1600-1609

De jaren 1600-1609 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 17e eeuw.

Gebeurtenissen en ontwikkelingen

Waag te Gouda
Gebouwd door Pieter Post (1608-1669)

Scheepvaart en handel

• Het Hollandse galjoen De Liefde bereikt in 1600 Japan. Kapitein Jacob Quaeckernaeck en zijn bemanning worden vier jaar vastgehouden. In 1609 krijgt de VOC toestemming om een handelspost te openen in Hiradau bij Nagasaki.
• In 1600 vindt de oprichting van de Engelse Oost-Indische Compagnie plaats.
• De Oude Compagnie fuseert met de Nieuwe Brabantse Compagnie tot Verenigde Amsterdamse Compagnie in 1601. Vervolgens wordt de Vereenigde Oostindische Compagnie opgericht in 1602.
• De VOC knoopt betrekkingen aan met het koninkrijk Ayutthaya (in het huidige Thailand) in 1604. In 1608 richt ze er een handelspost op.
• De Samorijn van Calicut krijgt bezoek van Steven van der Hagen in 1604 en van Pieter Willemsz. Verhoeff in 1608 om te onderhandelen over de levering van peper en het kappen van hout.
• Steven van der Hagen bouwt rond 1600 in Kaitetu, aan de Baai van Hila, het Kasteel van Verre, de eerste Nederlandse vestiging in de Indische Archipel. Van der Hagen keert in 1605 terug naar Ambon en verdrijft de Portugezen van het eiland. Hij breidt het Portugese fort uit tot een groot kasteel, Fort Victoria.
• In Nederland wordt porselein bekend, als eind februari 1603 een Portugese kraak wordt gekaapt in de Straat van Malakka door admiraal Jacob van Heemskerck, beladen met zijde en 100.000 stuks porselein. Op de veilingen van de VOC brengt het zogenaamde kraakporselein enkele miljoenen op. Iedereen raakt in de ban van het exotische product.
• In 1601 vaart joris van spilbergen met drie schepen in dienst van Balthasar De Moucheron naar Indië, en landt als eerste Nederlander op Ceylon, waar hij vriendschappelijke betrekkingen met koning Vimala Dharma Suriya van het koninkrijk Kandy sluit. Hij keert in 1604 terug in Nederland.

Europa

• 1606 - In Rusland begint de Tijd der Troebelen na het overlijden van Tsaar Boris Godoenov.
• De Ingrische Oorlog is een militair conflict tussen Zweden en Rusland van 1610 tot 1617. De oorlog legt de grondslag voor de Zweedse periode als Europese grote mogendheid.

De Nederlanden

• In 1602 komt Ambrogio Spinola met 9000 man aan in de Nederlanden. Koning Filips III redt daarmee het bewind van landvoogd Albrecht van Oostenrijk. Spinola wordt vrijwel direct benoemd tot opperbevelhebber van het leger van de Zuidelijke Nederlanden. Hij is vooral bekend en berucht om zijn belegering van Oostende. In 1604 verovert hij de stad.
• Als in 1604 Engeland vrede sluit met Spanje, komt de Republiek er alleen voor te staan. In december 1606 beginnen er gesprekken tussen de Spaanse bevelhebber Spinola en raadspensionaris Johan van Oldenbarneveldt. In april 1607 wordt een staakt-het-vuren getekend dat in 1609 van kracht wordt.
• In veel steden, waaronder Gouda, heerst de pest.
• Hollandse steden met veel joodse vluchtelingen stellen een "jodenreglement" op, met regels waaraan de vreemdelingen zich dienen te behouden. Alkmaar (1604), Haarlem (1605) en Rotterdam (1610) bepalen, dat joden geen christenen mogen bekeren, en dat gemengde huwelijken uit den boze zijn.

Godsdienst

• Vanaf 1602 wordt door Johannes Piscator de eerste Bijbelvertaling van de hervormden gepubliceerd. Deze vertaling heeft een grote invloed op het christelijke leven in de hervormde gemeenten in Duitsland, Nederland, Zwitserland en de Verenigde Staten.
• In 1604 ontstaat een meningsverschil tussen de calvinistische Leidse theologen Arminius en Gomarus. Volgens de eerste kan de mens door zijn levenswandel bijdragen aan zijn zaligheid, terwijl voor de tweede alles is voorbeschikt. Het conflict laait hoog op en steeds meer mensen worden gedwongen partij te kiezen.
• In 1601 arriveert de Italiaanse jezuïet Matteo Ricci in Peking, waar hij met toestemming van keizer Wanli een missiepost sticht. In 1610 wordt hij vermoord.

Amerika

• De eerste nederzetting in Acadië aan de noordoostkust van Amerika wordt in opdracht van koning Hendrik IV van Frankrijk gesticht door Pierre Dugua en Samuel de Champlain, op het eiland Ile Sainte Croix in 1604. Het volgend jaar wordt de nederzetting na een moeilijke overwintering, waarbij verscheidene kolonisten overleden als gevolg van scheurbuik, verhuisd naar Port Royal aan de Fundybaai. In 1608 volgden vele kolonisten De Champlain naar het noorden waar hij de stad Quebec sticht.
• Stichting van Jamestown door Engelse kolonisten.
• Henry Hudson maakt in 1609 zijn derde reis, dit keer in dienst van de VOC.

Wetenschap

• Tot de vroegste openbare bibliotheken van Europa behoren de Bodleian Library te Oxford (1602), de Biblioteca Angelica te Rome (1604), de Biblioteca Ambrosiana te Milaan (1609).
• In 1604 publiceert Johannes Kepler zijn Astronomia pars Optica, over atmosferische lichtbreking, lenzen en de werking van het oog. In 1609 publiceert hij de eerste wet van Kepler
• In 1604 neemt Keppler een stella nova waar, de laatste keer dat dit met het blote oog gebeurt. Rond 1608 komen de Middelburgse lenzenslijpers Hans Lippershey en Sacharias Jansen met de uitvinding van de telescoop. Galileo Galilei bouwt in 1609 een telescoop en bestudeert de maan. Hij ontdekt ook de vier manen (zie Galileïsche manen) van Jupiter.

Kunst

• De jonge Belg Peter Paul Rubens verblijft van 1600 tot 1608 in Venetië, Florence en Rome, waar hij de klassieke schilders bestudeert. Vervolgens werkt hij tot 1608 voor de hertog van Mantua, Vincenzo Gonzaga.
• Bloei van de Spaanse letteren, met de hoge productie van de toneelschrijver Lope de Vega. Cervantes geeft in 1605 zijn boek Don Quichot van la Mancha uit.

stad en land

• Het eiland Blankenburg ontstaat als rond 1600 een al veel langer bestaande slikplaat in de Maasmonding wordt ingepolderd. Al snel daarna vormt het één eiland met Rozenburg en nog enkele platen in de Maas.
• Inpoldering van de Wogmeer in 1607 en van de Wieringerwaard (1608-1610). De Staten van Holland geven een maatschappij onder leiding van Dirck van Os vergunning om de Beemster droog te maken.

Zie de categorie 1600s van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.