Stellingwerfs
Het Stellingwerfs (Stellingwarfs) is een Nedersaksische taalvariëteit die wordt gesproken in delen van de Nederlandse provincies Groningen, Friesland en Drenthe.
Classificatie[bewerken | brontekst bewerken]
De Nederlandse overheid heeft het Stellingwerfs in 1996 erkend als een van de varianten van de Nedersaksische streektaal.[1]. Andere varianten die tot deze streektaal worden gerekend zijn onder meer het Plautdietsch, het Achterhoeks en het Twents.[2]
Spreiding[bewerken | brontekst bewerken]
Het Stellingwerfs wordt gesproken in de gemeenten Oost- en Weststellingwerf (samen de Stellingwerven), Steenwijkerland en het aangrenzende deel van Drenthe (waar men de eigen streektaal ook wel Drents noemt). Uitzonderingen zijn de verhoudingsgewijs Friestalige dorpen Donkerbroek, Haulerwijk, Waskemeer, Ravenswoud, Haule en Appelscha (alle Ooststellingwerf) en het gebied rond het dorp Noordwolde, waar zich onder invloed van de Koloniën van de Maatschappij van Weldadigheid een eigen streektaal ontwikkeld heeft, het koloniaals.
De Stellingwerven ten zuiden van de Tjonger behoren samen met Het Bildt (Bildts), de meeste Friese steden (Stadsfries) en enkele Waddeneilanden Vlieland en Ameland tot de gebieden in Friesland waar vanouds weinig Fries wordt gesproken. Vanouds was de Tjonger de grens tussen het Stellingwerfse en Friese taalgebied. De omgangstalige Friese naam 'Oertsjongersk' ('Overtjongers') voor het Stellingwerfs is daaraan ontleend.
Ooststellingwerf is de enige formeel drietalige regio in Nederland. De gemeenten Oost- en Weststellingwerf zijn dominant Nederlandstalig. Het Fries en Stellingwerfs volgen op de tweede en derde plek.
Vitaliteit[bewerken | brontekst bewerken]
Ethnologue classificeert het Stellingwerfs als een levende taal, maar doet geen schatting van het aantal sprekers. De SIL-code is stl en is opgenomen in ISO 639-3.
Om de streektaal te behouden krijgen waterwegen in de Stellingwerven sinds 2012 een Stellingwerfse naam, naar het Friese voorbeeld. Voorbeelden zijn "Lende" voor het riviertje Linde en Kuunder voor het riviertje de "Kuinder" (Fries: Tsjonger).
Verhouding sprekers[bewerken | brontekst bewerken]
Hieronder staan tabellen van de verhouding van welke variëteiten er gesproken worden in delen van het gebied waar Stellingwerfs gesproken wordt. Op de periode 2007-2011 na in Weststellingwerf zijn deze verhoudingen ongeveer stabiel. De gemeente Steenwijkerland is inclusief het gebied waar Sallands wordt gesproken.
| Taaltelling 2005[3] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Praten/lezen | Weststellingwerf | Ooststellingwerf | Steenwijkerland | ||||||||||||
| Het Stellingwerfs redelijk tot goed praten kunnen | 64,6% | 48,9% | 67,4% | ||||||||||||
| Het Stellingwerfs thuis inderdaad frequent praten | 53,2% | 29,5% | 49,3% | ||||||||||||
| Het Stellingwerfs lezen kunnen | 77,2% | 66,7% | 77,9% | ||||||||||||
| Het Stellingwerfs redelijk vaak lezen | 52,3% | 47,5% | 41,7% | ||||||||||||
| Quick-Scan 2007[4] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Thuistaal | Weststellingwerf | Ooststellingwerf | |||||||||||||
| Stellingwerfs | 29% | 12% | |||||||||||||
| Fries | 18% | 41% | |||||||||||||
| Nederlands | 53% | 47% | |||||||||||||
| Quick-Scan 2011[5] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Thuistaal | Weststellingwerf | Ooststellingwerf | |||||||||||||
| Stellingwerfs | 22% | 11% | |||||||||||||
| Fries | 22% | 39% | |||||||||||||
| Nederlands | 56% | 50% | |||||||||||||
| Quick-Scan 2015[6] | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Thuistaal | Weststellingwerf | Ooststellingwerf | |||||||||||||
| Stellingwerfs | 20% | 13% | |||||||||||||
| Fries | 24% | 38% | |||||||||||||
| Nederlands | 53% | 44% | |||||||||||||
| Overig | 3% | 5% | |||||||||||||
Externe link[bewerken | brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|