Kluizenarij

Een kluizenarij (synoniemen: kluis, hermitage) is de verblijfplaats van een kluizenaar, ook wel kluisbroeder, eremiet, heremiet of anachoreet genoemd.

Een kluizenarij is meestal op een eenzame plek in een bos of in het veld gelegen. Iemand die zich afzondert in een kluizenarij doet dat meestal om religieuze redenen, om zich helemaal op het 'hogere' te richten. Een kluis kan gezien worden als een klooster met slechts één monnik of zuster. Toch zijn er duidelijke verschillen. Zo heeft een kluizenaar niet te maken met de hiërarchie in een kloostergemeenschap, waardoor de kloostergelofte van gehoorzaamheid minder relevant is.

In vroeger tijd was voor sommige religieuzen (monniken of nonnen) afzondering uit de wereld in de wildernis geen mogelijkheid; zij lieten zich binnen hun gemeenschap inmetselen of opsluiten. Dit soort kluizenaars en kluizenaressen worden reclusen genoemd. De Engelse mystica Juliana van Norwich woonde in een kluis die aan de plaatselijke parochiekerk was vastgebouwd. Suster Bertken (ca 1426-1514) woonde 57 jaar lang in een kluis in de Utrechtse Buurkerk. In Maastricht woonde Sint-Amor in een kluis op de plek van de latere Sint-Amorkapel. Op de plek waar Goar zijn kluis had, ontstond Sankt Goar.

Een bekende kluizenarij is de kluis op de Schaelsberg in Valkenburg, die niet meer bewoond wordt en te bezichtigen is. De Sint-Janskluis in Geleen, ook wel de kluis van Krawinkel genoemd, die al heel lang niet meer als zodanig in gebruik is. In Lier getuigt de Kluizenkerk van eerder verblijf van kluizenaars. Een voorbeeld van een bewoonde kluizenarij is die van Onze Lieve Vrouwe van de Besloten Tuin te Warfhuizen, in het noorden van Groningen.