Associatie van sikkelklaver en zachte haver

Koppelingen toevoegen
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Associatie van sikkelklaver en zachte haver
Voorjaarsaspect van de associatie
Voorjaarsaspect van de associatie
Syntaxonomische indeling
Klasse:Koelerio-Corynephoretea
(klasse van droge graslanden op zandgrond)
Orde:Trifolio-Festucetalia ovinae
(struisgras-orde)
Verbond:Sedo-Cerastion
(verbond van droge stroomdalgraslanden)
Associatie
Medicagini-Avenetum pubescentis
De Leeuw in Br.-Bl. & Moor 1938
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons

De associatie van sikkelklaver en zachte haver (Medicagini-Avenetum pubescentis) is een associatie van het verbond van droge stroomdalgraslanden (Sedo-Cerastion). De associatie behoort tot een van de meest bloem- en soortenrijke plantengemeenschap van kalkrijke zandgronden in Nederland, België en Duitsland.

Naamgeving en codering[bewerken | brontekst bewerken]

De wetenschappelijke naam Medicagini-Avenetum pubescentis is afgeleid van de botanische namen van twee opvallende soorten voor de associatie, de kensoort sikkelklaver (Medicago falcata) en de begeleidende soort zachte haver (Helictotrichon pubescens, basioniem: Avena pubescens).

Fysiognomie[bewerken | brontekst bewerken]

Het is een min of meer gesloten vegetatie, zeer soortenrijk en bloemrijk, met gemiddeld forsere planen en een hogere productie dan de verwante associatie van vetkruid en tijm. De kruidlaag bestaat overwegend uit overblijvende, kruidachtige planten, vooral hemikryptofyten, geofyten, chamefyten, naast eenjarigen en grassen.

De boom- en struiklaag zijn afwezig. Een moslaag is meestal aanwezig maar minder soortenrijk.

Close-up van de associatie

Ecologie[bewerken | brontekst bewerken]

De associatie omvat vooral stroomdalgraslanden op droge, kalkrijke, zandige bodem, weinig of niet bemest maar enigszins humusrijk. In de regel is dit op hoge, zonnige rivieroeverwallen en zandige rivierdijken langs de grote rivieren. Kortdurende winterse overstromingen of hoge waterstanden, of inwaaiend rivierzand zorgt voor een regelmatig aanvoer van nieuwe basen.

Successie[bewerken | brontekst bewerken]

Vegetaties van de associatie van sikkelklaver en zachte haver kunnen op verschillende manieren ontstaan. Spontaan kunnen zij in de juiste omstandigheden ontstaan uit pioniervegetatie zoals de associatie van vetkruid en tijm of uit de kweekdravik-associatie. Graslanden van de glanshaver-associatie of kamgrasweiden op zandige tot zavelige bodem, bijvoorbeeld op dijken, kunnen door voortdurende verschraling tot deze sikkelgraslanden evolueren.

De potentieel natuurlijke vegetatie van deze associatie zal een loofbos zijn. Aanvankelijk zullen duinriet en kleine struiken zich opdringen, en gaat de vegetatie evolueren over een (meidoorn-struweel tot het eindstadium van de natuurlijke successie op natte terreinen, het hardhoutooibos of abelen-iepenbos.

Subassociaties in Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Binnen de associatie van sikkelklaver en zachte haver worden in Nederland twee subassociaties onderscheiden:

Subassociatie met gewone veldbies[bewerken | brontekst bewerken]

Een subassociatie met gewone veldbies (Medicagini-Avenetum luzuletosum), met gewone veldbies (Luzula campestris) als differentierende soort, komt voor op wat zuurdere, drogere en schralere omstandigheden, en die nauw aanleunt bij de associatie van vetkruid en tijm. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r14Bc02a.

Subassociatie met glanshaver[bewerken | brontekst bewerken]

Een subassociatie met glanshaver (Medicagini-Avenetum arrhenatheretosum) komt voor op iets humusrijkere standplaatsen met een iets hogere trofiegraad die meer lijken op de glanshaver-associatie en de kweekdravik-associatie. Glanshaver (Arrhenatherum elatius) wordt als differentiërende soort voor deze subassociatie beschouwd. De syntaxoncode voor Nederland (rVvN) is r14Bc02b.

Verspreiding[bewerken | brontekst bewerken]

Het verspreidingsgebied van de associatie van sikkelklaver en zachte haver overlapt grotendeels met die van de associatie van vetkruid en tijm, en is beperkt tot Nederland, België en Duitsland. Ze is overal zeldzaam en bedreigd.

In Nederland komt de associatie vooral voor langs de IJssel, langs de Rijn oostelijk van Nijmegen, en langs de Lek en de Merwede. Restanten ervan kunnen worden gevonden in het Deltagebied en langs de Maas.

In Vlaanderen zijn er geen goede voorbeelden van deze associatie meer, maar in de kuststreek en langs de Grensmaas zijn nog graslanden waar enkele van de kensoorten voorkomen.

Bedreiging en bescherming[bewerken | brontekst bewerken]

Vooral in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn vele van deze stroomdalgraslanden verdwenen door zand- en kleiwinning, bemesting, het aanleggen van dijken en door recreatie.

