadsdelen werden successievelijk ingesteld. Buitenveldert en Osdorp waren de pioniers (1981). Toen uit onderzoek (onder andere opiniepeilingen onder de bevolking) bleek dat de stadsdelen heel behoorlijk aan hun doelstellingen (een effectiever en efficiënter bestuur, dichter bij de bevolking) voldeden kwamen er in 1987 nog vier bij: De Pijp, Watergraafsmeer, Buitenveldert en Zuidoost. In 1990 volgden er nog tien, zodat er toen 16 stadsdelen waren. In 1998 waren er enkele fusies en in 2002 werd het Stadsdeel Centrum als laatste ingesteld. Van 2002 tot 1 mei 2010 telde Amsterdam 14 stadsdelen, sindsdien zijn het er 7.

Chronologische ontwikkeling

De wijzigingen gingen telkens in na de gemeenteraadsverkiezingen van dat jaar.

• 1981: instelling van de eerste stadsdelen met stadsdeelraden: Amsterdam-Noord en Osdorp
• 1987: instelling stadsdelen met stadsdeelraden De Pijp, Watergraafsmeer, Buitenveldert en Zuidoost
• 1990: instelling stadsdelen met stadsdeelraden Westerpark, Oud-West, Oost, Indische buurt/Oostelijk Havengebied, Bos en Lommer, De Baarsjes, Zuid, Rivierenbuurt, Geuzenveld/Slotermeer en Slotervaart/Overtoomse Veld
• 1990: de naam van het stadsdeel Indische buurt/Oostelijk Havengebied wordt gewijzigd in Zeeburg
• 1998: enkele stadsdelen fuseren:
  • Rivierenbuurt en Buitenveldert vormen samen met een deel van Zuid (Prinses Irenebuurt) het nieuwe stadsdeel Zuideramstel
  • Oost en Watergraafsmeer vormen Oost/Watergraafsmeer
  • De Pijp en Zuid vormen Oud-Zuid
• 2002: Amsterdam-Centrum krijgt een eigen stadsdeelraad
• 2004: Slotervaart/Overtoomse Veld gaat verder onder de naam Slotervaart
• 2010: Het aantal stadsdelen wordt teruggebracht naar zeven: De Baarsjes, Bos en Lommer, Oud-West en Westerpark fuseren tot stadsdeel West; Osdorp, Geuzenveld-Slotermeer en Slotervaart gaan op in het nieuwe stadsdeel Nieuw-West; Zeeburg en Oost/Watergraafsmeer fuseren tot stadsdeel Oost; Oud-Zuid en ZuiderAmstel worden stadsdeel Zuid. De stadsdelen Centrum, Noord en Zuidoost blijven in de oude omvang bestaan.
• In 2011 wordt bekendgemaakt dat minister Donner in 2014 af wil van de deelgemeenten van zowel Amsterdam als Rotterdam. Hij heeft daartoe een wetsvoorstel voorgelegd aan de twee steden en aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Dat de deelgemeenten zouden verdwijnen stond al in het regeerakkoord, maar nog zonder jaartal. Volgens Donner zijn de deelgemeenten steeds meer gaan lijken op een extra bestuursorgaan. Hij vindt dat onwenselijk omdat hij juist streeft naar een kleinere overheid.
• 2014: De stadsdeelraden worden vervangen door (kleinere) bestuurscommissies die een beperktere rol hebben. De centrale stad krijgt een grotere rol op terreinen die voorheen door de stadsdelen werden bestuurd.
• 2018: De bestuurscommissies worden vervangen door (nog kleinere) adviescommissies, die een nog beperktere rol hebben en alleen nog advies kunnen geven aan de gemeenteraad.

Poging tot vorming van Stadsprovincie (1995)

Aansluitend aan de totstandkoming van de stadsdelen werd er in 1995 aan de vorming van de Stadsprovincie Amsterdam gedacht. Die is er echter nooit gekomen. Volgens sommigen werden daarbij de zestien omliggende gemeenten (als nieuwe stadsdelen) geannexeerd, volgens anderen werd "Amsterdam" opgeheven. Bij een referendum bleken de meeste Amsterdammers het laatste te denken en zij stemden de stadsprovincie dus weg. Voor het grondgebied van de oorspronkelijk gedachte stadsprovincie (met uitzondering van Almere) functioneert de plusregio Stadsregio Amsterdam, met beperktere ambities, als opvolger van de stadsprovinciegedachte.

Herindeling stadsdelen (2010)

De voormalige 15 Amsterdamse stadsdelen tot 1 mei 2010.

In 2008 werd door de gemeente de Commissie Mertens benoemd, die moest onderzoeken of het aantal stadsdelen verminderd kan worden. Begin 2009 kwam het voorstel om het aantal stadsdelen te halveren van veertien tot zeven. Ook de taakverdeling tussen Centrale Stad en de stadsdelen werd gewijzigd. Op 14 april 2009 besloten Burgemeester en Wethouders om dit voorstel over te nemen. De Gemeenteraad heeft op 10 juni 2009 deze beslissing bekrachtigd. De stad bestaat sinds 10 mei 2010 daarom uit 7 stadsdelen: Centrum, Noord, West, Nieuw-West, Zuid, Oost en Zuidoost. De bestaande stadsdeelgrenzen tussen West en Nieuw-West veranderden niet, dus in tegenstelling tot eerdere plannen is niet de A10 de grens, maar hoort de Kolenkitbuurt nog bij Bos en Lommer en het Rembrandtpark bij Nieuw-West.

De zeven stadsdelen vanaf 1 mei 2010

Niet gewijzigde stadsdelen:

• Centrum
• Noord
• Zuidoost

Nieuwe stadsdelen:

• West (Bos en Lommer, De Baarsjes, Oud-West, Westerpark)
• Nieuw-West (Geuzenveld-Slotermeer, Osdorp, Slotervaart)
• Zuid (Oud-Zuid en Zuideramstel)
• Oost (Oost-Watergraafsmeer, Zeeburg)

Toetreding Weesp (2022)

Op 26 maart 2018 heeft de gemeenteraad van de buurgemeente Weesp besloten om op te gaan in Amsterdam. De fusie plaats vond op 24 maart 2022. De wettelijk vereiste herindelingsverkiezingen vonden tegelijk met de reguliere gemeenteraadsverkiezingen van 2022 plaats op 16 maart 2022. Binnen de gemeente Amsterdam heeft Weesp de status van bestuurscommissiegebied gekregen met een status aparte. Driemond, dat voorheen behoorde tot stadsdeel Zuidoost, is tegelijk is overgegaan naar het stadsgebied Weesp.