De restanten worden vooral bedreigd door verwaarlozing. Zonder voortdurende verschraling, zoals extensieve begrazing al dan niet gecombineerd met maaien en afvoeren, zal de bovenste bodemlaag vergrassen en verzuren, en zal struweelvorming optreden.

Diagnostische taxa voor Nederland en Vlaanderen[bewerken | brontekst bewerken]

Deze associatie heeft vooral sikkelklaver, veldsalie, brede ereprijs en cilindermos als kensoorten, dikwijls in combinatie met andere verbonds-, orde- en klassekensoorten. Binnen het rivierengebied worden ook kleine ruit, smal fakkelgras, duifkruid, walstrobremraap en ruig viooltje als kensoorten beschouwd. De zeldzame rode bremraap en de in Nederland uitgestorven paardenhoefklaver maakten in het verleden ook deel uit van deze lijst.

Differentiërende soorten ten opzichte van de nauw verwante associatie van vetkruid en tijm zijn zachte haver, kweek, goudhaver en bevertjes.

Ken- en differentiërende soorten voor de associatie van sikkelklaver en zachte haver
Kensoort Diff.soort Presentie Triviale naam Botanische naam Opmerking Afbeelding
Kruidlaag
kA - > 90% sikkelklaver Medicago falcata
kA - > 50% veldsalie Salvia pratensis
kA - > 30% brede ereprijs Veronica austriaca subsp. teucrium
kA - < 10% rode bremraap Orobanche lutea
kA - < 10% paardenhoefklaver Hippocrepis comosa
kA - > 30% kleine ruit Thalictrum minus enkel in het rivierengebied
kA - > 30% smal fakkelgras Koeleria macrantha Idem
kA - duifkruid Scabiosa columbaria Idem
kA - walstrobremraap Orobanche caryophyllacea Idem
kA - ruig viooltje Viola hirta Idem
kV - > 20% voorjaarsganzerik Potentilla tabernaemontani
kV - > 20% cipreswolfsmelk Euphorbia cyparissias
kV - < 10% wilde averuit Artemisia campestris
kO - > 20% klein timoteegras Phleum pratense subsp. serotinum
kO - > 10% liggende klaver Trifolium campestre
kO - < 10% hazenpootje Trifolium arvense
kO - < 10% viltganzerik Potentilla argentea
kK - > 90% geel walstro Galium verum
kK - > 30% vroegeling Erophila verna
kK - > 20% gewoon biggenkruid Hypochaeris radicata
kK - > 20% kleine leeuwentand Leontodon saxatilis
- dA > 70% zachte haver Helictotrichon pubescens t.o.v. associatie van vetkruid en tijm
- dA > 60% kweek Elytrigia repens Idem
- dA > 40% goudhaver Trisetum flavescens Idem
- dA > 30% bevertjes Briza media Idem
- dS > 40% gewone veldbies Luzula campestris subassociatie met gewone veldbies
- dS > 20% muizenoor Pilosella officinarum Idem
- dS > 20% gewoon struisgras Agrostis capillaris Idem
- dS > 40% glanshaver Arrhenatherum elatius subassociatie met glanshaver
- dS > 40% kropaar Dactylis glomerata Idem
- dS > 20% geoorde zuring Rumex thyrsiflorus Idem
bg - > 80% akkerhoornbloem Cerastium arvense
bg - > 80% duizendblad Achillea millefolium
bg - > 70% echte kruisdistel Eryngium campestre
bg - > 70% knolboterbloem Ranunculus bulbosus
bg - > 60% rood zwenkgras Festuca rubra
bg - > 60% smalle weegbree Plantago lanceolata
bg - > 60% veldbeemdgras Poa pratensis
bg - > 50% kleine klaver Trifolium dubium
bg - > 50% gewone zandmuur Arenaria serpyllifolia
bg - > 40% veldereprijs Veronica arvensis
bg - > 40% grote tijm Thymus pulegioides
bg - > 40% kleine bevernel Pimpinella saxifraga
bg - > 40% akkerwinde Convolvulus arvensis
bg - > 40% kraailook Allium vineale
bg - > 40% zachte ooievaarsbek Geranium molle
bg - > 40% gewoon reukgras Anthoxanthum odoratum
bg - > 30% jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris
bg - > 30% ruige weegbree Plantago media
bg - > 30% gewone paardenbloem Taraxacum officinale
bg - > 30% zachte dravik Bromus hordeaceus
bg - > 30% knoopkruid Centaurea jacea
bg - > 30% muurpeper Sedum acre
bg - > 30% madeliefje Bellis perennis
bg - > 30% kattendoorn Ononis spinosa
bg - > 30% zacht vetkruid Sedum sexangulare
bg - > 30% gewone hoornbloem Cerastium fontanum subsp. vulgare
Moslaag
kA - cilindermos Entodon concinnus
kK - > 10% gewoon klauwtjesmos Hypnum cupressiforme
kK - < 10% gewoon purpersteeltje Ceratodon purpureus
bg - > 30% gewoon haakmos Rhytidiadelphus squarrosus

Afbeeldingen[bewerken | brontekst bewerken]

Zie ook[bewerken | brontekst bewerken]

Zie de categorie Medicagini-Avenetum pubescentis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Associatie_van_sikkelklaver_en_zachte_haver&oldid=67263957#Subassociatie_met_gewone_veldbies"